یکی از مهم ترین برنامه ها و مباحثی که همواره از سوی دولت در 8 ساعت اخیر مطرح شده است تلاش برای ایجاد میلیونها فرصت شغلی جدید و مهار نرخ بیکاری بوده است. رئیس جمهور همواره در یکی دو سال اخیر از ریشه کنی بیکاری تا پایان دولت دهم سخن گفته و عنوان کرد دولت در این راستا حرکت می کند.

هرچند تلاشهای دولت و سرمایه گذاری های صورت گرفته در این بخش بر کسی پوشیده نیست، اما آنگونه که طرحهای دولت بر روی کاغذ مشکل بیکاری جوانان را در کشور حل کرده است، در عمل محقق نشده و کشور همچنان با بیکاری چند میلیون جوان جویای کار و بنا به آمار مرکز آمار ایران 3 میلیون کارجو مواجه است.

زودبازده ها؛ اولین حرکت دولت برای مهار بیکاری

دولت در فاصله سالهای 84 تا 88 تلاش کرد با ایجاد و گسترش بنگاه های کوچک زودبازده به جنگ بیکاری برود و در این راستا حدود 28 هزارمیلیاردتومان تسهیلات بانکی به طرحهای معرفی شده به بانکها معرفی شد، اما در عمل به گفته منتقدان، این طرح نیز نتوانست تاثیر چندانی در بازار کار کشور داشته باشد و پس از یک دوره کوتاه از اجرا، عملا از برنامه های اصلی دولت خارج و پرونده آن راهی بایگانی شد.

البته دولت طرحهای دیگری را نیز در این زمینه اجرا و آزمایش کرد که می توان به طرح توسعه مشاغل خانگی و قانونمند کردن فعالیت شغلی در منازل، همچنین خوداشتغالی و مواردی از این دست اشاره کرد که البته در این موارد نیز نتیجه چندان قابل توجهی عاید کارجویان نشده است.

اشتغال ایجاد شده در مسکن مهر نیز به دلیل مقطعی بودن و نداشتن قابلیت استمرار در بازار کار چندان در محاسبات کارشناسان بازار کار قرار نمی گیرد، هرچند که در زمان اجرای جدی طرح مسکن مهر مشاغلی نیز در این بخش ایجاد شده بود.

اشتغال مقطعی در مسکن

شباهت فراوان برنامه های اشتغال زایی دولت در 8 سال اخیر به عملکرد دولت های گذشته و متوسل شدن به بانکها برای پرداخت تسهیلات برای اشتغال آزمونی بود که پیش تر نیز توسط سایر دولتها آزموده شده بود. این روش اشتغال زایی نه تنها در یکی دو دهه اخیر نتوانست در ایران جوابگو باشد بلکه باعث اتلاف و انحراف منابع بسیار زیادی از بانکها نیز شده است.

نمونه منحرف شدن تسهیلات بانکی پرداخت شده برای اشتغال زایی در مورد طرحهای خوداشتغالی طی دولتهای قبلی تجربه شده که اغلب منابع پرداخت شده به جاهایی غیر از اشتغال زایی رفته است. همچنین در مورد زودبازده ها نیز گفته می شود با وجود ادعای دولت در کنترل دقیق طرحها و غیرممکن بودن ایجاد انحراف، بازهم بخشی از تسهیلات زودبازده ها راه انحراف را در پیش گرفتند و به جای اشتغل زایی سر از بازارهای مسکن و سوداگری در آوردند.

اینکه دولت در سالهای اخیر از اشتغال زایی میلیونی در هر سال سخن گفته و عنوان شد در فلان سال 2 میلیون و 500 هزار و در فلان سال دیگر 1 میلیون و 600 هزار شغل جدید در کشور ایجاد شده است، به دلیل غیرقابل لمس بودن برای کارجویان و خانواده ها نوعی حساسیت برای بیکاران ایجاد کرده است. متاسفانه باید گفت طرح ای اشتغال زایی دولت بر روی کاغذ با تحقق 100 درصدی مواجه شده اند اما در عمل ... .

وامهای بانکی به کجا می روند؟

گواه این مسئله بررسی وضعیت نرخ بیکاری کشور در 8 سال گذشته است که نشان می دهد نه تنها در فاصله سال های 84 تا 91 نرخ بیکاری در کشور به واسطه اشتغال زایی میلیونی کاهش نیافته بلکه از 11.5 درصد در سال 84 به 12.2 درصد در پایان سال 91 نیز رسیده است.

نگاهی دقیق تر به آمارهای بیکاری کشور در سالهای پس از 84 تا پایان سال گذشته نیز نشان می دهد که چندان ردپایی از اشتغال زایی میلیونی در نمودارها وجود ندارد و ناخودآگاه این سئوال را در ذهن ایجاد می کند که آیا منظور دولت از ایجاد میلیونها فرصت شغلی این است که اگر چنین نمی شد امروز نرخ بیکاری کشور به جای 12.2 درصد به 30 تا 40 درصد می رسید؟

ردپای مشاغل جدید

آیا بنا به ادعای دولت، نتیجه سرمایه گذاری ها و برنامه های اشتغالی در سالهای اخیر منجر به مهار بیکاری در سطح فعلی شده است؟ در هر صورت نرخهای بیکاری اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد که نتیجه عملکرد دولت در بخش اشتغال، همواره نرخ بیکاری دو رقمی و بالای 10 درصد بوده و البته وضعیت بیکاری از سال 89 تا 91 به مراتب بدتر از سال های 84 تا 88 بوده است.

تعداد بیکاران نیز در سالهای اخیر همواره بین 2 میلیون و 800 هزار نفر تا 3 میلیون و 100 هزار نفر در نوسان بوده که به عقیده کارشناسان بازار کار به دلیل تغییر فصول سال است. به عبارتی، متوقف شدن برخی مشاغل مانند کشاورزی و کاهش ساخت مسکن در زمستان باعث بالا رفتن تعداد بیکاران می شود و در فصلی دیگر با رونق برخی مشاغل، تعداد بیکاران اندگی به صورت موقت و مقطعی کاهش می یابد.

تجمع اصلی بیکاران نیز نه تنها در شرایط فعلی، بلکه حداقل یک دهه گذشته در گروه سنی 15 تا 29 سال به عنوان شلوغ ترین گروه متقاضی کار بوده است و همواره بیش از نیمی از کل بیکاران کشور در این گروه سنی قرار می گیرند.

جدول نرخ بیکاری کشور از 84 تا 91