اگر احساس ضعف و خستگی می‌کنید، ممکن است دچار کم‌خونی باشید. برای اینکه متوجه شوید کم‌خونی دارید یا نه، میتوانید یک آزمایش ساده خون بدهید. در ادامه، به شما توضیح می‌دهیم که کم‌خونی چیست، چگونه از طریق آزمایش خون آن را تشخیص دهید، چه خطرات و مشکلاتی ممکن است ایجاد کند و چگونه می‌توان آن را درمان کرد.
کم‌خونی (آنمی)به این گفته می‌شود که تعداد گلبول‌های قرمز یا میزان هموگلوبین خون کمتر از حد طبیعی باشد. از آنجایی که هموگلوبین مسئول حمل اکسیژن در بدن است، کاهش آن باعث ضعف، خستگی، سرگیجه و رنگ‌پریدگی افراد می‌شود. کم خونی معمولا به علت های از جمله کمبود مواد مغذی، بیماری‌های زمینه‌ای یا مشکلات تولید گلبول‌های قرمز باشد.
چگونه از طریق آزمایش خون متوجه کم‌خونی شوید؟
اگر پزشک احتمال دهد که شما کم‌خونی دارید، یک آزمایش CBC (شمارش کامل خون) برای شما تجویز خواهد کرد. این آزمایش شامل شاخص‌های زیر است:
- هموگلوبین (Hb)
- مردان: 13.8 - 17.2 g/dL
- زنان: 12.1 - 15.1 g/dL
- مقدار کمتر از این محدوده ممکن است نشانه کم‌خونی باشد.
- هماتوکریت (Hct)
- مردان: 40 - 52%
- زنان: 36 - 48%
- درصد کمتر از این محدوده می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی باشد.
- MCV (میانگین حجم گلبول قرمز)
- مقدار طبیعی: 80 - 100 fL
- MCV پایین‌تر از 80 نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن
- MCV بالاتر از 100 نشان‌دهنده کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک باشد.
- تعداد گلبول‌های قرمز (RBC Count)
- مردان: 4.7 - 6.1 میلیون در هر میکرولیتر خون
- زنان: 4.2 - 5.4 میلیون در هر میکرولیتر خون
- سطح فریتین و آهن سرم
- فریتین پایین: کمبود ذخایر آهن و احتمال کم‌خونی فقر آهن
- آهن سرم پایین و TIBC بالا: نشان‌دهنده کم‌خونی فقر آهن
- آهن سرم بالا و فریتین بالا: ممکن است ناشی از بیماری‌های مزمن باشد.
به چه علتی دچار کم خونی می شویم ؟
در زیر مهمترین عواملی که موجب کم خونی درافراد می شوند را برای شما عنوان کرده ایم:
- کمبود مواد مغذی
- کمبود آهن: ناشی از تغذیه نامناسب، خونریزی یا جذب ضعیف آهن
- کمبود ویتامین B12: در افراد گیاه‌خوار یا کسانی که مشکلات گوارشی دارند
- کمبود اسید فولیک: در بارداری، سوءتغذیه یا مصرف زیاد الکل
- خونریزی شدید
- خونریزی قاعدگی شدید در زنان
- خونریزی ناشی از زخم معده، سرطان روده یا جراحی
- اختلال در تولید گلبول‌های قرمز
- بیماری‌های مغز استخوان مانند لوسمی
- کم‌کاری تیروئید
- تخریب زودرس گلبول‌های قرمز (همولیز)
- بیماری‌های خودایمنی
- تالاسمی یا کم‌خونی داسی‌شکل
- برخی داروها و عفونت‌ها
- بارداری
- نیاز به آهن و اسید فولیک در دوران بارداری خیلی بیشتر می شود.
درمان کم‌خونی چیست؟
نمی توان یک راه کلی برای هر درمان کم خونی گفت چون علت های کم خونی متفاوت است راه درمان آن هم فرق می کند، پزشکان معمولا برای درمان هر کدام راه های زیر را تجویز می کنند ولی توصیه اکید ما این است که حتما قبل از هر اقدامی، به پزشکتان مراجعه کنید.
- کم‌خونی فقر آهن: مصرف مکمل آهن و افزایش مصرف مواد غذایی حاوی آهن
- کم‌خونی ناشی از کمبود B12: مصرف مکمل ویتامین B12 یا تزریق آن
- کم‌خونی ناشی از کمبود اسید فولیک: مصرف مکمل اسید فولیک
- کم‌خونی ناشی از بیماری‌های مزمن: درمان بیماری زمینه‌ای و در برخی موارد تزریق خون
رژیم غذایی مناسب برای گیاه‌خواران جهت پیشگیری از کم‌خونی
اگر گیاه‌خوار هستید، باید رژیم غذایی را رعایت کنید که به میزان کافی حاوی آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک باشد، در زیر منابع گیاهی جایگزین گوشت برای شما آورده شده.
- منابع گیاهی آهن که میتوانید جایگزین گوشت کنید:
- حبوبات: عدس، نخود، لوبیا قرمز
- سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم بروکلی
- دانه‌ها و مغزها: تخمه کدو، بادام، کنجد
- غلات غنی‌شده با آهن: نان سبوس‌دار، جو دوسر
- میوه‌های خشک: کشمش، برگه زردآلو
- منابع گیاهی ویتامین B12
- غذاهای غنی‌شده با B12 مانند شیرهای گیاهی و غلات صبحانه غنی‌شده
- مخمرهای تغذیه‌ای (Nutritional Yeast)
- مصرف مکمل ویتامین B12 (روش مطمئن‌تر برای گیاه‌خواران)
- منابع گیاهی اسید فولیک
- سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، مارچوبه
- میوه‌ها: آووکادو، پرتقال، توت‌فرنگی
- حبوبات: عدس، لوبیا، نخود
قبل از انجام آزمایش خون باید چه نکاتی را رعایت کنیم؟
- ناشتا بودن: برای برخی آزمایش‌ها مانند قند خون یا چربی خون، حداقل 8 تا 12 ساعت ناشتا باشید (آب نوشیدن مشکلی ندارد).
- عدم مصرف مکمل و داروها: برخی داروها و مکمل‌ها (مثل آهن، ویتامین‌ها یا داروهای ضدالتهابی) ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارند، بنابراین قبل از آزمایش با پزشک مشورت کنید.
- پرآبی بدن: نوشیدن مقدار کافی آب قبل از آزمایش باعث می‌شود نمونه‌گیری راحت‌تر انجام شود.
- عدم مصرف الکل و کافئین: حداقل 24 ساعت قبل از آزمایش از مصرف الکل خودداری کنید و کافئین را محدود کنید.
- پرهیز از ورزش شدید: فعالیت بدنی شدید قبل از آزمایش ممکن است برخی شاخص‌های خونی را تغییر دهد.
کم‌خونی یکی از مشکلات شایع سلامتی است که می‌تواند باعث ضعف و خستگی شود. تشخیص آن از طریق آزمایش خون امکان‌پذیر است و درمان آن بستگی به علت کم‌خونی دارد. با داشتن یک رژیم غذایی مناسب و مصرف مکمل‌های مورد نیاز، می‌توان از کم‌خونی پیشگیری کرد و سلامت بدن را حفظ نمود. در صورتی که علائم کم‌خونی را تجربه می‌کنید، بهتر است برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید.
