در سراسر جهان بیش از 800 میلیون نفر به آب سالم و قابل شرب دسترسی ندارند. اگر دسترسی به آب با کیفیت برای شرب را مطابق با استانداردهای جهانی در نظر بگیریم که این رقم به مراتب بیش از این خواهد بود.

توجه به این نکته ضروری است که بخش قابل توجهی از این جمعیت فاقد امکان دسترسی به آب سالم علی رغم تصور، در شهرها ساکن هستند.

محدود شدن منابع آب شیرین جهان و مدیریت نشدن دسترسی بهینه شهرنشینان به آب سالم، نیاز به مدیریت چالش های آب در بخش شهری را ضروری کرده است. متأسفانه به رغم اقدامات انجام شده در دهه های اخیر، هنوز بسیاری از شهرهای ایران نیز از دسترسی به آب سالم محرومند.

از آنجایی که در ایران مرکزی علمی با نام مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری تحت پوشش سازمان جهانی یونسکو مشغول فعالیت است، با مدیریت این مرکز در خصوص اهداف فعالیت آن و تأثیر این فعالیت ها بر روی بهبود وضعیت آب شهرهای ایران به گفتگو نشسته ایم.

آنچه می خوانید حاصل گفتگوی خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با همایون مطیعی، مدیر مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری است.

مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری در چه سالی و با چه هدفی تأسیس شد؟

مطیعی: این مرکز پس از گذراندن مراحل رسمی و قانونی جهت تأسیس، رسماً در بهمن‌ماه سال 1380 با امضای قراردادی بین جمهوری اسلامی ایران و یونسکو با هدف مقابله با چالش‌های رو به افزایش در زمینه آب و مدیریت منابع آب و ارتقای فعالیت‌های مربوط به آب تأسیس شد. این مرکز در بخش برنامه بین‌المللی آبشناسی یونسکو جایگاه ویژه ای داشته و موضوع بهبود مدیریت آب شهری را با رویکرد منطقه ای تحت پوشش این سازمان جهانی پیگیری می کند.

چه چالش هایی در بخش آب شهری وجود داشته که این مرکز در جهت مقابله با آن برنامه ریزی می کند؟

مطیعی: مدیریت نامناسب منابع آب، افزایش رقابت برای استفاده از آب شیرین و منابع تجدید ناپذیر و رو به پایان که اغلب در اثر آلودگی و دیگر عوامل غیرقابل پیش‌بینی تهدید می‌شوند از مهمترین چالش هایی است که مورد توجه قرار دارد. این چالش ها نه تنها در منطقه ای که ایران واقع شده بلکه در سرتاسر جهان رو به افزایش است. در واقع مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری – تهران، تحت پوشش یونسکو با هدف مقابله با این چالش ها فعالیت می کند.

هفته گذشته در جریان برگزاری سمینار بین المللی خشکسالی در تهران، دومین نشست برنامه بین‌المللی خشکسالی برگزار شد، جایگاه ایران در این برنامه بین المللی چیست؟

مطیعی: برنامه ابتکار بین‌المللی خشکسالی (IDI) یکی از برنامه هایی است که توسط ایران و یونسکو به صورت مشارکتی در سطح جهانی و بین المللی برگزار می شود. در واقع ایران نقش اصلی در اجرای این برنامه دارد. اجرای این برنامه از سال 2010 به ایران محول شده که بتوانیم در زمینه مدیریت خشکسالی که یکی از پدیده های مخرب در ایران و منطقه خاورمیانه است، گام های موثری برداریم.

این برنامه که همکاری جهانی را در این زمینه به دنبال دارد، تحت پوشش یونسکو و با همکاری وزارت نیرو و سایر وزارتخانه های مرتبط در ایران در حال انجام است.

یونسکو اجرایی کردن یک سری برنامه های ابتکار عمل بین المللی را در زمینه سیلاب ها و مدیریت جهانی آب در برنامه قرار داده که ایران نیز پیشنهاد اجرای این برنامه را در زمینه خشکسالی ارائه داد. با توجه به تجربه 3 هزار ساله ایران در زمینه مدیریت منابع آب، این برنامه مورد تأیید و موافقت یونسکو قرار گرفت.

