وزارت خزانه‌داری آمریکا در حالی 8 غول پتروشیمی ایران را تحریم کرده است که تحریم این شرکت‌ها در تراز تجارت پتروشیمی کمترین تاثیر را دارد، زیرا ماموریت تمامی این واحدهای پتروشیمی تامین خوراک سایر مجتمع‌ها و صنایع تکمیلی همچون پلاستیک، لاستیک، رنگ، رزین، نساجی و خودروسازی داخلی است.

برآورد موسسات معتبر بین‌المللی نشان می دهد در سال 2013 میلادی یک میلیارد تن انواع محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری در سطح کشورهای مختلف جهان تولید که ارزش این تولیدات حدود 3.3 تریلیون دلار ارزیابی می شود.

از سوی دیگر پیش بینی‌ها حکایت از آن دارد که در سالجاری میلادی تقاضا برای خرید محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های پلیمری در بازار جهانی با رشد 5 تا 6 درصدی تقاضا همراه شود که با توجه به تثبیت ظرفیت‌های تولید احتمال افزایش قیمت محصولات پتروشیمیایی وجود دارد.

بر این اساس روز گذشته وزارت خزانه‌داری آمریکا نام هشت غول پتروشیمی ایران را در لیست سیاه تحریم های یک جانبه دولت واشنگتن قرار داد که شرکت‌های پتروشیمی بندرامام، بوعلی سینا، مبین، نوری، پارس، شهید تندگویان، شازند و تبریز را در این فهرست قرار گرفته اند.

بررسی وضعیت تولید و صادرات هفت شرکت پتروشیمی (به استثنای پتروشیمی مبین) نشان می دهد هم اکنون حدود 70 درصد محصولات تولید این شرکت‌ها در بازارهای داخلی به منظور تامین مواد اولیه صنایع تکمیلی پتروشیمی عرضه می شود و تحریم این شرکت‌ها حتی در صورت توقف صادرات منجر به توسعه صنایع تکملی پتروشیمی و تولید انواع فرآورده‌های نفتی و تخصصی پتروشیمیایی خواهد شد.

از سوی دیگر هم اکنون در برخی از مجتمع‌های پتروشیمی که مورد تحریم آمریکا قرار گرفته‌اند همچون پتروشیمی شازند، بندرامام و بوعلی برش‌های گازوئیل و بنزین خام تولید و برای تامین نیازهای داخلی به پالایشگاه‌های نفت تحویل داده می شود و عملا تحریم‌ها هیچ گونه تاثیری در تراز صادرات خارجی این واحدهای پتروشیمی ایجاد نمی کند.

از این رو سال گذشته هم حدود 4.1 میلیارد لیتر بنزین و گازوئیل در این مجتمع‌های پتروشیمی تولید و به بازارهای داخلی عرضه شده است و پیش بینی می شود روند تولید بنزین و گازوئیل در این مجتمع‌ها تا پایان سالجاری هم ادامه یابد.

مجتمع پتروشيمي بندرامام داراي 5 شركت تابعه فرآورش، بسپاران، كيميا، آب نيرو و خوارزمي بوده که در مجموع فعالیت‌های شرکت‌ها بیش از 30 نوع محصول جدید پلیمری و پتروشیمیایی شامل انواع خوراک مایع و گازی، بنزین پیرولیز، اتیلن، پروپیلن، پارازایلین و مخلوط زایلین‌ها تولید می شود.

بندر امام که از آن به عنوان بزرگترین مجتمع پتروشیمی ایران یاد می شود از ظرفیت تولید سالانه بیش از چهار میلیون تن محصول برخوردار است و اکثر محصولات تولید این مجتمع به عنوان خوراک بین مجتمعی تحویل سایر صنایع پتروشیمی در بندر ماهشهر خواهد شد و صادرات این مجتمع پتروشیمی با توجه به ماموریت تامین خوراک سایر صنایع رقم ناچیزی است.

پتروشیمی شهید تندگویان هم با ظرفیت تولید سالانه حدود 800 هزار تن انواع پلی اتیلن‌های ترفتالات، بزرگترین مجتمع تامین کننده خوراک کارخانجات تولیدکننده انواع بطری آب معدنی، نوشابه و الیاف صنعت نساجی است که سال گذشته حتی رکورد تولید و عرضه یک میلیون تن خوراک به صنایع داخلی شکسته شد.

