در این مقاله آمده است که ناشر هلندی الزویر (Elsevier) از شبکه هیات تحریریه و داوران آمریکایی مجلاتی که منتشر می‌کند خواسته است تا از پذیرش مقالاتی که مولف آنها در استخدام دولت ایران هستند خودداری کنند.
در همین مقاله علت گسترش دامنه تحریم‌ها، حتی در این حوزه علمی، نوعی تنبیه ایران به دلیل دنبال کردن فعالیت‌های هسته‌ای‌اش قلمداد شده است. اما نویسنده با اشاره به قوانین محدود‌کننده اخیر که توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا پس از تصویب کنگره آن کشور در اواخر ماه آوریل میلادی ابلاغ شده، نوشته است که با این همه، ژورنال‌های علمی همچنان می‌توانند نسبت به پذیرش و چاپ مقالات دانشمندان ایرانی که وابستگی سازمانی به دولت ندارند اقدام کنند و تصریح می‌کند که مخاطبان این دستورالعمل شهروندان و آمریکایی‌هایی هستند که در ژورنال‌های علمی، مدیرمسوول، هیات تحریریه یا داور آن ژورنال‌ها هستند. در همین حال اخیرا سخنگوی الزویر اعلام کرده که این دستورالعمل فقط گوشه کوچکی از مقالات علمی ارسالی از ایران را برای این ناشر دربرمی‌گیرد و مقالات اعضای هیات علمی همه دانشگاه‌ها و انستیتو‌های علمی ایران را شامل نمی‌شود. الزویر از هیات تحریریه خود خواسته است اگر برای بررسی علمی مقالات علمی ایران داور غیرآمریکایی پیدا نکردید، از مولف معذرت‌خواهی کنید و به آنها بگویید به دلیل تحریم آمریکا از پذیرش مقاله شما معذوریم.
گفتنی است که هیات تحریریه و مدیرمسوول بسیاری از ژورنال‌های همین ناشر، آمریکایی نیستند و خود‌به‌خود الزامی برای تبعیت از این دستورالعمل ندارند. همین نوشته‌ها و دستورالعملی که صادر شده، نشان‌دهنده شکنندگی و عدم موفقیت چنین طرحی است.
جالب اینکه مدیران الزویر احتمال داده‌اند که ممکن است هیات‌های تحریریه یا مدیران مسوول ژورنال‌هایی که این ناشر منتشر می‌کند از اجرای این دستورالعمل به دلیل احساس مسوولیت علمی خودداری کنند.
در همین حال بسیاری از ناشران، حتی ناشران آمریکایی، اعلام کرده‌اند اصلا نیازی به تغییر رویه خود برای پذیرش مقالات علمی نمی‌بینند و به عبارت دیگر چنین دستوری را برنتافته‌اند. کمااینکه اداره کنترل سرمایه‌های خارجی از حدود یک‌دهه قبل و زمانی که پیشنهاد محدودیت شدیدتر بر ارتباطات با ایران را داد، با مجلات علمی آمریکایی دچار درگیری شد که این امر منجر به اعتراض سازمان‌یافته موسسه آمریکایی فیزیک، مجمع ناشران آمریکایی و دیگران گردید.
با توجه به مراتب مذکور و سوابق موضوع به نظر می‌رسد موضوع تحریم علمی ایران بیش از آنکه جنبه عملیاتی و جدی داشته باشد بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و حتی مدیران ناشران بزرگ بین‌المللی هم با این روند با اکراه برخورد کرده‌اند و به نظر می‌رسد بیشتر جنبه سیاسی برای جلب رضایتمندی تندروهای کنگره آمریکا و محافل صهیونیستی مدنظر آنان بوده تا یک اقدام واقعی برای تحریم علمی ایران.
از طرفی اصولا طبیعت مقوله‌های علمی و پژوهشی ماهیت بین‌المللی دارد و دانشمندان جهان در هر رشته‌ای واقعا مانند یک شبکه خانوادگی علمی با هم ارتباط داشته و پیوند‌ها و مراودات زیادی به طرق گوناگون با یکدیگر دارند. سنخیت این نوع هم‌بستگی علمی جهانی آن‌چنان قوی است که سیاستمداران تندرو و ناآگاه از ماهیت چنین پیوندی را در مقابله با تحریم علمی خلع‌ید می‌کند. ضمن اینکه بنابر کنوانسیون‌ها و پروتکل‌های بین‌المللی، دسترسی آزاد و یکسان به اطلاعات برای تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد حقی طبیعی محسوب شده است. بالاخره این اقدام محکوم به شکست است و جامعه علمی جهانی نیز از چنین حرکت‌هایی استقبال نمی‌کند. از طرفی بیش از بیست‌هزار ژورنال علمی در سراسر جهان چاپ می‌شود که روی اغلب قریب به اتفاق آنان برای پذیرش مقالات دانشمندان ایران گشاده است. بنابراین توصیه این نگارنده این است که در مقابله با این جریان ضعیفی که اجرای آن حتی در خود سازمان ناشر اولیه با بی‌اقبالی روبه‌رو شده، با تامل و مصلحت‌اندیشی بیشتری برخورد شود و از اتخاذ تصمیم‌های تندروانه، مانند تصمیم دو سال گذشته، پرهیز شود. می‌بینید ظاهرا تندرو‌ها هر جای دنیا باشند کار را خراب می‌کنند.
منبع/ روزنامه شرق
