علائم هشدار دهنده فلج مغزی در کودکان؛ اختلالات حرکتی را جدی بگیرید

 دکتر علی‌اکبر مؤمن اظهار کرد: فلج مغزی (سربـرال پـالسی)، مجموعه‌ای از علائم ناشی از آسیب به مغز در حال تکامل است که عمدتاً به شکل اختلالات حرکتی بروز می‌کنند. این آسیب می‌تواند در سه بازه زمانی حساس، یعنی دوران بارداری، زمان تولد و پس از تولد ( ۲ تا سه سالگی)، به مغز وارد شود.

وی با اشاره به نقش عوامل متعدد در بروز فلج مغزی اظهار کرد: عوامل مؤثر بر این عارضه را می‌توان به چند گروه اصلی شامل دوران بارداری، عوامل مربوط به مادر، جفت و جنین و سایر عوامل تقسیم‌بندی کرد که از میان این موارد، دوران بارداری شایع‌ترین زمان بروز این اختلال است؛ به‌طوری‌که مشکلاتی مانند کم‌کاری تیروئید، تشنج، مصرف خودسرانه داروها و ابتلای مادر به عفونت‌ها می‌تواند در ایجاد فلج مغزی نقش بسزایی داشته باشد.

مومن با بیان اینکه اختلال در عملکرد جفت می‌تواند نقش مهمی در بروز فلج مغزی داشته باشد گفت: مشکلاتی مانند جدا شدن زودرس جفت، جفت سرراهی و وضعیت غیرطبیعی قرارگیری جنین که موجب کاهش یا قطع جریان اکسیژن و مواد غذایی به جنین می‌شود، از جمله عوامل مرتبط با جفت و جنین هستند که در بروز این عارضه تأثیرگذارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اهواز ادامه داد: بارداری‌های چندقلویی، خونریزی‌های دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه پایانی، تولد نوزاد نارس (پیش از ۳۸ هفتگی)، وزن‌گیری ناکافی جنین، قرار گرفتن مادر در معرض اشعه یا ضربه، کاهش مایع آمونیوتیک و پارگی زودرس کیسه آب از دیگر عوامل خطرزا در ایجاد فلج مغزی به شمار می‌روند.

وی با تاکید بر اهمیت پیشگیری در بروز این اختلال، توصیه کرد: مادران باردار تا حد امکان از سفرهای غیرضروری، مصرف خودسرانه داروها و قرار گرفتن در معرض اشعه مستقیم نور خورشید پرهیز کرده و با انجام واکسیناسیون به‌موقع، تغذیه سالم، کنترل فشار خون و انجام غربالگری‌ها، یک دوره بارداری ایمن را سپری کنند.

مومن با اشاره به برخی عوامل موثر در زمان تولد و مشکلات حین زایمان خاطرنشان کرد: زایمان زودرس، دشواری در خروج نوزاد که موجب کاهش اکسیژن‌رسانی می‌شود، یا وضعیت‌های غیرطبیعی قرارگیری جنین مانند پایین بودن پا یا شانه به جای سر، از جمله مواردی هستند که خطر بروز فلج مغزی را افزایش می‌دهند؛ مسمومیت بارداری (افزایش فشار خون و تورم)، دیابت کنترل‌نشده مادر که می‌تواند منجر به کاهش شدید قند، کلسیم یا منیزیم در نوزاد شود و همچنین استفاده از داروهای بی‌دردی زایمان در صورت ورود به بدن نوزاد، از دیگر عوامل مؤثر در ایجاد این عارضه محسوب می‌شوند.

این فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان در خصوص شرایط مناسب زایمان ایمن تاکید کرد: زایمان باید در شرایط مناسب و بیمارستانی صورت پذیرد. همچنین باید توجه داشت که پس از تولد، ابتلا به عفونت‌های مغزی مانند مننژیت و آنسفالیت و برخی آسیب‌های فیزیکی مثل ضربه به سر (عمدی یا غیرعمد)، سقوط از ارتفاع، غرق‌شدگی یا برق‌گرفتگی منجر به فلج مغزی می‌شود.

۹۰ درصد موارد فلج مغزی مادرزادی است

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با تأکید بر نقش خانواده در تشخیص زودهنگام فلج مغزی اظهار کرد: حدود ۹۰ درصد موارد فلج مغزی از نوع مادرزادی است و به مشکلات دوران بارداری و زایمان مربوط می‌شود.

وی اضافه کرد: اصطلاح «فلج مغزی مادرزادی» به زمان بروز آسیب اشاره دارد و به معنای مقصر بودن مادر نیست؛ چرا که تنها حدود ۱۰ درصد از موارد این عارضه به عواملی مانند عفونت یا ضربه پس از تولد مربوط می‌شوند. در برخی موارد، عوامل ژنتیکی و پدری نیز می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

مومن در ادامه توصیه کرد: علائم هشداردهنده در کودک را جدی بگیرید و به بروز تاخیر در مراحل تکاملی دقت کنید؛ عدم توانایی کنترل گردن پس از چهارماهگی، تاخیر در نشستن، ایستادن یا راه‌ رفتن و همچنین اختلالات حرکتی مانند سفتی یا شلی بیش از حد در اندام‌ها، لرزش، نداشتن تعادل در راه رفتن، یا حرکات غیرارادی (کره آتتوزیس)، باید توسط پزشک متخصص پیگیری و مورد بررسی قرار گیرد.

وی با اشاره به اهمیت توجه به استفاده نابرابر از اندام‌ها در دوران نوزادی بیان کرد: چنانچه کودک زیر سه سال به‌صورت مداوم تنها از یک دست یا یک پا استفاده کند، یا دچار تشنج و اختلالات یادگیری باشد، این علائم باید جدی گرفته شوند و نیازمند بررسی فوری توسط پزشک متخصص هستند.

این فوق‌تخصص مغز و اعصاب کودکان با تاکید بر ضرورت تشخیص زودهنگام فلج مغزی به عنوان راهکاری موثر در بهبود آینده بیماران، تصریح کرد: در صورت شناسایی این عارضه در مراحل اولیه، می‌توان با بهره‌گیری از فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزش‌های تخصصی، از ظرفیت‌های مغزی کودک استفاده کرد تا توانایی‌های او از حالت بالقوه به بالفعل برسند و به جای وابستگی، فردی کارآمد و مفید در جامعه شود.

مومن گفت: در حال حاضر بیماران متعددی با سطح شدید فلج مغزی توانسته‌اند به مدارج بالای تحصیلی دست یابند که این موضوع بیانگر نقش تعیین‌کننده مداخلات توانبخشی زودهنگام است.

وی از والدین خواست با مراجعه منظم به مراکز بهداشتی و استفاده از ابزارهای غربالگری رشد مانند فرم ASQ، روند رشد کودک خود را ارزیابی کرده و در صورت مشاهده هرگونه تاخیر یا علامت غیرعادی، سریعا برای پیگیری و درمان اقدام کنند.