اگر سهمیه‌بندی بنزین در سال 86 اجرا نمی‌شد، هم‌اکنون نیاز به واردات روزانه ۸۸ میلیون لیتر بنزین داشتیم و باید گفت روزانه ۲۶۴ میلیارد تومان، هزینه واردات بنزین در کشور می‌شد.

 یکی از مهمترین و موفق ترین طرح های اجرا شده در دولت های نهم و دهم که بارها مورد تقدیر مقام معظم رهبری قرار گرفت و توسط ایشان به عنوان «یکی از تجربیات موفق در اقتصاد مقاومتی» معرفی شد طرح سهمیه بندی بنزین بوده است.

متاسفانه در این روزها خبرهایی به گوش می رسد که دولت یازدهم قصد دارد تا طرح سهمیه بندی بنزین را به طور کلی متوقف کند.

جعفر قادری عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس اخیرا اعلام کرده است دولت و مجلس باید برای حل کسری بودجه هدفمندی یارانه ها در لایحه بودجه 93 راه حلی بیابند.

به طوری که افزایش قیمت حامل های انرژی، حذف سهمیه بندی بنزین و حذف برخی دهک های درآمدی از راهکارهای کاهش مصارف درآمد هدفمندی است.

نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که هنوز هیچ راه حل قطعی در خصوص نحوه تامین یارانه نقدی از سوی دولت و مجلس وجود ندارد و این سه راه حل که در بالا نیز بدان اشاره شد به عنوان یک گمانه زنی مطرح است، اما همین گمانه‌زنی حذف سهمیه های بنزین نیز می‌تواند برای آینده وضعیت تولید خطرناک باشد، زیرا در اولین قدم پس از حذف سهمیه ها حتی با آزادسازی قیمت بنزین به هیچ عنوان نمی توان میزان مصرف را کنترل کرد و اگر امروز به 8 میلیون لیتر بنزین برای جبران کسری مصرف نیازداریم در آن صورت قطعا حجم واردات 4 تا 5 برابر رقم فعلی خواهد شد.

از این رو لازم دیدیم تا دوباره به این موضوع که چرا سهمیه بندی در بنزین آغاز شد بپردازیم.

* روند مصرف بنزین در دوره‌های قبل از سهمیه بندی

با نگاهی به آمار مصرف بنزین در دو دهه 70 و 80 شمسی باید گفت:


براساس این جدول که از اطلاعات منتشر شده در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی استخراج شده است، این آمارها نشان می‌دهد روند واردات بنزین طی 10 سال به 13 برابر رسیده است و اگر این روند ادامه می یافت به نظر شما در سال 92 چه مقدار بنزین باید وارد کشور می شد؟

لازم به توضیح است وابستگی شدید اقتصادی کشور به واردات بنزین درآن سال هابه گونه ای بود که بخش قابل توجه‌ای از درآمدهای ارزی حاصله از صادرات نفت برای واردات این فرآورده نفتی استفاده می شد و از طرفی نیز دشمنان نظام و انقلاب نسبت به استفاده از این نقطه ضعف برای اخلال در زندگی مردم و ضربه زدن به نظام طمع کرده بودند و زمزمه های تحریم فروش بنزین از سوی غرب شنیده می شد.

از این رو دولت باید راه حلی را پیدا می‌کرد تا بتواند از واردات بنزین جلوگیری کند و در ثانی مصرف را نیز کنترل کند، از این رو راه حل های متعددی مورد بحث و بررسی قرار گرفت که در ادامه این گزارش به آن اشاره می شود.

* سهمیه بندی بنزین و راه حل های جایگزین

پس از آنکه ایران از سوی کشورهای غربی مورد تهدید قرار گرفت مسئولان اقتصادی کشور به صرافت افتادند دنبال راه حلی باشند تا بتوانند از واردات بنزین جلوگیری کنند و حتی مصرف بنزین را در کشور کاهش دهند از این رو افزایش تولید بنزین از طریق احداث پالایشگاه های جدید و افزایش ظرفیت و بهینه سازی پالایشگاه های فعلی،کاهش مصرف بنزین از طریق هدفمندی یارانه ها و سهمیه بندی بنزین در دستور کار دولت وقت قرار گرفت.

به طوری که بلافاصله پس از سال 86 دولت تصمیم گرفت تا دو روش دیگر را نیز برای کنترل مصرف در پی بگیرد که از این رو شاهد ساخت و ساز پالایشگاه های جدید مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس، پالایشگاه آناهیتا و چند پالایشگاه دیگر بود، از طرفی نیز تصمیم براین شد تا پالایشگاه های فعلی کشور نیز بهبود کیفیت داده و افزایش ظرفیت داشته باشند که از یکی دوسال قبل تاکنون شاهد بهره‌برداری از این طرح ها هستیم.

* شرایط کنونی کشور در صورت عدم اجرا شدن سهمیه بندی

در واقع این سوال اساسی ترین سوالی است که مسئولانی که قصد دارند تا سهمیه بندی بنزین را متوقف کنند به آن پاسخ دهند؟

اما برای این که کارشان را راحت کنیم باید بگوئیم اجرا نشدن سهمیه‌بندی بنزین در آن دوره یعنی استمرار رشد سالانه ١٠ درصد در مصرف بنزین، وابستگی شدید کشور به واردات بنزین و صرف هزینه‌های قابل توجه از لحاظ اقتصادی و سیاسی برای تامین این فرآورده پر طرفدار که با این شرایط این سوال مطرح می شود که امروز چه مقدار بنزین باید از دیگر کشورها وارد می کردیم؟

براساس تحقیقات صورت گرفته توسط کارشناسان انرژی باید گفت با عدم اجرای طرح سهمیه‌بندی میزان مصرف بنزین مصرف بنزین تا سال جاری براساس جدول به شرح زیر رسیده بود:

سال        مصرف روزانه/ میلیون لیتر    
1386     81 میلیون لیتر
1387        89.2 میلیون لیتر    
1388     98.2 میلیون لیتر
1389        108.1 میلیون لیتر    
1390     119 میلیون لیتر
1391        131 میلیون لیتر    
1392     150 میلیون لیتر

در این صورت برای تامین این میزان بنزین و با توجه به حجم تولید روزانه 62 میلیون لیتری در پالایشگاه های کشور باید روزانه حدود 88 میلیون لیتر بنزین وارد می کردیم که براساس لیتری 3000 تومان (هزینه واردات هر لیتر) روزانه باید 264 میلیارد تومان باید بابت بنزین هزینه می کردیم.

با این شرایط باید گفت که سهمیه‌بندی بنزین یکی از موفق‌ترین طرح‌های اجرا شده در دولت های نهم و دهم بوده است، زیرا هم مانع خروج ارز از کشور شد و هم موجب شد تا مصرف بنزین کنترل شود.