مقاومت سرسختانه‌ای که مردم دره پنجشیر بر علیه روسها از خود نشان دادند این دره کوچک و زیبا را شهره آفاق و زبانزد خاص و عام کرد.
«احمد شاه مسعود» فرمانده شجاع افغان که سال‌ها با روسها و طالبان در این دره مقاومت کرد سرانجام بعد از شهادت در همین دره به خاک سپرده شد.
افغانستان جزئی از قاره پهناور و کهن آسیا است که مابین آسیای میانه و آسیای جنوب غربی قرار دارد.
6 کشور آسیایی افغانستان را بین خود محصور کرده‌اند: از شمال ازبکستان و ترکمنستان، از شمال شرقی تاجیکستان و چین، از جنوب و شرق پاکستان و در نهایت از غرب ایران که به عنوان همسایگان آن شناخته می‌شوند.
افغانستان به واسطه شرایط اقلیمی خاص و کوهستان‌های سر به فلک کشیده از جاذبه‌های طبیعی گوناگونی بر خوردار است که تا هنوز برخی از این مناطق ناشناخته باقی مانده است.
دره پنجشیر در شمال افغانستان سرآغاز کوه‌های زرخیز «لعل بدخشان» است و در همه کتب تاریخی که درباره خراسان نوشته شده از دره پنجشیر نیز نام برده شده است.
این دره سر سبز که در حد فاصل میان کابل و بدخشان قرار دارد و رودخانه‌ای پر از آب از میان آن می‌گذرد که هم از نظر اقتصادی و هم از نظر جغرافیایی با اهمیت است.
مؤلف کتاب «حدودالعالم» درباره پنجشیر چنین نوشته است: «پنجهیر و جاریانه دو شهریست و اندرون معدن سیمست، رودی میان این دو شهر بگذرد و اندر حدود هندوستان افتد.»
«ابن بطوطه» نیز در سفرنامه خود در مورد معنی و مفهوم و جغرافیایی دره پنچشیر چنین نگاشته است: «پنج هیر به معنی کوه است و پنج هیر یعنی پنج کوه. در آنجا شهر قشنگ و آبادانی دیدم که روی نهر برگ کبودینی بنا شده است. این رودخانه از کوهستان بدخش سر چشمه می‌گیرد. یاقوت معروف بدخش از همین کوهستان بدست می‌آید. این شهرها را چنگیز ملعون خراب کرد و از آن پس روی آبادانی ندیده‌اند.»
مقاومت سرسختانه‌ای که از سال 1361 در این دره بر علیه روسها شروع شد، این دره کوچ و زیبا را شهره آفاق و زبانزد خاص و عام ساخت و اکنون هر گاه کسی نام دره پنجشیر را می‌شنود نام «شیر پنجشیر» در ذهن او تداعی می‌شود، لقبی که مخصوص احمد شاه مسعود فرمانده جنگ‌های چریکی علیه روسها در این منطقه بود.
در سال‌های تجاوز روسها به افغانستان این دره شاهد جنگ‌های خونینی میان مردم ساکن و نیروهای متجاوز شوروی بود.
احمد شاه مسعود فرمانده مجاهدین افغانستان در طول سال‌های متمادی با روسها و طالبان در این دره جنگید.
«صدیقه مسعود» همسر احمدشاه مسعود که شوهرش او را «پری گل» صدا می‌زد در کتاب «احمد شاه مسعود به روایت همسرش» دره پنجشیر را این گونه تعریف کرده است:
«اگر آرامش بخش‌ترین مناظر دنیا را تصور کنید، آنوقت جایی را که من در آن بزرگ شده‌ام، در نظرتان آمده است. خانه های کاکلی که در زیر درختان توت و زردآلو پراکنده بودند، سایه خنک بیدهای مجنون، فریادهای شادی پسران که در رودخانه آب تنی می‌کردند مزارع کشت شده، باغ‌های سبزی کاری که اطرافشان را گل فرا گرفته بود، همه جا کاملاً نورانی و شفاف بود.»
این ها توصیفات پری گل همسر احمد شاه مسعود از زادگاه او و همسرش است و آن گونه که پری گل می‌گوید: «چندین بار شنیدم که شوهرم خطاب به من گفت: «نگاه کن کشورمان چقدر قشنگ است. آیا لیاقتش را ندارد که با تمام روح و جسم‌مان از آن دفاع کنیم.»
سرانجام این فرمانده شهید طبق وصیتش در چند کیلومتری منزل شخصی خود در دره پنجشیر در منطقه «ساریچه» به خاک سپرده شد.
مزار او مشرف بر 2 دامنه دره پنجشیر است و هر توریست و مسافری که به دره پنجشیر سفر می‌کند آرامگاه مسعود را نیز زیارت می‌کند.