این مجتمع پتروشیمی تمامی محصولات تولیدی خود را برای تامین خوراک در بازارهای داخلی ایران عرضه می‌کند و عملا ظرفیت مازادی برای صادرات ندارد و در صورت صادرات هند بزرگترین خریدار محصولات این پتروشیمی به صورت نقدی است.

اگر تحریم‌های اعمال شده توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا در کل بازار جهانی اعمال شود قطعا یک سونامی قیمت در بهای دو فرآورده کمیاب پتروشیمی به نام "ارتوزایلین" و " پارازایلین" به وجود خواهد آمد به طوری‌که هم اکنون پتروشیمی بندرامام، نوری و بوعلی سینا در مجموع سالانه حدود 1.5 میلیون تن از این محصولات را تولید و بخشی از آن را به بازار جهانی عرضه می کنند.

با توجه به این خوراک مصرفی برای تولید این دو محصول استراتژیک بنزین پیرولیز و میعانات گازی بوده محدودیت های گسترده ای در تولید این دو محصول در سطح بازار جهانی وجود دارد و هرگونه تحریم و اعمال محدودیت، افزایش چندینی دلاری قیمت این دو فرآورده پتروشیمیایی در بازار جهانی را به همراه دارد.

ذکر این نکته ضروری است که هم اکنون ارتوزالین و پارازایلین ها در صنایع رنگ، رزین، پلاستیک و حلال‌های شیمیایی استفاده گسترده ای دارد که هرگونه محدودیت با توجه به نبود ظرفیت مازاد، یک جهش قیمتی در بازار جهانی این محصولات به شرق آسیا و اروپا ایجاد خواهد کرد.

مجتمع پتروشیمی پارس و مبین در منطقه عسلویه هم دو شرکت بزرگ تامین کننده خوراک سایر صنایع پتروشیمی در این هاب گازی ایران هستند به طوری‌که پتروشیکی پارس تامین کننده خوراک سایر پتروشیمی ها همچون آریا ساسول و جم است و پتروشیمی مبین هم تامین کننده آب، برق، بخار، نیتروژن و اکسیزن سایر پتروشیمی ها هستند و عملا این دو شرکت هیچگونه صادراتی ندارند.

پتروشیمی شازند از ظرفیت تولید سالانه 1.8 میلیون تن و پتروشیمی شازند از ظرفیت تولید سالانه حدود 790 تا 800 هزار تن انواع محصولات پلیمری و پتروشیمیایی برخوردار هستند که حدود 70 درصد تولید این دو شرکت پتروشیمی برای تامین خوراک صنایع تکمیلی به بازارهای داخلی عرضه می شود.

یکی از مهمترین سیاست های توسعه صنعت پتروشیمی در ایران توقف خام فروشی نفت و گاز خام و توسعه صنایع تکمیلی است که البته توسعه صنایع پتروشیمی علاوه بر درآمدهای اقتصادی اشتغال و کارآفرینی هم برای کشور به همراه دارد.

از سوی دیگر از سال گذشته با افزایش قیمت ارز، برخی از شرکت های پتروشیمی اقدام گسترده محصولات پتروشیمی به بازارهای جهانی کرده اند که این موضوع افزایش قیمت و گرانی مواد الیه صنایع تکمیل پتروشیمی در بازارهای داخلی را به همراه داشته است.

با این وجود در صورت اعمال محدودیت قطعا برخی از صنایع داخلی ایران همچون نساجی، غذایی، بهداشتی، بسته بندی، لوله و اتصالات، رنگ، رزین، انواع چسب و حلال‌های شیمیایی، لاستیک، پلاستیک و بطری می‌توانند از فرصت تحریم برای توسعه صنایع تکمیلی استفاده کنند.

به عبارت دیگر، چنانچه تحریم‌های وزارت خزانه داری آمریکا اعمال شود قطعا تولیدکنندگان و فعالان صنایع تکمیلی بابت این فرصت طلایی که دشمن در اختیار صنعت کشور قرار داده است جشن برگزار خواهند کرد.