چند پیشنهاد برای حل معضل بیکارترین شهر خوزستان

اخیراً در گزارشی که از سوی دولت در خصوص آمار بیکاری شهرهای ایران در رسانه‌ها منتشر شده است، از نظر نرخ بیکاری، شهر مسجدسلیمان (واندیکا) در صدر قرار گرفته است. نرخ بیکاری مسجدسلیمان درسال 1355 برابر11.5% ، در سال 1375 معادل 22.4% ، در سال 1385 برابر 32% و برابر سرشماری اخیر 43.4%  گزارش شده است. شهری که به واسطه اکتشاف نفت و گاز دارای ده ها اولین ها بود که در آن زمان در تارک شهرهای ایران و خاورمیانه از نظر رونق اقتصادی بی نظیر و همچون نگینی می‌درخشید. پس از 50 سال استخراج و غارت منابع نفتی توسط بیگانگان، در دهه 1340 تولید نفت در این شهر روندی کاهشی یافت و بتدریج دوران طلایی آن بعلت بی توجهی مسئولین وقت برای ایجاد بسترهای رشد آتی این شهر در اوج دوران شکوفایی و انتقال مراکز تصمیم گیری شرکت نفت به اهواز، رو به افول نهاد و آثار منفی آن تا به امروز بیش از پیش ادامه دارد. گرچه قبلاً وضعیت رو به زوال اقتصادی و اجتماعی این شهرستان در سخنرانی‌ها ، همایش‌ها و رسانه‌ها بطور کم و بیش هرازگاهی مطرح شده است اما متاسفانه اقدامات اجرایی برای بهبود وضعیت فوق در سطح بسیار ناچیزی بوده است و وضعیت زندگی و معیشتی مردم شریف شهرستان مسجدسلیمان و حومه (اندیکا، لالی و هفتکل که همگی یک حوزه انتخابیه برای نمایندگی مجلس محسوب می شوند) امروزه در وضعیت بحرانی قرار گرفته است. این وضعیت معلول عوامل گوناگون و بسیار زیادی است که از آنجمله می‌توان به وابستگی شدید به نفت و کاهش تدریجی استحصال منابع نفتی، پراکندگی جغرافیایی وجمعیتی، واقع‌شدن در منطقه غیر‌مسطح از نظر معماری شهری و وجود چاه‌های نفتی در حریم شهر، عدم برنامه ریزی صحیح و بلندمدت، عدم کشف پتانسیل‌های بالقوه محیطی، فرصت سوزی بعلت بروزجنگ تحمیلی8ساله، وجود مدیران با دانش کم و موروثی، فعال نبودن NGO هاي محلی، عدم اختصاص بودجه های مناسب، بی برنامگی در توسعه شهری، نبود سرمایه‌گذاریهای زیربنایی مناسب، مهاجرت نخبگان و نیروهای مستعد بدلیل نبودن فرصت‌های شغلی و امکانات مناسب زندگی، آلودگی‌زیست محیطی بدلیل نشت گازهای زیر زمینی و... اشاره نمود.
با اینحال و علیرغم مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موجود، با وجود 600 حلقه چاه نفت ومنابع سرشار گاز ، رود كارون و ذخایر آبی سدهای بزرک کشور ، منابع طبيعي متنوع ، اراضي مرغوب ومستعد ، آثار باستاني و تاريخي متعدد و جاذبه‌هاي توريستي و گردشگري گوناگون در منطقه ، مي‌توان با تلاش و اراده جمعی مسئولین محترم استان و شهرستان و نماینده فعال آن، برای حل بحران این شهرستان ، برنامه‌هاي كوتاه مدت و ميان مدتی را تدوین و با مدیریت بهتر، گام‌های اساسی و مناسب در زمینه توسعه اقتصادی، اجتماعی، ايجاد اشتغال و توليد برداشت.

در این راستا پیشنهاداتی به شرح زیر ارائه مي گردد، باشد که مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد:

  1- بررسي طرحهاي استحصال گازترش ، توليد گاز شيرين ، توليد ميعانات گازي ، توليد گاز مايع وگوگرد، صنایع فراوری نفتی در شهرستان مسجدسلیمان ، هفتکل و حومه  
2- بررسي طرح احداث كارخانه توليد اتان جهت مصرف پتروشيمي
3- راه‌اندازي جدی كارخانه پتروشيمي مسجدسليمان به منظور ايجاد اشتغال که از مصوبات دور اول ریاست جمهوری بوده است.
