«بيمارستان شفا» تنها مركز درمان تخصصي سرطان در اهواز، آخرين ايستگاه براي مردماني است كه تن خسته از جنگ و آلودگي هاي زيست محيطي را به درمان هايي طاقت فرسا مي سپارند. تقريبا تمام كودكان و بيش از 90 درصد بزرگسالان مبتلابه سرطان در خوزستان براي درمان به بيمارستان شفا مراجعه مي كنند.

 ياسمين، مرتضي، عاطفه...

فقط از گوشواره هاي حلقه يي اش مي شود فهميد دختر است. موهاي سرش را از ته تراشيده. بي رمق و رنگ پريده روي تختش نشسته است. «ياسمين» فقط پنج سال دارد. مادرش مي گويد: ساكن اهواز هستيم. از مهرماه متوجه شديم ياسمين به يكي از انواع سرطان خون مبتلاشده. بايد شيمي درماني شود. مي گويند ممكن است چند سال طول بكشد. مي ترسم كه نتوانيم هزينه هاي سرسام آور درمان را تامين كنيم. به نظر شما اميدي به خوب شدن ياسمين هست؟ياسمين تنها نيست. حسن از خرمشهر، عاطفه از شوش، مرتضي از آبادان، مريم از سوسنگرد و... هر كدام با مادران شان براي مدتي مقيم بخش اطفال بيمارستان شفا هستند، به اميد شفا.

500 درصد افزايش

«شفا» تابلوي نمايشگر روند رو به رشد سرطان است، رييس سابق بيمارستان شفا نسبت به افزايش ناگهاني آمار بيماران سرطاني در سال هاي اخير و ارتباط آن با آلودگي هوا هشدار مي دهد. كاوه جاسب، فوق تخصص خون و سرطان كودكان مي گويد: آمارها نشان مي دهد كه مراجعات جديد بيماران سرطاني بيمارستان شفا در سال هاي 75 تا 91 افزايش داشته است به طوري كه تعداد مراجعان جديد از 223 نفر در سال 75 به 998 نفر در سال 91 رسيده و اين در حالي است كه جمعيت خوزستان در اين مدت حداكثر 25 درصد رشد دارد. از سوي ديگر تعداد روزهايي كه پديده گرد و غبار در استان اتفاق افتاده نيز طي سال هاي 80 تا 91 (از زمان نصب دستگاه هاي سنجش آلودگي هوا) افزايش حدود 800 درصدي آلودگي هوا را نشان مي دهد. بنابراين در صورتي كه آلودگي هوا به عنوان يك شاخص آلودگي محيط زيست (آب، هوا، غذا و...) در نظر گرفته شود، ميان افزايش تعداد بيماران سرطاني و تعداد روزهاي وقوع پديده گرد و غبار مي توان به يك ارتباط منطقي و مستقيم رسيد. اين فوق تخصص سرطان كه قرار است يافته هاي تحقيقش را به زودي به صورت يك مقاله علمي منتشر كند، تاكيد مي كند: آمار مبتلايان جديد سرطان در خوزستان آنقدر بزرگ و خطرناك است كه حتي اگر تمام مطالب ذكر شده در حد فرضيه باقي بماند بايد بسيار جدي تر به آن توجه شود.

قاتل خاموش

دو ماه پيش موسسه بين المللي تحقيقات سرطان (IARC) در گزارش جديد خود رسما آلودگي هوا و ذرات معلق در آن را در گروه نخست مواد سرطانزا قرار داد و آن را از عوامل ابتلابه سرطان اعلام كرد. همان زمان سازمان بهداشت جهاني (WHO) نيز براي دومين بار اهواز، مركز توليد نفت ايران را به عنوان آلوده ترين شهر جهان معرفي كرد كه مانند ديگر شهر هاي ليست 10 شهر آلوده WHO شهري به شدت صنعتي است.

 50 برابر استاندارد

وقوع پديده گرد و غبار از سال 80 آغاز شد. در شهرستان هاي آبادان، خرمشهر و شادگان. اين پديده بعد از چهار سال تمام شهرهاي خوزستان را فرا گرفت و اكنون بيش از 20 استان كشور را درگير كرده است. گزارش هاي اداره كل حفاظت محيط زيست خوزستان نشان مي دهد كه گرد و غبارهاي اين استان ويژگي هاي متفاوتي دارد: اندازه اين ذرات 5/2 ميكرون و كمتر است. آلودگي تا 50 برابر استاندارد و با تداوم سه تا 10 روز اتفاق مي افتد. وقوع پديده گرد و غبار تا 80 روز در سال 88 و ميانگين هر 15 روز يك بار نيز ثبت شده است. همچنين محدوده وقوع پديده ريزگردها از شمال غرب به جنوب شرق و هم جهت با باد غالب خوزستان است كه اثرات منفي آن را بيشتر كرده است.

