دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر موفق به استخراج و شناسایی سم نماتوسیت عروس دریایی خلیج فارس شد.

نسرین هداوند دانشجوی دوره کارشناسی ارشد رشته شیمی دریا دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر در پژوهش مربوط به پایان نامه خود سم موجود در بدن عروس دریایی خلیج فارس را استخراج و شناسایی کرد.

نسرین هداوند در تشریح طرح پژوهشی خود گفت: بسیاری از بی مهرگان دریایی مانند عروس دریایی، شقایق دریایی و مرجان ها در شاخه Cnidarians قرار دارند که از جمله مهمترین وجوه تمایز فیزیولوژی این گونه ها، به اجزای بیولوژیکی فعال و اندامک موجود در سلول های ویژه ای به نام nematocyt موجود در بدنشان مربوط می شود. این اندامک ها با سم پر شده اند و پس از تحریک مناسب محتوای آن تخلیه می شود.

وی افزود: گزش تصادفی توسط عروس دریایی سمی می تواند به آسیب های شدید موضعی و سیستمیک و در برخی موارد به مرگ منجر شود. عروس دریایی گونه‌ای از بی مهرگان است که در شاخه نیداریا طبقه بندی می شود. نام شاخه از نام سلول های گزنده یا کیندوسیت هایی که در روی بازوها، در اطراف دهان یا در نقاط دیگر بدن این جانوران قرار دارند، گرفته شده است. هر سلول گزنده محتوی یک نماتوسیت شاخی و یک کپسول محتوی رشته‌ای فنر مانند و توخالی درون آن است. محرک های مناسب، سبب پرتاب شدن ناگهانی نماتوسیت می‌شوند.

دانشجوی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر تصریح کرد: این رشته از درون به سمت خارج می‌آید و به دور طعمه می‌پیچد. بعضی از اقسام نماتوسیت ها نوعی زهر فلج کننده هم از خود ترشح می‌کنند. این موجودات دارای ساختار زیبایی هستند، به همین جهت عروس دریایی نامیده می‌شوند. قطر بدن در مرکز چتر و در حاشیه لبه‌ها، نازک است و تعدادی تنتاکول در لبه دارد که حاوی نماتوسیت‌های خطرناکی است و نیش انواعی از آنها موجب مرگ انسان می‌شود. عروس دریایی می تواند سم هایی برای شکار غذا و یا دفاع از خود در مقابل شکارچیان، تولید کند.

هداوند ادامه داد: گزارش های متعددی از گزش انسان توسط عروس دریایی وجود دارد که منجر به سوزش دردناک، نفس تنگی، کاهش فشار خون و حتی گاهی مرگ می شود؛ با این وجود برخی تأثیرات از ترکیب مخلوطی از مولکول های فعال بیولوژیکی که از سم عروس دریایی ساخته می شوند، به وجود می آیند. بنابراین گونه ها و سم آن ها برای تحقیقات دارویی مورد توجه هستند.

وی با بیان اینکه در آب های خلیج فارس و دریای عمان گونه های متعددی از عروس دریایی وجود دارد، افزود: سم عروس دریایی با ساختار پروتئینی در مصارف دارویی کاربرد فراوان دارد و با توجه به این اینکه عروس دریایی در آب های خلیج فارس و دریای عمان در سطح وسیعی زندگی می کند و تنوع زیادی در گونه های آن وجود دارد، امکان استخراج و بهره برداری از سم آن با توجه به امکانات در منطقه وجود دارد. با توجه به اینکه امروزه مضرات استفاده از انواع فرآورده های شیمیایی به روشنی به اثبات رسیده و در دنیای مدرن استخراج از منابع طبیعی بسیار مورد توجه است، در این پژوهش تلاش بر این بوده که گامی در جهت استخراج و شناسایی ویژگی های گروهی از این ترکیبات برداشته شود؛ ضمن اینکه فرآورده های هدف در صنایع دارویی می توانند به طور مؤثری به کار گرفته شوند.

دکتر یدالله نیک پور استادیار دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، دکتر زهرا رمضانی دانشیار دانشکده داروسازی و دکتر محمد آبرومند استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در این طرح به ترتیب به عنوان استاد راهنمای اول، استاد راهنمای دوم و مشاور فعالیت می کنند.