4- وجود ارتفاعات مختلف مانند كوه‌هاي شو ، كينو ، منار ، اديو ، دلا، ليله ، تاراز ، تازه و .... و وزش باد به طور مداوم در آن مناطق ، قابليت امكان ساخت نيروگاههاي بادي و تجديد پذير كه مورد توجه و حمايت سازمان انرژي نو نيز مي باشد ، را دارد كه مي توان از مسئولين براي اينكار و سرمايه گذاران بخش خصوصي دعوت به همكاري و سرمايه گذاري نمود.
5- تشويق سرمايه گذاران بومي جهت احداث مولد هاي مقياس كوچك براي توليد انرژي (برق) در ظرفيت‌هاي 5 ، 10و 15 مگاوات در مناطق چهارگانه. هر نيروگاه 15 مگاواتي در حدود 20 ميليارد تومان سرمايه گذاري نياز دارد كه امكان 250 شغل را فراهم مي كند و وزارت نیرو در این خصوص حمایت و همکاری لازم را می نماید.
6- وجود رود كارون در این منطقه خود يكي از منابع مهم و بالقوه براي ايجاد طرح هاي گوناگون اعم از توليدي ، كشاورزي ، گردشگري و ... از پايين دست سد كارون 3 تا سد گتوند مي باشد. براي ارائه طرح‌هاي مفيد مي توان از يك كارگروه قوي در اين خصوص بهره جست.  مثلا مي توان در حد فاصل دو سد مسجدسليمان و گتوند در كنار دوطرف رودكارون جاده ساحلي احداث نمود و شهركهاي گردشگري و تفريحي ، دهكده توريستي ، مزارع پرورش درخت و توليد  چوب ، مراكز آموزش غواصي در استخرهاي كنار رودخانه ، استخرهاي پرورش ماهي وايجاد مسير كوهپيمايي و پياده روي در مسير رودخانه و ... بوجود آورد. يا مي توان در پشت سدهاي مسجدسليمان و سد شهيد عباسپور مركز تله كابين ايجاد نمود.
7- وجود چشمه‌هاي طبيعي در منتهي اليه مناطق شمال شرقي مسجدسلیمان (اندیکا و لالی) را مي توان به عنوان منبعي براي احداث كارخانه آب معدني ، ايجاد مزارع محصولات گلخانه اي ، توسعه باغات (شامل انار، انجیر، انگور، سیب، زردآلو، گلابی و هلو و....)، كشت‌هاي هيدروپونيك و احداث استخرهاي پرورش ماهي آب سرد دانست. اينكار مستلزم شناسايي پتانسيل‌هاي بالقوه و آموزش مردم با تكنولوژي‌هاي نوين است. از جمله اين چشمه‌ها مي‌توان به چشمه آّب سبز سد شهيد عباسپور ، چشمه بي بي ترخون ، چشمه سربازاران سوسن سرخاب ، چشمه آّب  تنگ سرد للر ، چشمه آّب كدي كتك ، چشمه آّب تاراز و........ اشاره نمود.
8- در دو منطقه لالي و انديكا بواسطه وجود كوههاي پراكنده و اراضي مرغوب دشت‌هاي كوهپايه‌اي در زمستان سيلاب‌هاي باراني فراواني وجود دارد كه مي توان با احداث مخازن ذخيره آب (سدهاي مخزني) در نقطه صفر شيب‌ها ، آب‌هاي سيلابي را مهار و سپس براي مدت چندين ماه از آنها براي مصارف كشاورزي بويژه آبياري مزارع ديم استفاده نمود.
