راه‌اندازی بخش درمان سل‌های مقاوم در جنوب‌غرب کشور

با توجه به حساسیت موضوع کنترل و مراقبت بیماری سل در ابعاد کشوری و بین‌المللی و رسالت حوزه سلامت و بهداشت کشور، مشخص است که دستیابی به این اهداف، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در تشخیص زودهنگام، نظارت دقیق بر تکمیل دوره‌های درمانی و توجه ویژه به جمعیت‌های آسیب‌پذیر و پرخطر، به ویژه در مورد عفونت نهفته سل است.

مسیر دشوار اما حیاتی حذف سل در کشور، تنها با تقویت و تداوم همکاری‌های ساختاریافته و هدفمند قابل پیمایش است. سل یکی از مهم‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی باقی مانده است و با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در اجرای برنامه ملی کنترل سل، دستیابی به هدف نهایی یعنی "حذف سل" نیازمند بازنگری دقیق در ساختارها و رویکردهای موجود و تعهد بی‌قید و شرط به انسجام عملیاتی و استراتژیک است.

دکتر مهرداد شریفی معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ۲۳ مهر روز ملی سل اظهار کرد: امسال شعار روز ملی سل "بله، ما می‌توانیم به سل پایان دهیم: با تعهد، سرمایه‌گذاری و اقدام موثر" تعیین شده است.

وی افزود: سل یک بیماری عفونی واگیردار است که از دیرباز در کشورهای گوناگون جهان وجود داشته و در طول تاریخ، جان بسیاری از انسان‌ها را گرفته است. با وجود فعالیت‌ها و اقدامات موثری که در طول دهه‌های گذشته انجام شده است همچنان سل به عنوان یک معضل جهانی به شمار می‌رود و کنترل و مراقبت آن با چالش‌های جدی روبه‌رو است.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: دو چالش مهم در این زمینه، ناکافی بودن پوشش تشخیص و درمان سل اعم از سل فعال، نهفته و مقاوم به درمان و بالا بودن نسبت خانوارهایی است که با هزینه‌های کمرشکن ناشی از این بیماری مواجه می‌شوند.

بروز ۱۰.۸ میلیون مورد جدید بیماری سل در جهان در سال گذشته

وی بیان کرد: طبق آمارهای جهانی، در سال گذشته ۱۰.۸ میلیون مورد جدید بیماری سل فعال بروز پیدا کرده است که ۱۲ درصد آن‌ها مربوط به کودکان زیر ۱۵ سال بوده است و تنها ۷۵ درصد از این بیماران که منابع فعال انتشار باکتری در جامعه محسوب می‌شوند، شناسایی و درمان شده‌اند.

شریفی گفت: متاسفانه در حالی که این بیماری کاملا قابل پیشگیری و درمان است، ۱.۳ میلیون نفر از مبتلایان بر اثر بیماری جان خود را از دست داده‌اند. عواملی مانند فقر، مهاجرت، ضعف خدمات بهداشتی در کشورهای بحران‌زده و شیوع بیماری ایدز، موجب توسعه بیماری سل در جهان شده‌اند.

وی ادامه داد: تبعات اقتصادی ابتلا به سل در نیمی از بیماران و خانواده‌هایشان در حد کمرشکن است به گونه‌ای که حداقل ۲۰ درصد درآمد سالانه خانوار در این زمینه هزینه می‌شود.

افزایش ابتلا به سل در پاندمی کووید

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده است که آسیب‌های ناشی از کووید ۱۹ در طول چهار سال پاندمی از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ میلادی، به بروز ۷۰۰ هزار مورد مرگ بیشتر از معمول منجر شده است. تخمین زده می‌شود که حدود یک‌چهارم جمعیت جهان یعنی حدود ۲ میلیارد نفر، حامل این باکتری به صورت نهفته و غیرفعال در بدن خود هستند که حدود ۵۰ میلیون نفر از این افراد، به عفونت سلی با میکروب مقاوم به درمان (MDR/RR-TB) آلوده‌اند.

