مدیریت آلودگی هوای خوزستان در سایه سردرگمی
هنوز دود آتش هورالعظیم در آسمان خوزستان است که آلاینده‌های صنعتی و کشاورزی هم قوز بالا قوز شده‌اند اما این تازه آغاز ماجرای آلودگی هوا است؛ تنها چند روز دیگر، با آغاز فصل آتش زدن مزارع نیشکر، موج جدید آلودگی، آخرین نفس‌ها را هم در سینه خوزستان حبس خواهد کرد.
هشدارهایی که در غبار گم شد
در این ماه‌های سخت، از فعالان محیط زیست و جامعه پزشکی گرفته تا مسئولان حوزه درمان، همگی، بارها نسبت به عواقب مرگبار این آلودگی و تشدید بیماری‌های تنفسی، قلبی و ریوی هشدار دادند اما این هشدارها منجر به اقدام موثری برای مهار این بحران زیستی نشده است.
شهروندان خوزستان در این هوای مسموم، مجبور به رفت و آمد هستند، غافل از اینکه سلامتی‌شان هر روز بیش از پیش به مخاطره می‌افتد. روزهای بحرانی آلودگی هوا آنقدر عمیق بود که حتی صبح روز اول مهر در خوزستان برخلاف دیگر نقاط کشور، با شور بازگشایی مدارس همراه نبود و دانش‌آموزان خوزستانی با تاخیر پا به کلاس‌های درس گذاشتند.
مهلت به صنعت نیشکر برای پایان سوزاندن مزارع
هفته گذشته محمدجعفر قائم‌پناه معاون اجرایی رئیس جمهور در سفر به خوزستان، نسبت به آلایندگی سوزاندن مزارع نیشکر هشدار داد و خواستار تعیین زمان‌بندی پایان آتش زدن مزارع شد.
بنا به گفته وی، اهواز اولین یا دومین شهر آلوده ایران است و فلرهای نفتی، گرد و غبار و سوزاندن مزارع نیشکر از منابع آلاینده اهواز هستند.
وی تاکید کرد: باید ببینیم صنعت نیشکر و مزارع آن چه میزان در آلودگی هوا نقش دارد؛ اگر این سهم، ۱۰ درصد هم باشد زیاد است.
معاون اجرایی رئیس جمهور تصریح کرد: تا وقتی این صنعت دود می‌کند و این دود وارد حلق مردم می‌شود، صنعت سبز نیست. باید مدت زمانی برای پایان دادن به سوزاندن مزارع نیشکر و سبز شدن کامل این صنعت تعیین شود و خبرنگاران هم باید این موضوع را مطالبه کنند.
آلودگی «عادی»
از سوی دیگر، جامعه بهداشتی درمانی خوزستان نسبت به عواقب جبران‌ناپذیر مواجهه هر روزه مردم با آلودگی هوا و افزایش موارد آلاینده همچنان هشدار می‌دهند.
دکتر مصیب رفیعی‌پور مدیر امور بیماری‌ها و مراکز تشخیصی درمانی دانشگاه جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به روند افزایش مراجعه به بیمارستان ها در پی آلودگی هوا گفت: در مجموع میزان مراجعه بیماران منتسب به آلودگی هوا به بیمارستان‌ها از سال ۱۴۰۰ به بعد افزایشی بوده است و کماکان این روند ادامه دارد به گونه‌ای که در سه روز اخیر (از ۸ آبان)، بیش از ۲۲۰۰ نفر در پی آلودگی هوا به بیمارستان‌های تحت پوشش این دانشگاه مراجعه کرده‌اند.
وی با ابراز نگرانی نسبت به تاثیر بلندمدت آلودگی هوا بر سلامت خوزستانی‌ها بیان کرد: تاثیر بلندمدت آلودگی هوا بر سلامت به ویژه بر گروه‌های پرخطر بسیار شدیدتر و نگران‌کننده‌تر است. ممکن است برخی از این افراد همان موقع مجبور نشوند به بیمارستان مراجعه کنند اما ممکن است در ادامه دچار مشکلات جدی شوند.
وی اضافه کرد: انتظار می‌رود اطلاع‌رسانی‌ها موثرتر و دقیق‌تر و تصمیم‌گیری‌ها سازمان‌یافته‌تر شوند تا مردم تکلیف خودشان را بدانند و بتوانند برای کاهش مواجهه با آلودگی برنامه‌ریزی کنند. از سوی دیگر مردم هم باید رعایت بکنند و حداقل مواجهه با آلودگی هوا را داشته باشند.
وی با اشاره به طولانی شدن آلودگی دود ناشی از آتش‌سوزی هورالعظیم تصریح کرد: متاسفانه زمانی که پدیده‌ای طولانی می‌شود منجر به کلافگی خواهد شد و این روند موجب می‌شود مردم کمتر رعایت کنند.
