خِرَدکُشی؛ بمباران عقل و تمدن ؛ جنایت برعلیه بشریت
مقاله آیت الله عباس کعبی برای همایش بین المللی «خیزش فرزانگان در برابر خردکشی» که از سوی پژوهشگاه دانش‌های بنیادین برگزار می‌شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
تحلیل تمدنی، فقهی و حقوقی با تطبیق بر جنایات رژیم صهیونی بر علیه دانشمندان هسته ای جمهوری اسلامی ایران
چکیده
پدیدهٔ «خِرْدکُشی» (جنایت علیه عقل و تمدن )، یکی از خطرناک‌ترین اشکال تجاوز به کرامت انسانی و تهدید بنیادین برای پیشرفت ملت ها ست. این مقاله با روش تحلیلی‌ـ‌تطبیقی، به واکاوی مفهوم خردکشی از منظر قرآنی، فقهی، حقوقی تاریخی و تمدنی می‌پردازد و با تأکید بر جایگاه علم و عقل در مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام و نهج‌البلاغه، پیامدهای این پدیده را در ساختار اجتماعی، سیاسی و علمی جوامع بررسی می‌کند. سپس با تطبیق بر جنایات رژیم صهیونی بر علیه دانشمندان هسته ای جمهوری اسلامی ایران، ضرورت طراحی «نظام جامع امنیت علمی و تمدنی» را به‌عنوان راهبرد مقابله با پروژهٔ جهانی خردکشی تبیین می‌نماید.این پژوهش نتیجه می‌گیرد که خِردکُشی مصداق روشن «افساد فی‌الارض» است و در برابر آن باید جهاد علمی تمدنی به‌عنوان وظیفه‌ای الهی، انسانی و سیاسی فعال گردد.واژگان کلیدی:خِرْدکُشی، جنایت علیه علم، فقه تمدنی، امنیت علمی، نظام حکمرانی کارآمد، جمهوری اسلامی ایران
۱. مقدمه: خرد، بنیاد تمدن و هدف دشمنی‌ها
علم وایمان؛ ثمره عقل و دین است و دو رکن اصلی تمدن بشری‌اند. هر جامعه‌ای که بر محور خردورزی و اگاهی ومسئولیت شناسی بنا شود، از جهل، تباهی وعقب ماندگی و استعمار رهایی می‌یابد. اما تاریخ گواه است که همواره قدرت‌های استبدادی و استعماری و غارتگران ، برای حفظ سلطهٔ استکباری ، نخستین تیر خود را به‌سوی دانشمندان، نخبگان و صاحبان اندیشه نشانه رفته‌اند.
از سوزاندن کتابخانه‌های اسکندریه در دوره رومی ومسیحی باستان و کتابخانه نیشابور توسط مغول تا ترور دانشمندان هسته ای ایران و حمله به دانشگاه غزه ، هدف واحد است: نابودی چراغ عقل ودانش و قدرت عقلانی امت‌ها.در این زمینه، فقه و اندیشهٔ اسلامی ـ به‌ویژه در قران و کتب اربعه حدیث اهل بیت علیهم السلام ونیز نهج‌البلاغه ـ عقل را سرچشمهٔ حیات و عنصر محوری حکمرانی می‌داند؛ و از این منظر، هرگونه ستم به عقل و عالِم، نه‌تنها جنایت انسانی بلکه خیانت به نظام آفرینش و نقض عهد الهی است.اسلام دین خرد ودانش است شعار اسلام این است که میزان دینداری به اندازه عقل سنجیده می شود واز ۷۵ سرباز عقل و۷۵ سرباز جهل سخن به میان امده است. و فتح تمدنی در سایه علم وفن اورری دستاورد عقل ودانش ونشانه ای الهی است. يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ( سوره رحمن ٣٣)
۲. مفهوم‌شناسی و مبانی قرآنی خردکشیدر ادبیات اسلامی، خردکشی را می‌توان به‌عنوان «سلب حیات از عقل، علم و آگاهی در سطح فردی یا تمدنی» تعریف کرد.قرآن کریم مکرّر به ارزش عقل اشاره کرده است:«إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لَا يَعْقِلُونَ» (انفال/۲۲)«وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ» (عنکبوت/۴۳)کشتن یک انسان بی گناه به مثابه جنایت بر علیه همه انسانها واحیای نفس به مثابه احیای همه بشریت است.
