کشاورزی، پیشران توسعه خوزستان
کشاورزی خوزستان با وجود ظرفیت‌های بزرگ، به‌دلیل ضعف زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های متمرکز، از توسعه پایدار بازمانده است؛ فرصتی که تنها با سرمایه‌گذاری هدفمند و بومی‌سازی سیاست‌ها می‌تواند به شکوفایی برسد.
بخش کشاورزی در شرایط کنونی کشور، نه‌تنها یک فعالیت اقتصادی، بلکه مولفه‌ای راهبردی برای تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی و توسعه پایدار به‌شمار می‌رود. در این میان، استان خوزستان با دارا بودن منابع آب، خاک حاصلخیز و تنوع اقلیمی، یکی از مهم‌ترین قطب‌های کشاورزی ایران محسوب می‌شود. با این وجود، نبود نگاه منطقه‌محور، ضعف در بهره‌برداری بهینه و ناکارآمدی نظام‌های تولید، مانعی جدی در برابر شکوفایی کامل ظرفیت‌های این استان شده است.هم‌زمان با شعار سال ۱۴۰۳ با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید»، این فرصت تاریخی فراهم شده تا بازنگری اساسی در سیاست‌های توسعه‌ای بخش کشاورزی خوزستان صورت گیرد.
وضعیت کشاورزی خوزستان؛ ظرفیت بالا با چالش‌های انباشته
براساس اعلام جواد سلطانی کاظمی، سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، این استان سهمی معادل ۱۴ درصد از کل تولیدات کشاورزی کشور دارد و در تولید محصولات زراعی و شیلات از رتبه‌های نخست برخوردار است. ۱۸ تا ۱۹ درصد کل ظرفیت تولید زراعی کشور در خوزستان متمرکز است. با این حال، در تولیدات باغی، صنایع تبدیلی و دامپروری، استان در جایگاهی پایین‌تر از ظرفیت واقعی خود قرار دارد (رتبه هجدهم در تولیدات باغی، رتبه نهم یا دهم در دام، و یازدهم در صنایع کشاورزی).این آمارها نشان می‌دهد که با وجود منابع طبیعی گسترده، تنوع تولیدی و نیروی کار بومی، توسعه متوازن در زیرشاخه‌های کشاورزی خوزستان محقق نشده و بخش‌های مکمل و ارزش‌آفرین همچنان مغفول مانده‌اند.
جایگاه خوزستان در مقایسه با دیگر استان‌ها
در مقایسه‌ای تطبیقی با استان‌هایی مانند گلستان، فارس و اصفهان، خوزستان در حوزه تولید خام محصولات زراعی سرآمد است، اما در بخش‌هایی نظیر فرآوری، بسته‌بندی، صادرات و ایجاد زنجیره ارزش، نسبت به این استان‌ها عقب‌مانده است. برای نمونه، استان گلستان با توسعه خوشه‌های کشاورزی و ارتقای بهره‌وری در بخش باغبانی و دام، سهم بالایی در بازارهای داخلی و صادراتی کسب کرده است. در مقابل، در خوزستان هنوز زیرساخت‌های لازم برای ارتقای ارزش افزوده در بخش کشاورزی به‌طور کامل فراهم نشده است.سلطانی کاظمی بر ضرورت طراحی برنامه‌های توسعه‌ای متناسب با ظرفیت‌های شهرستانی تأکید کرده و گفته است: «طرح‌های کشاورزی باید با شرایط اقلیمی و منابع محلی هر منطقه سازگار باشند. بومی‌سازی و مشارکت دانشگاه‌ها و بخش خصوصی می‌تواند مسیر توسعه را هموار کند.»محمدی کارشناس کشاورزی در گفت‌وگویی خاطرنشان می‌کند: «نبود الگوهای بهره‌برداری نوین، قوانین ناکارآمد و تمرکزگرایی در سیاست‌گذاری از مهم‌ترین موانع تحقق توسعه کشاورزی در خوزستان هستند. راهکار اصلی، تفویض اختیار به شهرستان‌ها و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های محلی است.»
علت این عقب ماندگی‌ها چیست؟
علل اصلی عقب‌ماندگی نسبی بخش کشاورزی خوزستان را می‌توان در تمرکز بر تولیدات خام به‌جای زنجیره ارزش، عدم تطابق الگوهای کشاورزی با شرایط بومی، ضعف در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و خارجی، نبود برنامه‌ریزی منطقه‌ای و میان‌مدت و کم‌توجهی به بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی خلاصه کرد.تداوم این وضعیت، پیامدهایی همچون کاهش بهره‌وری، ناپایداری معیشت روستایی، تخریب منابع طبیعی، و مهاجرت جوانان از مناطق کشاورزی‌محور به همراه خواهد داشت.
از برنامه‌ریزی منطقه‌ای تا اصلاح ساختارها
با در نظر گرفتن ظرفیت‌ها و اقتضائات خوزستان، تدوین برنامه توسعه کشاورزی شهرستان‌محور با مشارکت شوراها، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی، ایجاد صندوق‌های حمایت از سرمایه‌گذاری کشاورزی به‌ویژه برای صنایع تبدیلی و باغبانی، بازنگری در نظام بهره‌برداری و مالکیت اراضی به‌منظور افزایش مقیاس تولید، توسعه مراکز نوآوری کشاورزی و تقویت آموزش‌های تخصصی روستایی و استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی برای انتقال فناوری و جذب سرمایه خارجی از پیشنهادهایی هستند که می‌توانند مسیر توسعه پایدار کشاورزی را هموار سازند.
کشاورزی خوزستان، فرصت یا تهدید؟
اگر اقدام مؤثری برای ارتقای ساختارهای کشاورزی خوزستان انجام نشود، این استان با وجود ظرفیت‌های عظیم، به واردکننده محصولات فرآوری‌شده از سایر استان‌ها و حتی کشورهای دیگر بدل خواهد شد. اما در صورت سرمایه‌گذاری هدفمند، بومی‌سازی طرح‌ها و تقویت زیرساخت‌های محلی، خوزستان می‌تواند به یکی از کانون‌های ثبات امنیت غذایی، اشتغال پایدار و رشد اقتصادی کشور تبدیل شود.اکنون زمان آن فرارسیده که برنامه‌ریزی عملیاتی، نه‌فقط بر مبنای شعار، بلکه مبتنی بر شناخت دقیق ظرفیت‌ها و نیازهای بومی انجام گیرد؛ چرا که آینده کشاورزی ایران در گرو توانمندسازی استان‌هایی همچون خوزستان خواهد بود.
مرجع / فـارس
ایمیل مستقیم: info@khouznews.ir
پیامک: 5000205020
آخرین اخبار
