زباله مشکلی است که نه تنها شهر اهواز بلکه بیشتر جوامع دنیا به معضل آن گرفتار هستند، اما متاسفانه تبعات آلودگی شهر اهواز، این شهر را متهم به داشتن بیشترین آمار زباله کرده است.

زباله آسایشگاه نهایی همه چیزهایی است که یک جامعه تولید کرده ولی آنها را سرکوب و پنهان می‌کند. زباله را می‌توان به نوعی شناسنامه یک جامعه و افراد آن نیز به حساب آورد.

موقعیت اقتصادی و اجتماعی افراد را می‌توان با نگاه به میزان و نوع زباله‌ای که تولید می‌کنند دریافت. در زباله می‌توان مناسبات و روابط قدرت را نیز تشخیص داد.

صاحبان ثروت و قدرت می‌توانند زباله‌های آلوده‌کننده خود را روانه محله‌هایی فقیر کنند و این چیزی جز تسلط محیطی یک طبقه بر طبقه دیگر نیست.

*معضلی به نام زباله

مشکل زباله مشکلی است که نه تنها شهر اهواز بلکه بیشتر جوامع دنیا به معضل آن گرفتار بوده‌اند، اما متاسفانه تبعات آلودگی شهر اهواز و نابسامانی‌های محیط زیست در استان بیش از بیش این شهر را متهم به داشتن بیشترین آمار زباله کرده است. در این خصوص سه عامل رشد جمعیت، توسعه شهری همچنین رشد روزافزون صنایع، طبیعتا مصرف و ازدیاد زباله را همراه خود داشته است تداخل زباله‌های خانگی با بسیاری از مواد زائد شیمیایی و خطرناک که در بسیاری از مراکز تولیدی، خدماتی، درمانی و همچنین مراکز مسکونی اعمال می‌گردد خود مزید بر علت بوده، که سبب افزایش مشکلات جمع آوری و دفع زباله شهر اهواز شده است.

شاید واقعیت زباله در بعضی شرایط حاکی از فهم پایین افراد و وجود عیب و نقص در جامعه‌ای است که هنوز برخی از مردم آن نسبت به رعایت اصول و قوانین آگاه نیستند و اگر هم خود رعایت می‌کنند حساسیت لازم را برای برخورد جدی با متخلفان ندارند.

*آمار تولید زباله در شهر اهواز غیر واقعی است

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز در همین ارتباط با غیرواقعی خواندن آمار تولید زباله در شهر اهواز اظهار کرد: چنانچه جمعیت اهواز را یک میلیون و 200 هزار نفر در نظر بگیریم به ازاری هر شهروند اهوازی 600 گرم زباله تولید می‌شود که البته تناژ ورودی به مدفن زباله بین 530 تا 725 تن متغییر است.

علیرضا عالیپوربا بیان اینکه بیشترین آماری که در گذشته در مورد میزان تولید زباله در شهر اهواز بر اساس تعداد شیفت کاری خودروهای جمع‌آوری زباله است گفت: سابق برای گسترش فرهنگ و آموزش جمع‌آوری زباله محلات در زمان تعیین شده خودروهای جمع‌آوری زباله یک شیفت کاری اضافه‌بر ساعت کاری خود در تمام مناطق شهر می‌چرخیدند تا علاوه بر اطلاع رسانی و نهادینه کردن فرهنگ گذاشتن زباله هر خانواری رأس ساعت 9 در کنار درب منزل سهولت جمع‌آوری زباله را میسر سازند.

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز بیان کرد: به همین دلیل تعداد شیفت کاری خودروهای زباله در گذشته یکی از عوامل بالا بردن آمار تولید زباله در شهر اهواز است تا بالاخره باسکول بصورت دقیق محل دفن زباله مربوط به یک شیفت کاری را مشخص ساخت.

وی با اشاره به بیشترین تراکم تولید زباله در منطقه یک اهواز گفت: منطقه یک‌ و بعنوان بازار اصلی و قدیمی شهر اهواز هسته اصلی شهر را تشکیل می‌دهند بنابراین روزانه میزبان جمعیتی بالغ بر چهار برابر جمعیت خود هستند، به همین دلیل زباله و پسماند زیادی را از خود بر جای می‌گذارند اما پسماند خشک زیاد است.

