در ایران اجزای تشکیل دهنده زباله معمولا به شش دسته کاغذ و مقوا و کارتن، نایلون و پلاستیک، شیشه، فلزات، مواد فساد پذیر و مواد متفرقه تقسیم می شوند که عوامل اقتصادی کاربریهای زمین، عوامل فرهنگی، بافت شهری، تراکم در واحد سطح، عادات اجتماعی و فصول سال در کیفیت و کمیت مواد موثر هستند.

بدیهی است که با توجه به تاثیر فاکتورهای متعدد در امر تولید مواد زائد شهری طراحی سیستم مدیریت مناسب این مواد، از حساسیتها و ویژگیهای خاصی برخوردار است و برای طراحی موفق، اطلاعات اساسی از کلیه فاکتورهای موثر نیاز است از آنجا که سه محور اصلی مدیریت جامع ضایعات عبارتند از کاهش، مصرف دوباره و بازچرخش می هستند هدف نهایی از این سه محور کاستن از مقدار ضایعات شهری و سایر انواع ضایعاتی است که باید با دفن، کوره سوزانی و سایر تاسیات ضایعات دفع شوند. از دید برخی از مردم یک سیستم مطلوب و آرمانی دفع ضایعات، آن فناوری است که بتواند مقدار نامحدودی از اضافات را بپذیرد و آنها را برای همیشه از عرصه حیات بشری دور نگه دارد. با نظر به اینکه زباله در شهر اهواز به سبب ماهیت فیزیکی و ترکیب خود، آلوده کننده محیط زیست هستند.

این آلودگی، ناشی از محتویات زباله های مواد غذایی، کشتارگاههای صنعتی، کارخانه ها، کارگاههای صنعتی و زباله های بیمارستانی است که بخش عمده ای از زباله را تشکیل می دهند به همین دلیل دفن و دفع این زباله همزمان با اضافه شدن چشمگیر آنها یکی از مشکلات شهرداری ها هستند که شهرداری اهواز نیز از این قاعده مستثنی نیست.

 

سایت جدید پسماند اهواز

زمانی در اهواز زباله ها به صورت غیربهداشتی و غیراصولی دفن می شد.روستای برومی محل دفن زباله های شهر اهواز 20 سال بود که به محلی برای تخلیه روزانه 1300 تن زباله خانگی، نخاله های ساختمانی و محلی برای دفن غیراصولی زباله های عفونی و غیرعفونی بیمارستان های اهواز تبدیل شده بود. این روستا در 9 کیلومتری اهواز از محل دفع زباله ها فقط یک کیلومتر فاصله داشته و این زباله ها نزدیک به 100 هکتار از زمینهای کشاورزی را به خود اختصاص داده اند.

بر همین اساس، اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان از سال 82 به دلیل دفن غیربهداشتی پسماند در اهواز و استفاده غیرمجاز از اراضی منطقه برومی، علیه شهرداری اهواز پرونده قضایی تشکیل داده است. در گذشته معاون شهردار اهواز و در چند سال اخیر نیز مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند بارها به دادگاه فراخوانده شدند و حکم جلب نیز برای آنها صادر شده است. شهرداری اما همیشه با وعده راه‌اندازی سایت جدید پسماند از مراجع قضایی زمان می‌خرد.

 

سایت جدید پسماند اهواز

این موارد در نهایت به این امر منجر شد که شهرداری اهواز اقدام به راه اندازی مجتمع دفع پسماند شهری کرد. این سایت جدید دفع پسماندهای اهواز با 125 هکتار وسعت در جاده اهواز- ماهشهر قرار دارد و چند ماه قبل به بهره برداری رسید ولی فاز دوم آن شنبه سی ام دی به بهره برداری رسید. این سایت شامل کارخانه تفکیک و بازیافت، باسکول و سلولهای دفن زباله می باشد و با اعتبار 10 میلیارد تومان تکمیل شده است.

شهر اهواز از جمله شهرهایی است که سطح آبهای زیرزمینی آن بسیار بالا است و این نوع کارخانه برای چنین شهرهایی طراحی شده است. در این سایت دفن مواد به صورت مهندسی بهداشتی «فوکوتوکا» انجام می شود که در این روش امکان دفن زباله در عمق زمین وجود ندارد، زیرا در صورت دفن زباله در عمق زمین سفره آبهای زیرزمینی آلوده می شود.

در این روش با ساخت سلولهای دفن و بتن ریزی آنها، پسماندها در ارتفاع دفن می شود و بر روی هر دو متر پسماند یک متر خاک ریخته می شود. در هر سلول به مساحت 150 در 350 متر، شش لایه پسماند دو متری و شش لایه خاک یک متری جای می گیرد و در نهایت هر سلول به تپه ای با ارتفاع 18 متر تبدیل می شود. در این سلولها شیرابه ای که از هر لایه دو متری پسماند گرفته می شود به صورت بیولوژیکی تصفیه می شود سپس با استفاده از سیستم چرخابی، شیرابه و هوا در لایه های پسماندهای دفن شده جریان پیدا می کند و از ترکیب گازهای گلخانه ای با اکسیژن گازهای بی اثر تولید می شود. شیرابه جمع‌آوری شده به حوضچه ها هدایت می شود و با استفاده از سیستم چرخابی و پس از کاهش آلاینده‌ها و رسیدن به میزان مجاز تعیین شده، برای آبیاری فضای سبز استفاده می شود.

