یک استاد زمین‌شناسی با اشاره به مشکلات سازند گچساران در مخزن سد گتوند و راهکارهای ارائه‌شده برای مدیریت آن، گفت: نباید فراموش کنیم سدی که ساخته شده است،‌ برق زیادی تولید می‌کند؛ البته این سد آثار زیست‌محیطی نیز داشته، اما منابع شورکننده خوزستان زیاد هستند که برخی از آن‌ها نیز طبیعی‌‌اند.

 دکتر منوچهر چیت‌سازان در همایش راهکارها و چالش‌های سد گتوند، پنل اول با عنوان "توصیف مشکل" که روز سه‌شنبه، دوم خردادماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: سازند به رسوبات یا واحدهای زمین‌شناسی گفته می‌شود که قابل نقشه‌برداری هستند و سازند منطقه سد گتوند، گچساران نام دارد.

وی افزود: در خصوص منطقه سد گتوند، دو نظریه مطرح بود؛ اول اینکه گنبد نمکی در این منطقه وجود دارد.   گنبدهای نمکی، هرجای دنیا که بالا بیایند، مشکلات خاص خود را برای منابع آب ایجاد می‌کنند که با بررسی‌هایی که انجام شد، مشخص شد اینجا گنبد نمکی نیست.
 
این استاد زمین‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: مسأله دیگر سازند گچساران است. هر رودخانه‌ای که از این سازند عبور می‌کند، شور می‌شود. البته این سازند در جاهای دیگر نیز منافعی برای ما دارد. این سازند به هشت بخش تقسیم‌بندی می‌شود.

چیت‌سازان ادامه داد: بخش‌های میان‌لایه‌ای، نمک خالص هستند که مشکل نیز از اینجا ناشی می‌شود. سازندگان سد از ابتدا پیش‌بینی می‌کردند که چنین مشکلی پیش بیاید؛ حتی گفته می‌شود که جایگاه سد جای دیگری بوده است، اما آن را جابجا کردند. مشکل دیگر در سد گتوند، فروچاله‌ها بودند. پس از بارندگی زمانی‌که آب در مخزن سد جمع می‌شود، این فروچاله‌ها باعث شور شدن آب می‌شوند. در نهایت با استفاده از موادی این فروچاله‌ها را نیز پر کردند.

وی در خصوص طرح‌های دیگر برای رفع مشکل سد گتوند، گفت: یکی دیگر از کارهایی که مدنظر متخصصان بود، قطع ارتباط مخزن سد با بخش‌های نمکی و انحلال‌پذیر بود؛ به طوری‌که اصطلاحاً یک پتوی رُسی ایجاد کردند که پس از آبگیری سد، بعد از سه روز این پتوی رسی از بین رفت.

این متخصص زمین‌شناسی حوزه مدیریت منابع آب تصریح کرد: برای رفع مشکل سد، مدل‌سازی‌های مختلفی شده است؛ یک مدل فیزیکی ساخته شد و همه روش‌های ممکن برای علاج‌بخشی سد امتحان شد، اما هیچ یک از روش‌ها به‌جز ایجاد پتوی رسی، جواب‌های خوبی ندادند. هدف از این شبیه‌سازی‌ها، تشخیص مقدار انحلال نمک در مخزن، نحوه ورود به مخزن، و ... بود.

چیت‌سازان تصریح کرد: برای اجرای پتوی رسی، هزینه‌های زیادی شد. حدود یک میلیون مترمکعب برای اصلاح شیب دیواره مشرف به رودخانه خاک‌برداری و حدود پنج میلیون مترمکعب برای ایجاد پوشش رسی، خاک‌ریزی شد؛ همچنین حدود 2 میلیون مترمکعب از خاک‌های رسی برای پر کردن فروچاله‌ها استفاده شد.

وی گفت: آبگیری سد گتوند با مخالفت‌هایی همراه بود، اما در نهایت در ششم مردادماه سال 90، آبگیری این سد آغاز و سه روز پس از آبگیری این پتوی رسی شسته شد. در هشتم مردادماه، حفره‌های کوچکی در دیواره حائل ایجاد شد و در دهم مردادماه نیز چهار حفره به ابعاد دو برابر یک خودرو سواری در دیواره حائل شکل گرفت؛ روز بعد نیز دیواره حائل به‌طور کلی مشکل پیدا کرد و شسته شد.

این عضو هیأت‌علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد سازندگان سد از ابتدا مواردی را در نظر داشتند تا مشکلات سد را برطرف کنند. یکی از این راهکارها مدیریت مخزن بوده که هم‌اکنون نیز مطرح است. به همین دلیل نیز یک لوله آب‌بر تحتانی در سد کار گذاشته‌اند تا آب شور را از مخزن خارج کنند.

چیت‌سازان در خصوص این راهکار، گفت: البته برخی می‌گویند وقتی این آب از مخزن خارج شود، محیط از حالت اشباع خارج شده و انحلال دوباره آغاز می‌شود.

وی ادامه داد: یک راهکار دیگر انتقال کل توده نمک است که این کار به معنای انتقال 600 میلیون مترمکعب مصالح است؛ البته راهکارهای دیگری نیز برای این سد وجود دارد. نباید فراموش کنیم سدی که ساخته شده است،‌ برق زیادی تولید می‌کند. البته این سد آثار زیست‌محیطی نیز داشته، اما منابع شورکننده خوزستان زیاد هستند که برخی از آن‌ها نیز طبیعی‌‌اند.