عالیپور با تشریح آمار تولید زباله مربوط به هر کدام از مناطق هشت‌گانه اهواز افزود: در هر یک از مناطق به ترتیب میزان تولید زباله، در منطقه یک به ازای هر نفر 740 کیلو گرم زباله تولید می‌شود، در منطقه 2 به ازای هر نفر 685 کیلو گرم زباله تولید می‌شود، در منطقه 3 به ازای هر نفر 619 کیلو گرم، در منطقه 8 به ازای هر نفر 616 کیلو گرم، در منطقه 4 به ازای هر نفر 615 کیلوگرم، در منطقه 6 به ازای هر نفر 434 کیلوگرم، در منطقه 7 به ازای هر نفر 418 کیلوگرم زباله تولید می‌شود.

وی با بیان این مطلب که معیاری برای تمیزی و پاکی هر منطقه نیست عنوان کرد: هر منطقه‌ای که بیشترین زباله را تحویل خودروهای جمع‌آوری زباله بدهند تمیزتر و پاک‌تر از سایر مناطق به نظر می‌رسند.

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز ادامه داد: مناطقی که ظاهر کثیف و از آلودگی بیشتری برخوردارند مناطقی هستند که زباله کمتری تحویل می‌دهند و اهتمام کمتری به جمع‌آوری زباله و بردن زباله در ساعت مقرر دارند.

وی با اشاره به سیستم تفکیک زباله در شهر اهواز گفت: 2 تا 4 درصد از تناژ ورودی زباله به محل دفن زباله بازیافت می‌شود که این آمار را بر اساس آنالیز زباله در گذشته توسط مشاوران زباله در چند نقطه از شهر اهواز صورت گرفت و مشخص شد 29 درصد از زباله‌ها را زباله‌های خشک و 71 درصد فسادپذیر تشکیل می‌دهند.

عالیپور ادامه داد: چنانچه 9 درصد از زباله‌ها را که غیرقابل تولید مجدد نیستند حذف کنیم چیزی حدود 20 درصد زباله خشک است.

وی بیان داشت: ایده‌آل‌ترین شرایط عملیات تفکیک زباله در مبدا، رسیدن به 20 درصد است که برای رسیدن به این مهم به همراهی و مشارکت همه شهروندان نیاز داریم تا بتوانیم به این اتفاق فوق‌العاده در شهر دست پیدا کنیم.

معاون خدمات شهری شهرداری اهواز خاطر نشان کرد: این آمار در موفق‌ترین شهرها تنها به 8 درصد رسیده است.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد که با آموزش صحیح و مطلوب شهروندان بتوانیم به ظرفیت مورد دلخواه تفکیک زباله در مبدا برسیم.

*آموزش شهروندی نیاز به متخصص دارد

چندین سال است که همه عوامل شهری دست به دست هم داده‌اند تا بسترهای مناسب شهری زیبا و پاک را برای شهروندان مهیا سازند.

شهری که نه تنها با شرایط آرمانی همچنان فاصله دارد بلکه صفات آلوده‌ترین شهر جهان و محیط زیست را نیز بر پیکره خود اضافه کرده است شهری که مجریان آموزش فرهنگ شهروندی در آن اصرار بر ارتقای فرهنگی شهر بدون توسعه همه جانبه آن دارند.

با نگاهی گذرا به سیستم تفکیک زباله در کلان شهرها خواهیم دید که این امر ابتدا با فرهنگسازی و آموزش صحیح توسط افراد متخصص به شهروندان باعث شده زباله از مبدا نهادینه شده است.

اما در شهر اهواز در برخی مناطق سطل‌های زباله مجزا برای تفکیک زباله در اختیار شهروندان قرار گرفته است اما متاسفانه شهروندان و حتی متولیان این کار خیلی اصول مورد نیاز را رعایت نمی‌کنند و زباله‌ها را به صورت تفکیک نشده از درب منازل و غیره جمع‌آوری می‌کنند.

در حالیکه، انتظار نتایج مطلوب از چنین اهدافی مستلزم آموزش شهروندی و حتی ارائه سیستم‌های تشویقی برای گروه‌های سنی مختلف است.

در کشورهای پیشرفته برای ریختن زباله در شهر جریمه‌های سنگینی در نظر گرفته شده است و این جریمه‌ها خود عاملی برای عمق بخشیدن به فرهنگ شهرنشینی بوده است اما در کشور ما سیستم جمع‌آوری زباله حالت چرخشی دارد به این صورتکه روزانه همان زباله جمع‌آوری می‌شود و هزینه جمع‌آوری زباله از جیب همان شهروند پرداخت می‌شود گویا کارکنان شهرداری موظف شده‌اند که زباله‌های افراد بی‌فرهنگ را در سطح شهر جمع کنند و انتظار دارند هر روز صبح که از خواب برمی‌خیزند با شهری پاک و بهداشتی مواجه شوند.