و ترور وادم کشی وجنایت و ترساندن وتهدید وایجاد رعب و وحشت بر علیه جان انسانها مصداق محاربه و افساد فی الارض است (۳۳ مائده) و جنایت بر علیه عقل یک انسان برابر با دیه کامل یک انسان است. بدیهی است جنایت بر علیه دانشمندان جنایت مضاعف ضد بشری است زیرا ارزش دانش و خدمت به بشر مضاعف است. بلا شک ، کشتن اهل علم و خاموش‌کردن چراغ عقل، مصداق آشکار و قدر متیقن محاربه و «افساد فی‌الارض» (مائده/۳۳) است؛ زیرا با از میان بردن منبع هدایت، مسیر رشد انسان مسدود می‌گردد.
۳. خردکشی در تاریخ بشر و جهان معاصراز دوران قرون وسطی و سوزاندن گالیله و برونو تا ترور اندیشمندان اسلامی در قرن بیستم، تاریخ، شاهد موج‌های متناوب خردکشی است. در عصر مدرن نیز، پروژه‌های استعمار علمی و انحصار فناوری در دست قدرت‌های سلطه‌گر، شکلی نرم وخشونت بار از همان جنایت است.در دوران معاصر، جنایت رژیم صهیونیستی علیه دانشمندان ایرانی و فلسطینی (از فخری‌زاده تا شهید تهرانچی وعباسی و پزشکان ودانشمندان غزه وفلسطین ) نمونه‌های روشن خردکشی نظام‌مند است.
۴. فقه خردکشی: از حرمت علمی تا وجوب دفاع از عالِمدر فقه اسلامی، جان و حرمت عالِم از بالاترین درجات حرمت برخوردار است. پیامبر اکرم ﷺ فرمودند:«مَوْتُ الْعَالِمِ ثُلْمَةٌ فِي الْإِسْلَامِ لَا يَسُدُّهَا شَيْءٌ.»این دسته روایات اگر چه در باره علمای دین است اما با تنقیح مناط قطعی ؛ نقش اثر گذار دانشمندان فیزیک وشیمی وهسته ونانو و... را هم شامل می شود. زیرا اطلاق وعمومات روایاتی که خدمت به بشریت را بالاترین خدمت ها می داند را شامل انان می داند مثل : خیر الناس انفعهم للناس از این رو، هرگونه تهدید یا ترور علیه دانشمندان ، حرام قطعی و از مصادیق «افساد» و «بغی» است.
فقیهان بزرگ، از جمله شهید ثانی و علامه حلی، دفاع از علم و اهل آن را واجب کفایی دانسته‌اند؛ و در موارد تهدید نظامی، واجب عینی می‌شود.در عصر دولت اسلامی به زعامت ولی فقیه ، دفاع از دانشمندان و تأسیسات علمی، جزء مصادیق اعمال حاکمیت در حوزهٔ امنیت علمی است و نادیده‌گرفتن آن نوعی ترک واجب حکومتی محسوب می‌شود
۵. خردکشی به‌مثابه تهدید تمدنیدر نظریهٔ تمدن اسلامی، عقل و علم وایمان واقتدار امنیتی ودفاعی ستون های «تمدن توحیدی»اند. دشمنان اسلام، با حمله به نخبگان علمی، در پی فروپاشی نظام معرفتی و انسداد تولید قدرت نرم وقدت پیشرفت واقتدار بازدارنده هستند.این پدیده در قالب‌های مختلف بروز دارد:ترور فیزیکی نخبگان؛جنگ شناختی و تضعیف اعتماد عمومی وتخریب چهره دانشمندان ؛تحریم علمی و سانسور فناوری؛تخریب شخصیت عالمان مستقل.این اقدامات مصداق «جنگ تمدنی علیه عقل و خرد کشی » است، و پاسخ آن تنها از مسیر جهاد تمدنی و حکمرانی عقلانی کارآمد ممکن است
