نشست بررسی روش های استاندارد محافظت از پوست در برابر نور خورشید و آسیب های محیطی با حضور دکتر رضا یعقوبی و دکتر سیما رسایی، دو عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در تحریریه ایسنای خوزستان برگزار شد.

دكتر رضا يعقوبي اظهار كرد: نور خورشيد بر پوست طبيعي دو نوع اثر زودرس و ديررس دارد و آفتاب سوختگی از جمله اثرات زودرس است. آفتاب سوختگي در واقع نوعی التهاب يا واكنش پوستي در برابر نور خورشيد است كه با شدت و ضعف بروز می کند.

وی افزود: در موارد بروز آفتاب سوختگی شديد، علائمی مانند تهوع، استفراغ، تشنج و حتي مرگ در فرد بروز می کند. برنزه شدن پوست هم يكي ديگر از آثار زودرس نور خورشيد بر روی پوست بدن است؛ به عنوان مثال افرادي كه در نواحي گرمسير و شهرهایی که شدت تابش آفتاب بیشتر است زندگي مي‌كنند، معمولا پوست تيره‌اي دارند. تغيير رنگ پوست نوعی حفاظت در برابر نور خورشید است. سلول هایی به نام ملانوسایت در پوست وجود دارد كه سازنده پيگمانت(رنگدانه) هستند؛ بر اثر تابش نور خورشيد بر پوست بدن، ملانوسايت‌ها تحريك و دانه‌هاي ملانين ساخته می شوند و اين دانه‌ها اجازه نمي‌دهند كه نور از سطح پوست عبور كند و به سلول‌هاي ديگر برسد. در صورتي كه نور از سلول‌ها عبور كند و به DNA برسد، موجب بروز آسيب‌هاي ژني در سلول مي‌شود. كك و مك‌ها هم به همين دليل ايجاد می شوند.

یعقوبی تصریح کرد: چین و چروک ها هم از دیگر عوارض تابش طولانی مدت نور خورشید بر پوست بدن است. برخی افراد، مانند کشاورزان که برای مدت طولانی در برابر تابش نور خورشید قرار دارند، معمولا دچار چین و چروک هایی عمیق بر روی پوست می شوند و در اصطلاح به پيري زودرس و ضايعات پيش سرطاني مبتلا می شوند. ضايعات پيش سرطاني هم اگر به موقع شناخته و درمان نشوند، به سرطان تبدیل مي‌شوند. تابش طولانی مدت نور خورشید بر پوست بدن می تواند موجب تشديد و برانگيخته شدن برخی بيماري‌ها شود، به همین دلیل چنین بیماری هایی‌ با عنوان گرمسیری شناخته می شوند.

این متخصص پوست با توصیه بر استفاده از روش های کم خرج برای حفاظت از پوست بدن، خاطرنشان کرد: استفاده از لباس های پوشیده، كلاه‌هاي لبه‌دار و چتر ازجمله روش های کم خرج برای محافظت پوست است. متاسفانه استفاده از چتر در فصل تابستان در استان خوزستان و حتی دیگر استان های کشور مرسوم نیست، در صورتی که با استفاده از چتر می توان با کمترین هزینه از پوست در برابر تابش مستقیم آفتاب محافظت کرد.  

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: شدت تابش نور خورشید در فاصله زمانی ساعت 10 صبح تا چهار عصر به بیشترین میزان خود می رسد، در نتیجه برای محافظت از پوست به افراد توصیه می شود تا حد امکان در این فاصله زمانی از منزل خارج نشوند. استفاده از کرم ضد آفتاب هم یکی از مهمترین روش های محافظت پوست در برابر نور خورشید است، ولی باید توجه داشت که در انتخاب ضد آفتاب مناسب باید حتما با پزشک متخصص مشورت شود، زیرا پوست افراد با یکدیگر متفاوت است و در نتیجه کرم ضد آفتاب باید با در نظر گرفتن جنس پوست انتخاب شود. به موازات مراقبت از دندان ها، مراقبت از پوست هم ضروری است و باید به فرهنگ تبدیل شود.