متاسفانه بخش زیادی از نیروی شهرداری‌ صرف جمع‌آوری زباله‌ها از سطح شهر و پاکسازی آب رود‌ها می‌شود. در حالیکه اگر به شهروندان آموزش داده شود که تمام هزینه‌های  جمع آوری و خدمات شهری بصورت عوارض و مالیات از جیب آنها پرداخت می‌شود و یا زمانی‌ که که افراد بدانند با ریختن زباله در شهر باید هزینه‌های سنگینی بپردازند از این کار خودداری می‌کنند و به مرور رعایت بهداشت شهری و نینداختن زباله در مکان‌های تعبیه شده برای آنها به ملکه ذهنی افراد تبدیل خواهد شد.

*افزایش آگاهی‌های عمومی از طریق آموزش و اطلاع رسانی

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز نیز در ادامه با تاکید بر ضرورت گسترش همکاری‌های مردمی و افزایش آگاهی‌های عمومی از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی اظهار کرد: سازمان مدیریت پسماند از به عنوان سازمان تابعه شهرداری اهواز در اجرای برنامه‌های مدیریت پسماندها در شهر بر اساس قانون مدیریت پسماندها موظف به اجرای برنامه‌ریزی، ساماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به کاهش تولید، جمع‌آوری، ذخیره سازی، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندهای عادی از جمله پسماندهای شهری، عمرانی و ساختمانی ایجاد بانک اطلاعات و ارتقای سطح فناوری در بخش‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری. افزایش توان کارشناسی و مدیریتی سازمان (شهرداری در زمینه مدیریت پسماندها) کاهش تصدیگری و بسترسازی لازم بمنظور مشارکت هرچه بیشتر و جذب سرمایه‌های بخش خصوصی در زمینه فعالیت‌‌های سازمان با رعایت مقررات مربوطه گسترش همکاری‌های مردمی و افزایش آگاهی‌های عمومی از طریق آموزش و اطلاع رسانی جلب رضایت شهروندان حفظ پاکیزگی و نظافت محیط شهری بهینه‌سازی و ارتقای مدیریت پسماندهای عادی و ویژه موجود در پسماندهای عادی شامل تولید، ذخیره سازی موقت، جمع‌آوری، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع صحیح پسماندهای جامد برنامه‌های ویژه‌ای را به اجرا می‌گذارد.

مجتبی گلستانی با بیان اینکه طبق اجرای ماده 688 قانون مجازات اسلامی و ماده 16 قانون مدیریت پسماند در خصوص تخلیه نخاله یا پسماند در اماکن عموی غیرمجاز و مغایر با ضوابط قانون مدیریت پسماند است گفت: با شخص مورد نظر برخورد قضایی خواهد شد.

وی ادامه داد: نامناسب بودن تخلیه پسماند توسط افراد حقیقی یا حقوقی توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری اهواز با مشارکت سازمان محیط زیست و مرکز بهداشت در زمینه برخورد با عوامل تخلیه غیر مجاز برخورد خواهد.

*مشارکت شهروندان اصلی‌ترین رویکرد برای رفع مشکلات شهری

در واقع یکی از عامل‌هایی که شهروندان را مجاب به مشارکت در امور شهری می‌کند ایجاد اعتمادسازی بین آنها و سیستم اجرایی شهری است و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که شهرنشینان به شهروندانی مسئول تبدیل شده و بتوانند به شکلی هدفمند، سرنوشت خود، دیگران و شهرشان را بر عهده گیرند بنابراین به منظور تحقق این مهم باید سیاست‌های فرهنگی متعددی تدوین گردد. ممکن است برای اجرای طرح‌های فرهنگی نمی‌توان در بازده زمانی کوتاه انتظار عمیق و بادوام داشت اما بدون شک می‌توان با آموزش صحیح و نهادینه شده به تغییرات تدریجی امیدوار شد.

مهمترین هدف نسبت به محیط شهری، تامین آگاهی‌ها و مهارت‌های زندگی شهروندان در شهر است. در واقع ارتقای آگاهی و مهارت‌ها در خصوص ارتباط با شهروندان دیگر یکی از مولفه‌های مهم در زندگی شهر است.

زمینه‌سازی برای قرار گرفتن در محیط شهری به عنوان مظهری از نعمت‌های الهی و عامل ایجاد کننده آرامش و شور درونی، برای شهروندان بدون شک زمینه ساز استفاده عادلانه از محیط شهری در جهت رفع نیازهای یک شهروند است.

گزارش از فاطمه اسماعیلی‌منش