۶. نظام جامع امنیت علمی وتمدنی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان نخستین الگوی حکمرانی دینی در عصر جدید، با دو مسئولیت توأمان روبه‌روست: ۱. صیانت از نخبگان علمی و مراکز دانش‌بنیان؛۲. تبدیل علم به قدرت تمدنی در خدمت توحید و عدالت وکرامت انسان .در این خصوص ، پیشنهاد می‌شود «نظام جامع امنیت علمی و تمدنی» در سه سطح طراحی شود:امنیت نرم‌افزاری و سایبری: صیانت از داده‌های راهبردی؛امنیت انسانی و حمایتی: تأمین معیشت، منزلت و حفاظت از نخبگان؛امنیت تمدنی: ترویج فرهنگ تکریم علم و عالم، و تجلیل از شهدای علم.چنین الگویی، تحقق‌بخش آرمان «ایران قوی» و مصداق کامل آیه‌ی شریفه است:
«يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» (مجادله/۱۱)
۷. راهبرد مقابله با خردکشی جهانیایجاد جبههٔ جهانی علم وفن اوریهای نوین وفرا نو ودفاع اسلامی از ان ؛تدوین منشور بین‌المللی منع جنایت علیه علم؛پیوند نهادهای علمی، فقهی و امنیتی در سطح امت؛ارتقای فقه امنیت علمی در حوزه‌های علمیه؛توسعهٔ دیپلماسی علمی مقاومتی در برابر استعمار فناوری. ایا خردکشی (قتل یا سرکوب سازمان‌یافتهٔ عقل، علم و دانش) می‌تواند در چارچوب حقوق بین‌الملل معاصر به عنوان جنایت علیه بشریت و تمدن تلقی شود یا نه؟
بر پایه‌ی اسناد حقوقی معتبر، مبانی و مصادیق این امر را بررسی می کنیم :
۱. مبانی حقوقی بین‌المللی جنایت علیه بشریت۱ـ۱. اساسنامه دادگاه نورنبرگ (۱۹۴۵)در ماده ۶ (ج) اساسنامه دادگاه نورنبرگ، «جنایت علیه بشریت» چنین تعریف شده است:قتل، نابودی، به بردگی گرفتن، تبعید یا هر عمل غیرانسانی دیگری که علیه هر جمعیت غیرنظامی پیش یا در حین جنگ انجام شود، و نیز آزار و تعقیب بر اساس سیاسی، نژادی یا مذهبی... نکته: هرچند به ظاهر جنایت علیه عقل و علم ذکر نشده، اما «نابودی سیستماتیک فرهنگی و علمی یک ملت» از منظر نورنبرگ در حکم نابودی هویت انسانی و کرامت بشر است
۲. توسعه مفهومی در حقوق بین‌الملل پس از نورنبرگ۲ـ۱. کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه برای حمایت از اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانهاین سند نخستین متن الزام‌آور است که نابودی مراکز علمی، کتابخانه‌ها و آثار فرهنگی را جنایت علیه میراث فرهنگی بشری دانست.ماده ۴ بند ۱: «طرف‌های متعاهد متعهد می‌شوند اموال فرهنگی را از هرگونه تخریب، سرقت یا استفاده نظامی محافظت کنند.»