وي با بیان اینکه همه افراد، و نه فقط خانم ها باید از کرم ضد آفتاب استفاده کنند، اظهار کرد: كرم‌هاي ضد آفتاب به دو گروه فيزيكي و شيميايي تقسيم مي‌شوند. ضدآفتاب‌هاي فيزيكي منعكس كننده نور هستند و مهم‌ترين نوع آن پماد "اكسيددوزنگ" ‌است. زمانی که این نوع ضد آفتاب استفاده می شود، اشعه های مرئي و ماوراء بنفش نور خورشید منعكس می شوند. عملکرد ضدآفتاب‌هاي شيميايي متفاوت است و اشعه های مضر نور خورشید پس از برخورد با این نوع ضدآفتاب ها، جذب مي‌شوند. در زمان جنگ جهانی دوم برای نخستین بار از ضدآفتاب استفاده شد و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، سربازان آمريكايي از اكسيد آهن بر روی پوست استفاده می کردند.

اين متخصص پوست عنوان کرد: درباره نحوه استفاده از ضدآفتاب باید توجه داشت که به ازای هر سانتی متر مربع از پوست باید 2 میلی گرم ضدآفتاب استفاده شود؛ به عبارت دیگر میزان ضدآفتابی که در هر نوبت استفاده می شود باید تقریبا معادل سه بند انگشت باشد و هر دو تا سه ساعت یکبار هم باید تجدید شود. برخي تصور می کنند که از کرم ضدآفتاب نباید در اطراف چشم استفاده کرد، در حالی که این تصور کاملا نادرست است. پوست اطراف چشم ها بسیار حساس است و زودتر از دیگر نقاط بدن تحت تاثیر اثرات مضر نور خورشید قرار می گیرد و چروک می شود، در نتیجه اتفاقا باید در این ناحیه از صورت حتما ضدآفتاب استفاده شود.

يعقوبي با بیان اینکه استفاده از ضدآفتاب باید از دوران کودکی آغاز شود، گفت: کودکان دارای پوستی نازک و حساس هستند و در مواجهه با نور خورشید زودتر آسیب می بینند، در نتیجه باید بیشتر مراقبت شوند. به والدین توصیه می شود تا حد امکان مانع قرار گرفتن کودک در معرض نور خورشید برای مدت طولانی شوند و در صورت ضرورت، از ضدآفتاب استفاده کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درباره میزان مناسب فاکتور حفاظتی ضدآفتاب (SPF) افزود: افراد دارای پوست روشن باید از ضدآفتاب های با فاکتور حفاظتی 30 استفاده کنند، ولی افرادی که دارای پوست تیره و در اصطلاح سبزه هستند، می توانند از ضدآفتاب های با SPF 10 یا 15 هم استفاده کنند.

وی با تاکید بر اینکه استفاده از ضدآفتاب تنها مخصوص خانم ها نیست، تصریح کرد: با توجه به اینکه معمولا پوست بدن مردان نسبت به خانم ها چرب تر است، ضدآفتاب هایی با میزان چربی کمتر تولید شده اند که بر روی آن ها نوشته شده "مخصوص آقایان". در واقع این نوع ضدآفتاب ها تفاوت چندانی با انواع دیگر ندارند و تنها میزان چربی آنها کمتر است.

این متخصص پوست خاطرنشان کرد: بخش زیادی از اشعه مضر نور خورشید توسط لایه ازون جذب می شود، ولی در سال های اخیر با نازك شدن این لايه توسط گازهای گلخانه ای، احتمال عبور اشعه های مضر خورشید هم افزایش یافته است. تحقيقات انجام شده نشان مي‌دهد كه اگر وضعیت به همین شکل ادامه یابد، تا سال 2025 بیش از 80 درصد مردم دنيا به سرطان پوست مبتلا می شوند، بنابراين در کنار محافظت از پوست باید ار اکوسیستم طبیعی زمین هم حفاظت کنیم.