9- شناسايي آبشارهاي طبيعي در مناطق لالی و اندیکا و ايجاد پاركهاي آبي در مجاورت آنها
10- با توجه به وجود آثار باستاني تاريخي و زیارتی گوناگون در منطقه و وجود دو سد بزرگ آبي و تالاب طبيعي شيمبار و جزيره زيباي سد شهيد عباسپور و توليدات صنايع دستي بنظر مي رسد نقش سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در این مناطق بايد نقش پررنگ و حتي محوري در سطح استان داشته باشد. براي حفظ اكوسيستم طبيعي تالاب شيمبار بايد اعتبار لازم هر چه سريعتر اخذ و در اطراف آن حصاركشي نمود تا محيط طبيعي آن محفوظ بماند متاسفانه اين محيط طبيعي زيبا در حال انقراض مي باشد.
11- فعال نمودن شهركهاي صنعتي به منظور ايجاد اشتغال در هر چهار بخش با دادن آموزش و مشوقهای لازم .
12- استفاده از منابع صندوق توسعه ملي براي ارائه طرحهاي اقتصادي و توليدي.
13- بررسی و ایجاد طرحهاي توليدي از طريق سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران با توجه به ظرفيت‌هاي بالقوه موجود. این مناطق داراي استعداد واحدهاي صنعتي مانند احداث كارخانه توليد آجر ، گچ  ، سنگ گرانیت، آسفالت ،  سراميك ، آرد سفيد ، شيشه ، نوشابه ، توليد قطعات بتني پيش ساخته ، توليد تيرهاي بتني برق و..... و واحدهاي توليد كشاورزي وغذايي مانند كشتارگاه صنعتي ، توليد ادوات كشاورزي ، ساخت سيلو ، توليد خمير كاغذ فلوتينگ از كاه و كلش ، توليد خمير كاغذ از ضايعات كشاورزي ، استحصال تانن از پوست گردو ، توليد فراورده‌هاي لبني ، پرواربندي گاو وگوسفند ، مرغداري گوشتي ، پرورش قارچ خوراكي ، پرورش گياهان دارويي ، پرورش گل و گياهان زينتي ، فراوري زيتون و روغن زيتون ،  پرورش زنبور عسل ، پرورش و تكثير ماهي در درياچه سدها و ....... مي باشد.
14- راه اندازي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي در انديكا يا لالي براي طرح هاي مختلف كشاورزي با توجه به استعدادهاي طبيعي بسيار خوبي كه اين مناطق دارند.
15- تامین منابع اعتباري براي اصلاح هندسي تقاطع‌ها ، ساماندهي معابر ورودي شهر ، نوسازي ناوگان حمل و نقل درون شهري ، بهسازي روكش راه هاي اصلي ، آسفالت راه‌هاي روستايي و تقويت ماشين آلات راهداري در هر چهار منطقه(مسجدسلیمان، لالی، اندیکاو هفتکل). متاسفانه اقدامات عملی در این خصوص بعلت عدم تخصیص مناسب اعتبارات مورد نیاز بسیار ناچیز و کند می باشد.
16-احداث هر چه سریعتر جاده دو طرفه مسجد سلیمان – اهواز(جاده فعلی یکی از جاده‌های حادثه خیز کشور محسوب شده است)  و همچنین احداث جاده شمالي استان از ايذه ، انديكا ، لالي تا دزفول از طريق منابع اعتباري استانی از طریق راه وترابري
17- توسعه مركز شهر براساس مدل جامع شهری و مناطق گل گير، هفتكل و لالي از طريق اعتبارات شركت نفت (اعتبارات دو در هزار اختصاصی)
18- تعريض جاده انديكا تا سد شهيد عباسپور از اعتبارات وزارت نيرو بواسطه استفاده اختصاصي دو نيروگاه موجود
19- استفاده از اعتبارات عمراني روستايي و برنامه ريزي در جهت توسعه و حل مشكلات روستاها كه با توجه حجم زياد روستاها در این مناطق، اين موضوع مي تواند بستري خوبي را براي ايجاد اشتغال فراهم كند
20- اجراي طرح آبرساني انديكا و لالي با توجه به فرسودگي لوله‌هاي قديمي به منظور تامين آب شرب سالم
21- احداث يك بيمارستان بزرگ و مجهز به تجهيزات پزشكي در مجاورت دانشگاه  آزاد اسلامي مسجدسليمان. تقويت و بهبود وضعيت بهداشت و درمان در هر چهار منطقه مستلزم تشكيل يك كارگروه تخصصي و شناسايي پتانسيل هاي بالقوه در سطح ايران و دعوت آنان براي سرمايه‌گذاري در بخش درمان مي باشد. با وجود دو سد بزرگ برق آبي ، كارخانه سيمان ، شركت نفت و گاز ، پتروشيمي در دست تاسيس و ادارات متعدد دولتي و شركتهاي پيمانكاري در منطقه ، خدمات درماني بيمارستان سازمان تامين اجتماعي در حد يك درمانگاه خصوصي كوچك مي باشد و ضرورت دارد اين بيمارستان تجهيز و توسعه يابد تا بتواند خدمات درماني بيشتري را در مسجدسليمان پوشش دهد و خود زمینه اشتغال صدها نفر را بصورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد می کند.