طبق پروتکل دوم (۱۹۹۹)، تخریب یا حمله به مراکز علمی و آموزشی جنایت جنگی محسوب می‌شود. ۳. میثاق‌های بین‌المللی مرتبط با حق علم و خرد۳ـ۱. ماده ۱۵ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR – 1966)«هر فرد حق دارد در زندگی فرهنگی مشارکت کند و از پیشرفت علم و منافع آن بهره‌مند شود.» بنابراین، محروم‌سازی سازمان‌یافته ملتی از علم و آموزش، یا نابودی مراکز علمی، نقض مستقیم این حق بنیادین و در چارچوب سیاست‌زدایی از علم، جنایت علیه بشریت فرهنگی است. ۴. اساسنامه رم (۱۹۹۸) دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC)ماده ۷: جنایت علیه بشریت«هر عمل غیرانسانی که با علم و عمد و در چارچوب حمله‌ای گسترده یا نظام‌مند علیه جمعیت غیرنظامی انجام شود.»ماده ۸ بند ۲ (ب)(۹)«حملات عمدی علیه ساختمان‌های آموزشی، علمی، هنری یا آثار تاریخی ... در صورت عدم استفاده نظامی، جنایت جنگی محسوب می‌شود.»بنابراین برداشت می شود : بر اساس اساسنامه رم، بمباران دانشگاه‌ها، مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز علمی در جنگ (مانند جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و نوار غربی) به‌صراحت جنایت جنگی و علیه بشریت است
۵. مفهوم «خِردکشی» به عنوان جنایت تمدنیبر پایه‌ی تفاسیر نوین از حقوق بین‌الملل بشردوستانه و مطالعات یونسکو:منابع تفسیری:UNESCO, 2003 – Declaration concerning the Intentional Destruction of Cultural HeritageRapporteur Reports to UNHRC on Cultural Rights (2017–2023)در این متون آمده است:«تخریب عامدانه ظرفیت علمی، فرهنگی و معرفتی یک جامعه، به معنای حمله به بنیان تمدن بشری و مصداقی از جنایت علیه بشریت فرهنگی است.»از نگاه یونسکو، خردکشی یا Cognitive genocide یعنی:
نابودی سیستماتیک نخبگان، دانشمندان، و زیرساخت‌های فکری یک ملت با هدف محو هویت تمدنی آن
۶. نمونه‌های تاریخی مصداق خردکشی حملات آمریکا و ناتو به مراکز علمی عراق، سوریه، غزه مصداق ماده ۸ اساسنامه رم و نقض کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه
۷.پیشنهاد حقوقی بر اساس مبانی فوق، می‌توان این نتیجه را گرفت که:خردکشی (Cognitive Destruction) یعنی نابودی عامدانه ظرفیت‌های عقلانی و معرفتی بشر، از منظر حقوق بین‌الملل معاصر، مصداق جنایت علیه بشریت فرهنگی و جنایت تمدنی (Civilizational Crime) است، و باید در نظام حقوق بین‌الملل به عنوان ماده مستقل در توسعه اساسنامه رم مورد شناسایی و جرم‌انگاری قرار گیرد.بنابراین ، خِردکُشی جنایتی است علیه ذات انسان و روح تمدن. تمدن اسلامی تنها با زنده‌داشتن عقل و علم احیا می‌شود؛ و در این مسیر، جهاد علمی تمدنی ـمحور اصلی حکمرانی کارآمد ولایی است.ازاین‌رو، صیانت از عقل و عالم، نه یک اقدام حفاظتی، بلکه یک تکلیف الهی و مأموریت تمدنی است.امت اسلامی باید با اتحاد عقل، ایمان و عدالت، پرچم علم را در برابر تاریکی جهل و ترور برافرازد تا جهان شاهد برآمدن تمدن عقلانی اسلامی در افق آینده باشد.
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی : دست جنایتکاری که ضایعه (شهادت استاد دانشمند مرحوم آقای دکتر مسعود علیمحمدی رضوان الله علیه) را آفرید، انگیزه‌ی دشمنان جمهوری اسلامی را که ضربه زدن به حرکت و جهاد علمی کشور است، افشاء و برملا کرد. بیگمان همت دانشمندان و استادان و دانش پژوهان کشور، به رغم دشمن، این انگیزه‌ی خباثت آلود را ناکام خواهد گذاشت. ۱۳۸۸/۱۰/۲۵
قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ (٤)النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ (٥)إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ (٦)وَهُمْ عَلَى مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ (٧)وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ( البروج ٨)۱۶/ ۷ / ۱۴۰۴عباس کعبی
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