یعنی برنامه بین‌المللی خشکسالی که با پیشنهاد ایران در دستور کار یونسکو قرار گرفته، هم اکنون در سطح جهانی در حال اجرا است؟

مطیعی: بله با همکاری یونسکو در سطح بین المللی این برنامه در حال پیگیری است. یکی از فعالیت هایی که راستای اجرای این برنامه انجام می شود، برگزاری سمینارهای بین المللی در زمینه خشکسالی است که هفته گذشته در تهران شاهد برگزاری دهمین سمینار بین المللی و دومین نشست برنامه بین‌المللی خشکسالی با حضور بیش از 20 نفر از مدیران و کارشناسان ارشد فعال در زمینه خشکسالی از کشورهای مختلف جهان و سازمان های بین المللی بودیم.

فعالیت مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری در بهبود وضعیت آب شرب شهرهای ایران نیز تأثیر دارد؟

مطیعی: تأمین مناسب آب شرب شهری و بهبود وضعیت آن از وظایف شرکت های آب منطقه ای و آب و فاضلاب شهری است اما این مرکز نیز یکی از فعالیت هایش استفاده از تجارب یونسکو و دیگر کشورهای جهان و انتقال این دانش به ایران است. ما با بررسی وضعیت مدیرت آب شهری در سطح جهان و بررسی ظرفیت های کشور، اطلاعات جمع آوری شده را در اختیار مسئولان قرار می دهیم.

در حال حاضر یکی از مواردی که برای جبران خشکسالی در استانهای مرکزی کشور مورد توجه قرار گرفته انتقال آب از استانی به استان دیگر است، این راهکار را تا چه حد مناسب می بینید؟ آیا به نظر شما این رویکرد، تبعاتی نیز در پی خواهد داشت؟
مطیعی: اکنون در جهانی زندگی می کنیم که تغییر اقلیم و گرمایش جهانی اتفاق افتاده، جهان به طور متوسط 2 درجه گرم شده، آب های جهان نیز حدود 4 درجه گرم شده اند. این مسائل مسلما روی جهان اثر می گذارد. در مناطقی که مستعد بروز خشکسالی است، خشکسالی ها را تشدید می کند و در مناطق دیگر موجب تشدید سیلاب ها خواهد شد.

گزارش های جهانی و منطقه ای و همچنین تجربیات گذشته نشان می دهد کشور ما طبیعتا به دلیل تأثیر تغییر اقلیم و اثراتی که این گرمایش جهانی دارد، به سمت خشکسالی های شدیدتری در حال پیش روی است. از اینرو مسلما در آینده ما شاهد اختلاف ها و تنازعات در مسائل آبی به خصوص در جاهایی که انتقال آب از یک منطقه به منطقه خشک صورت گرفته، هستیم.

راهکار انتقال آب منطقه ای در دیگر مناطق جهان نیز تجربه شده است؟

مطیعی: بله، انتقال آب از منطقه ای به منطقه ای دیگر در درون کشورها و حتی انتقال آب های مرزی بین کشورها موضوعی طبیعی است و هم اکنون نیز در برخی کشورها در حال انجام است.

حتی در کشورهایی که ما فکر نمی کنیم با مسائلی چون خشکسالی روبه رو باشند مثل کانادا و امریکا بر سر آبهای مشترک و انتقال آب دریاچه ها به مناطق کم آبی مثل تگزاس در امریکا اختلاف دارند.

آیا انتقال آب از منطقه ای به منطقه دیگر نیز در پروژه های تحت بررسی یونسکو قرار دارد؟

مطیعی: این برآوردها صورت گرفته که قطعا در آینده اختلافاتی بین مناطق پرآب و مناطق کم آب بر سر انتقال آب پیش خواهد آمد، از اینرو  یکی از برنامه هایی که در یونسکو در حال مطالعه و بررسی است، همین موضوع انتقال آب است. برنامه های انتقال آب در یونسکو بیشتر با محوریت انتقال آب های مرزی بین کشورها بررسی می شود اما مطالعه بر روی نیازها و انتقال آب بین مناطقی در یک کشور به خصوص در کشور خودمان در مرکز منطقه ای مدیریت آب شهری پیگیری خواهد شد و نتایج آن پس از بررسی در اختیار مسئولان امر گذاشته می شود.