يك كارشناس باستان‌شناسی گفت: «شوادان» (شوادون) که از ترکیب کلمات شب+دان به معنی (تاریک و سیاه) و پسوند دان(در) که روی هم به معنی «این جا را تاریک بدان» درست شده به عنوان یکی از فضاهای دستکند در معماری زیرزمینی دزفول به شمار می‌رود.


محمد‌حسين گل‌نشان در گفت‌وگو با  ايسنا در خوزستان بيان كرد: با در نظر گرفتن اصول و فن حفاری  معماران گذشته با توجه به جنس سخت زمین دزفول (کنگلومرا) نسبت به حفر این فضاهای زیرزمینی اقدام و بدون اجرای دیوار و سقف بعضا با عمق بیش از 10متر از سطح زمین ایجاد می‌کردند.
او ادامه داد: در تابستان که گرمای محیط به بیش از50 درجه می‌رسيد به دلیل وجود اجزايي نظير «دریزه» (هواکش) و به کمک حركت جریان هوای طبیعی و ایجاد کوران هوا (عمل سیرکولاسیون) شكل گرفته ودر نهايت سبب خنکی هوای زیر زمین شده و گاهي اختلاف دمای شوادان با فضای خارج از آن به 25 درجه و بیش‌تر نیز می‌رسيد.
گل‌نشان اظهار كرد: بدین سبب ساکنان شهر قدیم دزفول که مبتکران واقعي این معماری شگفت‌انگیز بودند از خنکای شوادون‌ها که اغلب خانه‌هاي بافت قديم دارا بودند کمال استفاده را جهت استراحت و حتی نگهداری مواد غذایی و... به کار می‌بردند. گفتني است بسياري از شوادون‌ها در بخش‌هاي دروني و بيروني از تزيينات آجركاري بهره‌مند بودند.
وی خاطرنشان كرد: تاریخچه احداث شوادون‌ها را می‌توان همزمان با پیدایش اولین نشانه‌های شهرنشینی در دزفول دانست. محققان اوج کاربری شوادون‌ها را تا دوره قاجاریه و پهلوی دانسته‌اند ولی با گسترش روز افزون شهرنشینی و پیشرفت تکنولوژی این فضاها به صورت متروکه رها شده تا جايی که در اواخر دهه 50 شمسی در معماری خانه‌ها دیگر اثری از شوادون دیده نمی‌شود.
گل‌نشان يادآوری كرد: با آغاز جنگ تحمیلی و حملات موشکی به شهر دزفول کاربری شوادون تغییر یافت و به عنوان سنگر و پناهگاه مورد استفاده مردم قرار گرفتند. ولی مجددا از دهه 70 به بعد شوادون‌ها به دلیل عدم استفاده اغلب به عنوان انبار و يا به دليل انسداد دريزه‌ها توسط مالكان قدرت دفع رطوبت را نداشته و همين امر يكي از علل ناپايداري خانه‌ها به شمار مي‌رفت و رفته‌رفته تخریب خانه‌های قديمي بافت قدیم را به دنبال داشت.
اين كارشناس باستان‌شناسی‌ افزود: امروزه بسیاری از شوادون‌ها مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند اما امید است با علم به تاثير مثبت روحي و رواني آن بر سكنه بتوانیم در شناخت توانایی‌های مهندسی  گذشته این شهر و کاربری مناسب از فضاهای زیرزمینی گام‌های موثری برداشته شود.