یعقوبی درباره مراقبت های مربوط به موی سر گفت: تميز نگه‌داشتن موی سر يك اصل اساسي براي جلوگيري از ريزش است. البته استرس شديد و نوع تغذيه هم از جمله عواملی هستند که بر ریزش مو تاثیرگذارند؛ باید توجه داشت که هيچ شامپويي در بازار وجود ندارد كه بتواند از ريزش مو جلوگيري كند و اگر تولیدکننده ای این ادعا را داشته باشد، تنها به فکر افزایش فروش محصول خود بوده و شعار تبلیغاتی داده است. فر کردن موها، استفاده بیش از حد از سشوار و اتو كشيدن موها از جمله مواردی است که موجب تشدید ریزش مو می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: اگر پوست سر سالم باشد، نوع شامپو زیا مهم نیست و تنها باید توجه داشت که موها تمیز نگه داشته شوند؛ ولی اگر پوست سر فردی ملتهب باشد و یا به عارضه پوسته سر مبتلا باشد، باید از شامپوهای طبی استفاده شود. برای حفظ بهداشت پوست بدن، تعویض لباس ها و استحمام روزانه، به ویپه در فصل تابستان باید مورد توجه باشد. افرادی که دارای پوست چرب هستند حتی می توانند روزانه دو بار استحمام کنند و افراد دارای پوست خشک هم می توانند روزانه استحمام کنند، ولی برای جلوگیری از تشدید خشکی پوست بهتر است کمتر از مواد شوینده استفاده شود.

وی درباره تاثیر احتمالی مواد شیمیایی به کار رفته در دوران جنگ تحمیلی بر پوست افراد ساکن مناطق جنوبی استان، تاکید کرد: ‌مواد شيميايي استفاده شده در دوران جنگ تاثیر زیادی بر پوست ساکنان مناطق جنوبی استان نداشته و تنها عوارضی مانند تغيير رنگ پوست و يا ايجاد ضايعات پوستي را به دنبال داشته است. البته جانبازان شیمیایی قطعا با مشکلات بیشتری در این زمینه مواجه هستند.

به گزارش خبرنگار ایسنای خوزستان، دکتر سیما رسايي، متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز هم در این نشست گفت: استفاده از ليزر معمولا برای از بین بردن موهای زائد شایع است و اکنون حتی برخی مردان هم از این روش استفاده می کنند. اين نوع ليزر معمولا عارضه‌ خاصي ندارد و به ندرت ممكن است افرادي كه پوست تيره‌اي دارند دچار قرمزي و يا لك‌ شوند و این عوارض هم با دارو درمان می شوند. نوع دیگری از لیزر هم براي از بين بردن چين و چروك صورت استفاده مي‌شود. این نوع ليزر موجب تحريك ساخت كلاژن مي‌شود و كلاژن، پوست را شاداب نگه می دارد و خاصيت انعطاف‌پذيري آن را افزايش مي‌دهد.

وی افزود: ليزر 2CO که برای درمان برخی عوارض پوستی استفاده می شود، ممکن است موجب ایجاد زم های کوچکی در سطح پوست شود که البته این زخم ها به مرور زمان ترمیم می شوند. نوعی دیگری از لیزر هم وجود دارد که استفاده از آن زخمي بر روي پوست ايجاد نمی کند، بلکه اشعه لیزر به صورت عمقي وارد پوست شده و ساخت كلاژن را تحريك مي‌كند. البته شدت تأثير اين نوع لیزر كم‌تر است و نياز است بیمار چندين جلسه برای درمان مراجعه کند. هر دو نوع این ليزرها براي درمان افراد مبتلا به جوش صورت استفاده مي‌شود.

