سدشکنی در سد بالارود  

سد مخزنی بالارود پس از سدهای دز و کرخه سومین سد بزرگ در شهرستان اندیمشک است؛ عملیات اجرایی این طرح مهم ملی بیش از ۲۰ سال پیش آغاز شد و در اواخر دولت دوازدهم در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰، با وجود ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی، آبگیری آن به طور رسمی انجام شد.

این سد پس از ۲ دهه از آغاز عملیات اجرایی هم اکنون دارای پیشرفت فیزیکی بیش از ۹۰ درصد است و همچنان به دلیل ناتمام ماندن عملیات عمرانی بخش‌هایی از آن نیازمند تکمیل و بهره برداری است.

سفر اخیر معاون اجرایی رئیس‌جمهور به خوزستان، پیگیری تخصیص اعتبار تصویب شده سفر رییس جمهوری به خوزستان و بررسی موانع و پیشرفت فیزیکی طرح‌های اولویت دار استان از جمله تکمیل سد بالارود، می‌تواند نقطه عطفی در تکمیل این طرح راهبردی و تامین آب کشاورزی، توسعه اقتصادی و تقویت توان تولید در اندیمشک و شمال خوزستان باشد. 

سد بالارود

سد مخزنی بالارود از نوع خاکی با هسته رسی است که ۱۳۱ میلیون مترمکعب ظرفیت ذخیره آب دارد؛ عملیات اجرایی این سد که از اواسط شهریور ۱۳۸۴ بر روی رودخانه بالارود آغاز شد به دلیل برخی مسایل و موانع طی این سالها با وقفه‌هایی همراه بود.

این سد دارای ۹۰ متر ارتفاع از پی، یک هزار و ۵۴ متر طول تاج، ۱۰ متر عرض تاج و ۷۹۷ کیلومتر مربع حوضه آبریز است که توسط سازمان آب و برق خوزستان بر روی رودخانه بالارود در ۲۷ کیلومتری شمال شهر اندیمشک در بخش الوار گرمسیری و در شهر حسینیه احداث شده است.

کنترل جریان‌های سیلابی رودخانه بالارود و کاهش خسارت‌های ناشی از سیلاب، تامین نیاز آب کشاورزی ۶ هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین‌های پایین دست، تامین آب آشامیدنی شهر حسینیه و روستاهای اطراف، تامین انرژی برق آبی سالیانه به میزان ۱۱ گیگاوات ساعت و همچنین ایجاد منطقه گردشگری و توسعه منطقه از جمله اهداف و مزایای احداث این سد است.

ماموریت موفق

بارش‌های شدید بالادست، طغیان بالارود را به دنبال شده است؛ سیلاب‌هایی که پیش از احداث سد، خسارت‌های فراوانی به زیرساخت‌ها و زمین‌های کشاورزی حاشیه رودخانه وارد می‌کردند. همین خسارت‌های ناشی از طغیان بالارود سبب شد تا کنترل جریان‌های سیلابی و کاهش آسیب‌های روان‌آب‌ها، به‌عنوان ماموریت اصلی و هدف محوری اجرای طرح سد بالارود تعریف شود؛ ماموریتی که این سد حتی در دوره‌ای که تنها ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشت نیز از عهده آن برآمد.

رودخانه بالارود، یکی از سرشاخه‌های دائمی رودخانه دز به شمار می‌رود و در فصل‌های بارش، به‌دلیل حجم بالای آورد آب از مناطق بالادست سر به طغیان می‌گذارد؛ تجربه سیلاب‌های سال ۱۳۹۵ با دبی ۳۹۵ مترمکعب در ثانیه و سال ۱۳۹۸ با دبی ۹۰۰ مترمکعب در ثانیه نشان داد که سد بالارود با مهار این جریان‌های عظیم، کارآمدی خود را در کنترل و مدیریت سیلاب‌های فصلی به اثبات رسانده است.

شمارش معکوس

خوزستان در بهمن ماه ۱۴۰۳ سومین مقصد سفرهای استانی دکتر مسعود پزشکیان رییس جمهوری اسلامی ایران و هیات همراه بود؛ سفری که خروجی آن تصویب ۵۶ مصوبه و طرح اجرایی و اختصاص اعتباری افزون بر ۸۹ هزار میلیارد تومان(منابع دولتی، سرمایه گذاری و تسهیلات و اعتبار ارزی) برای تکمیل طرح‌های اولویت دار این استان بود که تامین اعتبار برای تکمیل سد بالارود یکی از این طرح‌ها بود.

