مکانیزاسیون، کلید کاهش هدررفت آب در کشاورزی خوزستان
کاهش ظرفیت منابع آبی، ضرورت مدیریت دقیق مصرف را برجسته کردهاست. بهگفته کارشناسان، مکانیزاسیون آبیاری، مؤثرترین راهکار برای مهار هدررفت و افزایش بهرهوری در بخش کشاورزی بهشمار میرود.
دزفول، تغییرات اقلیمی، کاهش نزولات جوی و محدودیتهای منابع آبی در سالهای اخیر، بخشهایی از کشاورزی خوزستان را بهویژه در مزارعی که همچنان با روشهای سنتی آبیاری اداره میشوند، با چالشهایی در مدیریت مصرف آب مواجه کردهاست. روشهای سنتی بهدلیل فقدان کنترل دقیق جریان آب و اتلاف بالا، عملاً پاسخگوی شرایط جدید اقلیمی نیستند. بررسیهای میدانی نیز نشان میدهد که فاصله میان نیاز واقعی گیاه و میزان آب مصرفشده در این مزارع همچنان قابل توجه است و ضرورت اصلاح الگوی آبیاری را برجسته میکند.
در چنین فضایی، کارشناسان حوزه زراعت و اصلاح نباتات بر این باورند که توسعه مکانیزاسیون و استفاده از فناوریهای نوین آبیاری میتواند نقش مؤثری در افزایش بهرهوری آب ایفا کند.عزیز آفرینش، کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی صفیآباد دزفول، با سابقه فعالیت اجرایی در خوزستان میگوید: گذر از آبیاری سنتی به سیستمهای مبتنی بر داده، راهکاری مؤثر برای مدیریت دقیق آب در دورههای تنش آبی است و میتواند اتلاف منابع آبی را بهشکل قابل توجهی کاهش دهد.
او میگوید: راندمان آبیاری سنتی در بسیاری از مناطق کشور از جمله خوزستان معمولاً حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است و بخش زیادی از آب از طریق تبخیر، نفوذ عمقی و رشد علفهای هرز از بین میرود. وجود کانالهای خاکی و نبود پوشش مناسب در مسیر انتقال آب، مدیریت جریان آب را دشوار میکند و موجب مصرف بیش از نیاز واقعی میشود. او تأکید میکند که نبود ابزار تحویل حجمی و سامانههای سنجش، کشاورزان را به مصرف بیشتر وادار میکند تا از کمبود آب احتمالی جلوگیری کنند.
وی همچنین تغییرات اقلیمی را عاملی تشدیدکننده میداند؛ و میگوید: افزایش دما، طولانیتر شدن دورههای گرمای تابستان و کاهش بارشها، میزان تبخیر را بالا برده و فشار بیشتری بر منابع آب وارد کرده است. مسئلهای که بهویژه در کشتهای تابستانه، آثار بیشتری در کاهش راندمان آبیاری سنتی دارد.
نقش ماشینآلات و فناوریهای نو در مدیریت مصرف آب
او با اشاره به اهمیت زمانبندی آبیاری بیان میکند: انتخاب برخی محصولات پرآببر با وجود توصیههای کارشناسان، همچنان در میان کشاورزان رواج دارد و همین امر مصرف آب را افزایش میدهد.او افزود: نبود زیرساخت، هزینه اولیه و نیاز به دانش فنی از مهمترین موانع توسعه سیستمهای نوین آبیاری در استان است.
وی با تأکید بر مزایای مکانیزاسیون توضیح میدهد: استفاده از سنسورها، سامانههای کنترلشده و ماشینآلات دقیق، امکان مدیریت حجم و زمان آبیاری را فراهم میکند و مصرف آب را بهشکل مؤثر کاهش میدهد. بهگفته او، در صورت فراهم بودن بستر مناسب، مزارع مکانیزه قادرند راندمان مصرف آب را بهطور محسوسی افزایش داده و اتلاف را به حداقل برسانند.
مقایسه کارایی مزارع مکانیزه و غیرمکانیزه
این کارشناس با اشاره به اصول علمی آبیاری مکانیزه میگوید: در این روشها، آب دقیقاً متناسب با نیاز گیاه و در زمان مناسب تأمین میشود. مسئلهای که علاوه بر کاهش تبخیر، موجب محدودشدن رشد علفهای هرز و کاهش مصرف کود و سموم نیز میشود. وی تأکید میکند که این شرایط، کیفیت محصول را افزایش داده و آثار زیستمحیطی ناشی از مصرف نهادهها را نیز کاهش میدهد.
او همچنین به نتایج تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی صفیآباد دزفول اشاره میکند که نشان داده است سامانههای آبیاری قطرهای (T_tap) بهدلیل سهولت استفاده، هزینه قابلقبول و دسترسی مناسب به تجهیزات، از کارایی بالایی برخوردارند. بنابر این نتایج، بسیاری از محصولاتی که امکان کشت آنها با روشهای سنتی وجود ندارد، در آبیاری مکانیزه قابل کشت خواهند بود و محدودیتهای توسعه سطح زیرکشت نیز کاهش مییابد.
وی عنوان میکند که اگرچه برخی روشها مانند آبیاری بارانی در شرایط کشت تابستان با محدودیتهایی مواجهاند، اما استفاده از مجموعه روشهای مکانیزه از جمله آبیاری قطرهای و سیستمهای هوشمند مؤثرترین گزینه برای کاهش مصرف آب در خوزستان است. او تأکید میکند انتخاب نوع سیستم باید با توجه به محصول، شرایط اقلیمی و زیرساختهای موجود انجام شود تا پایداری تولید و بهرهوری آب بهطور همزمان تأمین گردد.
بر اساس ارزیابیهای کارشناسان، گذار از الگوی سنتی به روشهای مکانیزه، ضرورتی اجتنابناپذیر برای کشاورزی خوزستان است. ضرورتی که با افزایش راندمان آبیاری، کاهش هدررفت آب و امکان کشت محصولات متنوعتر، میتواند بخشی از چالشهای ناشی از کمبود آب را کاهش داده و مسیر پایداری تولید کشاورزی را در استان تقویت کند.
مرجع / فـارس
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