وی اضافه کرد: در این مرحله، افراد آلوده  علائمی ندارند و باکتری، تحت کنترل سیستم ایمنی است اما در صورت تضعیف سیستم ایمنی، به سرعت باکتری به فرم فعال تبدیل می‌شود و بیماری مسری در فرد پدید می‌آورد. به همین دلیل، بخش بزرگی از نگرانی‌های بهداشتی درباره سل، مربوط به تبدیل عفونت نهفته به سل فعال است؛ فرآیندی که می‌توان با پروفیلاکسی دارویی، خطر آن را بین ۶۰ تا ۹۰ درصد کاهش داد.

شریفی تصریح کرد: با توجه به اینکه درمان پیشگیرانه، هزینه‌های گزافی بر سیستم بهداشتی تحمیل می‌کند، تجویز روتین آن برای همه افراد آلوده منطقی نیست. سیاست کنونی برنامه کنترل کشوری سل، با در نظر گرفتن آخرین متون علمی، شرایط فعلی اپیدمیولوژیک سل و همچنین منابع موجود در کشور، بر انجام غربالگری سیستماتیک و تجویز درمان پروفیلاکسی حداقل برای گروه‌های پرخطر از نظر ابتلا به سل متمرکز است. این گروه‌ها شامل افرادی است که سابقه تماس با بیمار داشته‌اند، مبتلایان به HIV، کاندیداهای پیوند اعضا، بیماران دیالیزی و مصرف‌کنندگان داروهای تضعیف‌کننده ایمنی.

تلاش برای حذف سل

وی با اشاره به شاخص‌های هدف‌گذاری شده برنامه استراتژیک کشوری و تعهدات بین‌المللی برنامه کنترل و مراقبت بیماری سل بیان کرد: هدف‌گذاری کاهش ۹۰ درصدی موارد مرگ مسلول تا سال ۲۰۳۰، کاهش ۸۰ درصدی میزان بروز سل تا سال ۲۰۳۰، به صفر رساندن تعداد خانوارهای مواجه با هزینه‌های کمرشکن سل و دستیابی به حذف سل (بروز یک مورد در هر یک میلیون نفر جمعیت) تا سال ۲۰۵۰ انجام شده است.

رئیس مرکز بهداشت خوزستان گفت: تحقق تعهدات بین‌المللی ما در قبال استراتژی جهانی سازمان بهداشت جهانی (WHO) برای مبارزه با سل، بسیار به ظرفیت‌ها در برقراری همکاری‌های برون‌سازمانی وابسته است. حذف سل یک مساله صرفا بهداشتی نیست بلکه یک مساله اجتماعی، اقتصادی و امنیتی است.

راه‌اندازی بخش درمان سل‌های مقاوم در جنوب غرب کشور

وی با اشاره به تلاش برای گسترش دامنه شناسایی و درمان بیماران مبتلا به سل در خوزستان، بیان کرد: تجهیز زیرساخت‌های سل در اهواز به سمت خودکفایی پیش می‌رود. در این راستا بخش MDR/TB برای درمان سل‌های مقاوم، در جنوب غرب کشور راه‌اندازی خواهد شد.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به تهیه دستگاه Xpert Ultra GEN برای اهواز گفت: این دستگاه مولکولی، نیاز دانشگاه علوم پزشکی به تست‌های PCR ارجاعی به بیمارستان مسیح دانشوری را از بین می‌برد. این تحول فناورانه، هزینه‌ها را به شدت کاهش و سرعت ارائه نتایج حیاتی برای شروع به موقع درمان‌های پیچیده سل را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

میزان شیوع سل در خوزستان

وی گفت: میزان موارد شناسایی‌شده بروز سل در شهرهای تابعه دانشگاه جندی شاپور اهواز در سال گذشته، ۹.۱ در هر صد هزار نفر جمعیت بوده است در حالی که این رقم در کشور ۷.۶ مورد بوده است. البته قطعا موارد بیماری بیش از این تعداد است و تنها این تعداد بیمار، شناسایی شده‌اند. با این حال، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در درمان بیماران مبتلا به سل موفقیت ۹۰ درصدی داشته است. 

شریفی گفت: بیماران در صورت بروز سرفه بیش از دو هفته، عرق شبانه، تب، لاغری مفرط و در برخی موارد خلط خونی باید به سرعت برای بررسی به مراکز آزمایشگاهی یا مراکز بهداشت مراجعه کنند.