حمام کرناسیان ( کرناسیون ) که به شماره ۸۴۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده ، یکی از بناهای زیبای معماری دوره قاجاریه در دزفول در مرکز محله کرناسیان در شمالی ترین قسمت بافت قدیم این شهر قرار دارد.

این حمام که علاوه بر کرناسیان به نام هایی چون حمام نو یا حمام حاج نصیر نیز معروف است و معمار آن ˈاستاد معزی ˈ است.

نامگذاری حمام به این دلیل بوده که محله کرناسیون در ابتدا محل اسکان عشایری بوده که از کوه های کرناس در شمال شهرستان دزفول به این منطقه کوچ می کردند که با گسترش شهر و توسعه شهرنشینی به محلی برای اسکان ثابت آنها مبدل شده و همین دلیلِ نامگذاری این محله می باشد.

حمام کرناسیون با مساحت حدود 880 متر مربع دارای سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجرکاری می باشد که دارای دو قسمت زنانه و مردانه قابل تفکیک بوده و هر کدام از فضاهایی به نام های دالان ورودی ، سربینه و گرمخانه تشکیل شده است.

میاندر ، راهروی ارتباطی بین فضای سرد (سربینه) و فضای گرم ( گرمخانه) می باشد که هم باعث جلوگیری از به هدر رفتن گرمای موجود در گرمخانه شده و هم از ورود مستقیم افراد به فضای بیرون و مواجه شدن با هوای سرد جلوگیری کرده است.

عبور و مرور در قسمت زنانه (جهت ایجاد محرمیت) از پشت بام و از طریق پلکانی صورت می گرفته است که ورودی آن در کوچه مجاور بوده است.

فضاهای بخش مردانه این حمام نسبت به بخش زنانه در ابعاد بزرگتری ساخته شده است.

سربینه ها به صورت شش ضلعی بوده و حجره هایی به صورت عمود بر هر یک از اضلاع آن جهت تعویض لباس قرار گرفته است در حجره ای که پس از دالان ورودی قرار گرفته یکی از آجرهای کف به صورت توخالی رها شده و از آن به عنوان قلک و محل انداختن پول استفاده شده است.

در وسط سربینه برای شستشوی پاها قبل و بعد از حمام حوضی ساخته شده است.

سقف سربینه ها و گرمخانه ها بصورت گنبدی شکل بوده و در بالای آنها دریچه ای جهت استفاده از نور طبیعی و یا تهویه شدن فضاها ساخته شده که به وسیله درپوشی به نام گلجام جهت کنترل عبور و مرور هوا مسدود شده است.

در کنار دو بخش مردانه و زنانه آتشدان ها و مخازن آب سرد و گرم قرار دارد که آتشدانها از طریق گربه روها موجب گرم شدن کف فضاهای داخلی نیز می شده است.

ˈ گربه رو ˈ کانالی است که در زیر گرمخانه و به منظور گرم نمودن فضای داخلی ایجاد شده و عرض آنها در مقیاس انسانی به اندازه عرض شانه یک انسان و ارتفاع آنها به اندازه یک نفر در حالت نشسته می باشد و این نحوه طراحی و ساخت تمیز کردن و زدودن دوده از این مجراها را بصورت یک یا دو بار در سال میسر می کرده است.

در دیوارهای تمامی فضاهای داخلی حمام مشعلدان هایی جهت ایجاد روشنایی طراحی شده است.

برای تامین آب مصرفی حمام ، چاهی در کنار بنا وجود داشته که بوسیله حفره های قنات مانندی به آب رودخانه متصل شده و پس از آن به وسیله چرخ چاهی که با حرکت یک چهارپا (گاو) به گردش در می آمده آب را بالا می کشیدند ؛ سپس آب از راه کانال هایی تنبوشه ای (سفالی) به مخازن آب حمام هدایت شده است.

گاوچاه حمام شامل دو دهلیز با شیب حدود 30 درجه و طول تقریبی هشت متر و با پوشش طاق آجری بوده که کارگر و چهارپا را از تابش آفتاب و بارش باران ایمن نگه می داشته است تا جهت تامین آب مصرفی حمام در بیشتر ساعات روز به کار بپردازد.

حمام کرناسیان در میان بافت قدیم دزفول قرار دارد و مجموعه ای از بناهای با ارزش چون خانه های قدیمی ، مسجد و مقبره یکی از شعرا و عرفای بزرگ دزفول به نام ˈ سید عبداله داعی ˈ آن را احاطه کرده و زیبایی آن را دو چندان کرده اند.

مرمت این بنا از سال 82 آغاز شد و در سال 1385 به موزه مردم شناسی دزفول تبدیل شد.

در حمام کرناسیان آداب ، رسوم و مشاغل سنتی دزفول در قالب موزه مردم شناسی دزفول به نمایش گذاشته شده و در بخش گرمخانه نیز آثار فلزی و دست نوشته هایی از شخصیت های بزرگ دزفول به نمایش گذاشته شده است.

حمام کرناسیان و موزه مردم شناسی از جمله جاذبه های گردشگری دزفول بوده که در تمام طول سال به ویژه ایام نوروز پذیرای گردشگران و علاقه مندان به تاریخ ، آداب و رسوم مردم دزفول است.