مدیر امور بیماری‌ها و مراکز تشخیصی درمانی دانشگاه جندی شاپور اهواز نسبت به عادی شدن روند آلودگی هوا هشدار داد و گفت: متاسفانه روندی که در خصوص آلودگی هوا ناشی از گرد و خاک طی شد، در مورد آلودگی دود تالاب هورالعظیم، آتش زدن مزارع نیشکر و آلودگی صنایع نیز در حال طی شدن است. ۱۰، ۱۵ سال پیش وقتی یک روز گرد و خاک رخ می‌داد، تا یک ماه کل استان خوزستان درگیر حواشی آن می‌شد اما اکنون همه ما گرد و خاک را پذیرفته‌ایم و داریم آلودگی دود هورالعظیم، نیشکر و ... را هم می‌پذیریم.
سکوت مسئولان و تصمیم‌های شتابزده
در پی این حجم بی‌سابقه از آلودگی، سکوت و عادی‌انگاری ادامه داشته است و اقدام عملی موثری برای کنترل این آلودگی به ویژه آلودگی ناشی از دود آتش‌سوزی بخش عراقی هورالعظیم دیده نشده است.
از وقتی بار آلودگی به حد غیرقابل تحمل رسیده که دیگر نمی‌شود آن را نادیده گرفت، کارگروه اضطرار آلودگی هوای خوزستان هم در روزهای گذشته با تصمیم‌هایی عجولانه، خوزستانی‌ها را آشفته‌تر کرده است.
سه‌شنبه شب (۶ آبان) بنا بر اعلام کارگروه اضطرار آلودگی هوای خوزستان، ابتدا تصمیم گرفته شددر روز چهارشنبه (۷ آبان) ادارات و مدارس چند شهر با دو ساعت و نیم تاخیر آغاز به کار کنند اما ناگهان ساعت ۸ صبح چهارشنبه، تعطیلی کامل اعلام شد در حالی که برخی از کارمندان در محل کار خود حاضر شده بودند.
جمعه شب هم اعلام شد که مدارس و ادارات در روز شنبه (۱۰ آبان) ساعت ۹:۳۰ فعالیت خود را آغاز می‌کنند. این تصمیم موجب افزایش شدید بار ترافیک در بازه زمانی کوتاه شد تا جایی که بسیاری از کارمندان دیر به محل کار رسیدند و همین حجم از تردد متمرکز، خود سهم بیشتری در افزایش آلودگی هوا داشت.
شنبه شب هم عجیب‌ترین تصمیم از مجموعه تصمیم‌ها گرفته شد؛ روز یکشنبه (۱۱ آبان) ادارات از ساعت ۹ و مدارس از ساعت ۹:۳۰ فعال شوند؛ اما این سوال ساده مطرح می‌شود که وقتی پدر و مادر باید راس ساعت ۹ در محل کار حاضر باشند، چه کسی مسئول رساندن فرزند به مدرسه در ساعت ۹:۳۰ است؟ یا چه کسی باید در خانه منتظر بماند تا سرویس مدرسه کودکان از راه برسد؟
از طرف دیگر بارها اعلام شده که امکان پیش‌بینی دقیق آلودگی وجود ندارد اما این روزها چگونه اینقدر دقیق تشخیص داده می‌شود که آلودگی هوا تا ساعت ۹ از بین می‌رود؟
سارا، یک کارمند ساکن اهواز، می‌گوید: من بیمار تنفسی هستم و روزهایی که تاخیر در آغاز کار ادارات اعلام می‌شود شرایط رفت و آمد برای من سخت‌تر است چون ترافیک و آلودگی ناشی از آن و حجم زیاد خودروها که همزمان می‌خواهند دنش‌آموزان و کارمندان را به مقاصدشان برسانند، مرا بدحال می‌کند.
از سوی دیگر، مریم هم که کارمند است و باید پیش از رفتن به محل کارش، فرزندانش را به مدرسه و مهدکودک ببرد، از ناهماهنگی ساعت‌های اعلام‌شده گله‌مند است و می‌گوید که گیج شده است.
به نظر می‌رسد این تصمیم‌های شتابزده و دارای کمترین پشتوانه کارشناسی، نه تنها راهکاری برای حل بحران نیست بلکه تنها بر بار بی‌نظمی، سردرگمی و استرس خانواده‌ها می‌افزاید. این اقدامات بیش از آنکه نشان از مدیریت بحران داشته باشد، تصویری از مدیریت بحران‌زده را نشان می‌دهد.
خوزستان تا کی تاوان بی‌برنامگی را می‌پردازد؟
آلودگی، سکوت، تصمیم شتابزده و بی‌نظمی، تا کی باید ادامه یابد؟ مردم خوزستان حق دارند بدانند کی و چگونه از این آلودگی رها می‌شوند و مسئولان هم به جای درمان موقت و نمایشی، باید به فکر یک برنامه جامع، پایدار برای مهار منابع آلودگی باشند.