 

سایت جدید پسماند اهواز

مدیرکل اداره محیط زیست استان خوزستان در خصوص مجتمع جدید پسماند اهواز می گوید: فاز دوم طرح مجتمع دفع پسماندها با افتتاح و بهره برداری از سلول دفن بهداشتی پسماندهای شهری با اعتبار 20 میلیارد ریالی توسط شهرداری اهواز آغاز به کار کرد. فاز سوم این طرح شامل صنایع تبدیلی پسماندهای خشک و فاز چهارم شامل احداث کارخانه ریجکت سوز با هدف به صفر رساندن پسماندهای دفنی در دستورکار شهرداری اهواز قرار دارد.

احمد لاهیجان زاده افزود: بخش بازیافت این کارخانه در هفته دولت شامل جدا سازی و تفکک زباله و تولید کود کمپوست افتتاح شد و اما بخش دفن ریجکت یعنی آنچه از پسماند باقی می ماند و دیگر قابل بهره برداری نیست که باید در کوره ها زباله سوز برای تولید انرژی سوزانده شود و در مکان ویژه ای دفن شود. راه اندازی کوره هنوز در مراحل اولیه و در حال پیگیری است.

لاهیجان زاده افزود: در این روش دیگر وضع نگران کننده ورود شیرابه های پسماند به اعماق زمین و نیز آب های زیر زمینی بر طرف می شود. همچنین دفن پسماندها در این پروژه به روش نیمه هوازی و با طراحی و کارگذاری لوله های زهکش شیرابه و گاز و طراحی و احداث حوضچه تثبیت شیرابه و برقراری سیستم باز چرکابی شیرابه انجام می پذیرد.

مدیر کل محیط زیست در مورد افتتاح طرح «فوکو ئوکا» گفت: در این روش پسماندها در سلولهایی با ابعدا 250 متر در 350 متر دفن می شوند و سیستم جمع آوری شیرابه و همچنین سیستم جمع آوری گاز متان از مزایای این طرح است. شیرایه دیگر به آبهای زیر زمین منتقل نمی شود و دفن در پنج لایه انجام می شود. که با این روش اراضی کمتری آلوده می شود.

وی افزود: کف محلی هم که شیرابه ها نگهداری می شود، رس کوبی و عایق سازی شده که از نفوذ شیرابه ها به اعماق زمین جلوگیری به عمل می آورد. خود شیرابه هم به روش باز چرخانی به تدریج به روی زباله های دفنی بر می گردد تا سرعت تجزیه را بالا ببرد.

لاهیجان زاده افزود: ضمن اینکه با توجه به بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی در منطقه، سلولهای دفن در سطح زمین با عملیات خاکی به حجم 180 هزار متر مکعب احداث شده است.

 

لاهیجان زاده همچنین با مثبت دانستن روند حفاظت از محیط زیست از شهرداری خواست تا با نصب ایستگاه های جمع آروی زباله خشک در سطح شهر و تسریع در راه اندازی تفکیک پسماندهای خانگی از مبدا راندمان کار را در این مقطع به اندازه رضایت بخشی بالا ببرند.

این در حالی است که چندی قبل استاندار خوزستان وعده تولید برق از زباله در شهرهای مختلف استان خوزستان را داد و گفت: سرمایه‌گذارانی از کشورهای چین، مالزی و آلمان از کارخانه دفع بهداشتی پسماند اهواز بازدید کرده اند و پس از بررسی موضوع و تعیین سرمایه گذار مناسب، تولید برق از زباله در اهواز آغاز می شود.

سیدجعفر حجازی گفته بود: در بیشتر شهرهای کشور و ازجمله شهر اهواز مجموعه منسجمی برای دفع بهداشتی پسماندهای شهری وجود نداشته و با توجه به نیاز این کلانشهر، پس از انجام مطالعات لازم، هفت نقطه در استان برای ایجاد کارخانه دفع بهداشتی پسماندهای شهری تعیین و این موضوع در سال 88 به تصویب رسید.

وی افزود: مکانی در شمال شهر آبادان برای دفع پسماندهای شهرستانهای آبادان، خرمشهر و شادگان و مکانی برای دفع پسماندهای شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و همچنین مکانی برای دفع پسماندهای شهرهای مسجدسلیمان، گتوند و شوشتر تعیین شد.

حجازی تصریح کرد: ایجاد مکانهایی برای دفع بهداشتی پسماندهای شهری موجب افزایش انگیزه شهروندان برای مشارکت در تفکیک زباله‌ها از مبدا می شود؛ پس از افتتاح کارخانه دفع بهداشتی پسماند در اهواز، در مرحله بعد کارخانه دفع بهداشتی پسماند در شمال و جنوب استان به بهره برداری می رسد و با افتتاح این کارخانه ها تولید پسماند در استان تا حدود زیادی کنترل می شود.

استاندار خوزستان تصریح کرد: از مجموع سه هزار تن زباله‌ تولیدی استان در روز، یک هزار تن در اهواز تولید می شود و ظرفیت کارخانه دفع بهداشتی پسماند نیز یک هزار تن است.