طی یک سال اخیر نشست‌های مختلفی پیرامون حل مسایل آب اندیمشک برگزار شده و تاکید بر تکمیل سد بالارود نقطه مشترک همه این نشست‌ها بوده است؛ مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان در نشست اوایل فروردین امسال با بیان اینکه «سد بالارود اندیمشک هم اکنون دارای ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی است»، گفت: «بهره برداری از این سد در دهه فجر امسال، به عنوان یکی از مصوبه‌های سفر رییس جمهور به خوزستان هدف گذاری شده است؛ تکمیل این سد، هشت هزار میلیارد ریال نیاز دارد که در سفر اخیر رییس جمهور به خوزستان تامین اعتبار آن به تصویب رسیده است».

آخرین گام

عزم دولت چهاردهم برای گره گشایی از مسایل خوزستان جزم است؛ سفرهای پرتعداد وزرا به خوزستان، حضور استاندار خوزستان در هیات دولت و ارایه گزارش از وضعیت استان، وعده رییس جمهور برای تشکیل جلسه هیات دولت در خوزستان برای نخستین بار و سفر محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رییس جمهور به استان و پیگیری روند اجرای مصوبه‌های سفر رییس جمهور به خوزستان، نشانه‌هایی از این عزم جزم است.

معاون اجرایی رییس جمهور در نشست جمع بندی مصوبه‌های این سفر، پیگیری مصوبات سفرهای استانی را از ماموریت‌های اصلی خود عنوان و بر تکمیل طرح‌های اولویت دار و مهم خوزستان تاکید کرد؛ اظهارات و پیگیری‌هایی که امید برای تکمیل آخرین گام لازم برای بهره برداری از سد بالارود اندیمشک را بیش از پیش زنده می‌کند.

اجرای شبکه آبیاری زمین‌های کشاورزی حاشیه و پایین دست سد بالارود می‌تواند بیکاری در اندیمشک را به صفر برساند

کار ناتمام

«اندیمشک جزو پنج شهر بیکار خوزستان است» این آمار را علیرضا گوروئی فرماندار اندیمشک، اواخر فروردین امسال در نشستی خبری اعلام کرد و گفت:«نرخ بیکاری در این شهرستان ۱۴.۲ درصد است حال آنکه زمین‌های کشاورزی اندیمشک کلاس A و بسیار مرغوب و در محاصره سه سد دز، بالارود و کرخه است».

این اظهارات نشان می‌دهد که تکمیل سد بالارود به تنهایی، بدون اجرای شبکه آبیاری زمین‌های حاشیه و پایین دست این سد نمی‌تواند مشکل جدی از مشکل بیکاری جوانان اندیمشک حل کند. موضوعی که موجب شد اجرای شبکه آبیاری حاشیه دریاچه بالارود به یکی از مطالبه‌های مهم مردم این شهر تبدیل شود.

نماینده مردم اندیمشک در مجلس شورای اسلامی نیز در این رابطه با تاکید بر اینکه «مطالعه گام اول و دوم اجرای شبکه آبیاری پنج هزار هکتار از زمین‌های منطقه پشمینه زار حاشیه دریاچه بالارود انجام شده و مهمترین مطالبه جوانان اندیمشک از دولت چهاردهم تامین اعتبار مورد نیاز این طرح راهبردی است»، بیان کرد: «اجرای طرح شبکه آبیاری بالارود، تمام مشکل اشتغال اندیمشک را حل می‌کند».

چشم امید

اکنون چشم امید مردم اندیمشک به تحقق وعده‌ تکمیل سد و اجرای شبکه‌ آبیاری بالارود دوخته شده است؛ طرحی که به باور کارشناسان می‌تواند پیشران اصلی توسعه‌ نه تنها اندیمشک بلکه کل شمال خوزستان باشد؛ بهره‌برداری کامل از این سد علاوه بر تامین پایدار آب کشاورزی و احیای زمین‌های مستعد منطقه، زمینه‌ ایجاد اشتغال گسترده، رونق صنایع وابسته و کاهش بیکاری را نیز فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، مهار روان‌آب‌ها و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیلاب‌های فصلی، ضریب ایمنی سکونتگاه‌های روستایی و زیرساخت‌های حیاتی شهرستان را به‌طور چشمگیری افزایش خواهد داد.

درمجموع، بالارود نه‌تنها یک طرح عمرانی، بلکه نیازی زیربنایی برای بازآفرینی ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی شمال خوزستان به شمار می‌رود.