22- راه اندازي رشته‌های كارشناسي ارشد در دانشگاه آزاد اسلامي مسجدسليمان با توجه به پتانسیل آن
23- راه اندازي دانشگاه آزاد اسلامي در شهرستان‌هاي هفتكل ، انديكا و لالي
24- ايجاد يك پارك جنگلي بزرگ در حد فاصل دو راهي لالي و دروازه ورودي مسجدسليمان و توسعه فضاي سبز در چشم انداز ورودي شهر مسجدسليمان از محل دو در هزار اعتبارات شرکت نفت
25- شناسايي سرمايه‌گذاران اهل منطقه مقيم ساير استان‌ها و كشورها جهت دعوت و جذب سرمايه هاي بلا استفاده آنها در جهت رشد و آباداني منطقه
26- بررسی طرح احداث جاده جنوب به شمال ايران از طريق مسير مسجدسليمان- انديكا – اليگودرز – تهران – شمال . اين مسير كوتاه‌ترين مسير جنوب به شمال ايران مي باشد.
27- پیگیری اجرای طرح‌های مصوب شده در سفرهای رییس جمهوری که اغلب در حد تصویب روی کاغذ باقی مانده‌اند مانند احداث کارخانه آلومنیوم

برای تحقق چنین اهدافی و بالاخص حل مشکل حاد بیکاری باید  :

1-    افراد توانمند و مجرب را شناسایی و با قرار دادن آنها در راس ادارات؛ مسئولیت بهبود و اصلاح امور را به آنها سپرد.
2-    مسئولان ناکارآمد و موروثی چندین ساله را در سطح ادارات جابجا نمود.
3-    تشكيل كارگروه‌هاي توانمند و علاقمند در قالب انجمن‌هاي سازندگي (NGO هاي محلي) در چهار بخش مسجدسليمان ، هفتكل ، لالي و انديكا به صورت جداگانه تحت عنوان ستاد توانمندسازي هر منطقه. سپس بصورت منظم جلساتی را با آنان به منظور بررسي مشكلات اساسي هر بخش و تعيين راهكارهاي مناسب براي حل مشكلات با حضور مسئولین شهرستان برگزار نمود. يكي از وظايف اين كارگروهها بايد ارائه طرحهاي جديد كسب و كار باشد.
4-    اعتبارات دو در هزار مناطق نفتی مصوبه مجلس و همچنین توزیع عادلانه منابع مالی و اعتباری را بطور جدی پیگیری نمود.
5-    فرصتی را فراهم نمود تا با سهیم نمودن بانکها و استفاده از منابع مالی و نقدینگی آنها و با فعال نمودن بخش خصوصی، طرح‌های اشتغالزایی را به صورت متنوع در مناطق و زمینه‌های گوناگون اجرایی نمود.
6-     حتی الامکان از جذب و بکارگیری نیروهای غیربومی در بخش‌های صنعتی و تولیدی جلوگیری نمود.
7-    با توجه به حجم زياد روستاها در این مناطق ، براي توسعه روستايي ابتدا فرهنگ اشتغال‌زايي و كارآفريني روستايي را بصورت خصوصي يا كارگروهي يا در قالب تعاوني آموزش و ترويج داد. چنانچه موضوع درآمدزايي در روستا محقق شود آنگاه زيرساخت‌هاي عمراني و خدمات اجتماعي شكل خواهد گرفت. فرآوري محصولات كشاورزي و دامي روستا و تبديل آنها به كالاهاي ديگر و با ارزش‌تر موجب خلق ارزش افزوده و تحريك توليد مي شود.