طرح 10 ساله

«برنامه جامع كاهش آلودگي كلانشهر اهواز» كه بهمن ماه 90 در كارگروه آلودگي هواي اهواز تصويب شد، اهواز را در بخش صنعت و به لحاظ استقرار منابع نفت و گاز و صنايع مادر و سنگين يكي از آلوده ترين شهرهاي كشور معرفي و وقوع جنگ در كشورهاي همجوار، پديده خشكسالي و وقوع مكرر پديده گرد و غبار را از منابع مهم آلاينده هواي اهواز طي سال هاي اخير عنوان مي كند.در اين طرح سهم خودروها در آلايندگي هواي اهواز 25 درصد، سهم وسايل نقليه عمومي 3 درصد و سهم صنايع 74 درصد (كه عمده آن صنايع نفتي است) عنوان شده، همچنين بخش عمده يي از آلودگي هواي مبادي ورودي و خروجي اهواز را ناشي از سوزاندن پسماندهاي واحدهاي شرقي و غربي مزارع نيشكر وابسته به توسعه نيشكر و صنايع جانبي مي داند.

بر اساس اين مطالعات هر چند طي فصل هاي سرد و مرطوب سال (دي و بهمن) ميزان گرد و غبار كاهش محسوسي دارد، اما در مقابل ميزان گاز منواكسيدكربن،دي اكسيدگوگرد و اكسيدهاي ازت افزايش قابل ملاحظه يي مي يابد كه با توجه به پايداري هوا در اين فصول خطرناك است. اين مطالعات نشان مي دهد مجموع اين آلايندگي ها باعث مي شود هواي اهواز هميشه حداقل دو برابر حد مجاز باشد. در طرح جامع 156 پروژه براي كاهش 5/52 درصد آلودگي هواي اهواز در طول 10 سال پيش بيني شده بود. انتظار مي رفت حداقل 70 درصد اهداف اين طرح بعد از يك دهه محقق شود، اما برآوردها نشان داد كه بسياري از پروژه هاي كلان اين طرح به دليل بخشي نگري دستگاه ها اجرا نشده است.

60 درصد ناكامي

احمدرضا لاهيجان زاده، مديركل حفاظت محيط زيست خوزستان در اين باره مي گويد: ميانگين تحقق طرح جامع كاهش آلودگي هوا در هفت كلانشهر كشور حدود 40 درصد برآورد شده كه در اهواز نيز حدود 45 درصد است. لاهيجان زاده با تاكيد بر نقش صنايع در آلودگي هوا مي افزايد: اگر چه ريزگردها هواي استان را بسيار تحت تاثير قرار مي دهد اما اين آلودگي مستمر نيست، در حالي كه صنايع مثلانفت يا فولاد توليد مداوم آلودگي دارند. او همچنين معتقد است كه مشكلات موجود قابل حل هستند. اما مساله اين است كه مصوبات اجرايي نمي شود و چون تا حالاوارد فاز اجرا نشده ايم مدام فقط بيان مشكل مي كنيم. براي نمونه تاثير آبدار شدن بخش عراقي تالاب مرزي هورالعظيم در كاهش ريزگردها امسال بسيار محسوس و مشهود بوده است، ولي ما نه تنها براي احياي تالاب هورالعظيم اقدامي نكرديم بلكه آن را خشك تر هم كرده ايم. از سوي ديگر براي مقابله با بيابان زايي (اعم از مالچ پاشي و...) دولت بايد با عزم جدي وارد شود همان گونه كه براي طرح هاي كشاورزي، طرح هاي زودبازده، كارت سوخت يا مسكن مهر وارد ميدان شد. اما متاسفانه تاكنون عزم جدي در اين زمينه وجود نداشته است.

«سونامي» در راه است

آلودگي هواي خوزستان هر چند مدت يك بار سوژه رسانه ها مي شود.

يك بار به بهانه هجوم ريزگردها، بار ديگر به بهانه صدرنشيني در فهرست آلوده ترين شهرهاي جهان و اخيرا نيز به دليل تنگي نفس ناشناخته 20 هزار شهروند. اما بعد از مدتي همه چيز به فراموشي سپرده مي شود. با توقف راهكارهاي مقابله با آلودگي هوا و در غياب مطالعات علمي اثرات آلودگي ها بر شهروندان، آيا تا چند سال ديگر نبايد به انتظار «سونامي سرطان» باشيم؟


گزارش: نادره وائلي زاده

مرجع : شفقنا