رسایی تصریح کرد: باید به این نکته توجه داشت که استفاده از لیزر برای درمان عارضه های پوستی هيچ گاه صد در صد نتیجه بش نیست و نمی توان درباره نتیجه این روش درمانی به بیمار اطمینان داد. بهترین نوع لیزر هم حداکثر 70 تا 80 درصد، آن هم پس از چند جلسه استفاده تاثیرگذار خواهند بود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز تاکید کرد: نوع ديگري از ليزر هم وجود دارد كه براي درمان و برطرف کردن ال و یا ضايعات رنگي پوست استفاده مي‌شود؛ اين ضايعات با استفاده از دارو درمان نمی شوند و برای برطرف کردن آنها تنها باید از لیزر استفاده کرد. به عنوان مثال برخی افراد که ب روی پوست بدن خود خالکوبی می کنند، می توانند با استفاده از این نوع لیزر این ضایعات رنگی را پاک کنند. ‌آخرين نوع ليزر هم PDL است كه براي برطرف کردن ضايعات رنگي و يا لك‌هاي قرمز رنگ مادرزادی بر روی پوست استفاده می شود. برای درمان برخی بیماری ها، مانند زگیل هم می توان از لیزر استفاده کرد که البته در این مورد اولویت با دارو درمانی است.

وی درباره مراقبت از پوست در برابر عوامل محیطی تاکید کرد: در هر نوع آب و هوايي بايد از ضدآفتاب استفاده شود. اشعه ماوارء بنفش موجود در نور خورشید در هر نوع آب و هوایی وجود دارد و با نفوذ به درون پوست مشکلاتی را برای فرد ایجاد می کند، در نتیجه افراد ساکن در مناطق گرمسیر و یا سردسیر باید از ضدآفتاب استفاده کنند. در مناطق سردسیر و پس از بارش برف، نور خورشید بر سطح برف تابیده می شود و با انعکاس از سطح برف، به پوست نفوذ می کند.

رسایی گفت: بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، فاکتور حفاظتی ضدآفتاب باید 30 باشد و کمتر و یا بیشتر از این میزان توصیه نمی شود. ضدآفتاب های با فاکتور حفاظتی بیشتر از 30 دارای دو اشکال هستند؛ نخست اینکه در این ضدآفتاب ها مواد شیمیایی بسیاری وجود دارد و در نتیجه ريسك ابتلا به آلرژي پوستی را افزايش مي‌دهند. هم‌چنين وقتي فردي از ضدآفتاب با SPF زياد استفاده مي‌كند با این تصور که پوست او کاملا محافظت شده است، در برابر تابش مستقیم نور خورشید قرار می گیرد و در نتیجه پوست وی بیشتر آسیب می بیند.

اين متخصص پوست افزود: بر روی برخی ضدآفتاب ها عبارت "ضدآب" نوشته شده است؛ باید توجه داشت که این نوع ضدآفتاب ها هم پایدار نیستند و در هوای گرم که شدت تعریق پوست افزایش می یابد، باید هر دو ساعت یکبار ضدآفتاب را تجدید کرد. همچنین باید توجه داشت که اشعه مضر نور خورشید به سه نوع A،B و C تقسیم می شود که نوع A به راحتی از شیشه عبور می کند، در نتیجه بری مواقع لازم است که در فضای منزل هم از ضدآفتاب استفاده شود.

وی تصریح کرد: سرطان پوست، شایع ترین نوع سرطان در دنیا است و در کشورهایی مانند استرالیا که شدت تابش اشعه های مضر نور خورشید بیشتر است، میزان ابتلا به این نوع سرطان هم بیشتر از دیگر نقاط است. در حال حاضر سه نوع سرطان پوست به نام های BCC، SCC و ملانوم وجود دارد که BCC شايع‌ترين نوع است و عوارض كمتري هم دارد، در حالی که ملانوم خطرناك‌ترين نوع سرطان پوست است.

رسايي درباره استفاده از بوتاكس و مراقبت های لازم خاطرنشان کرد: استفاده از این روش درمانی محدوديت سني ندارد، ولي باید توجه داشت که پیش از ظهور خط و خطوط بر روی پوست صورت بهترين زمان برای تزريق بوتاكس است. زمانی که چين و چروك‌های پوست عميق مي شوند، میزان اثربشی بوتاکس هم کاهش می یابد. تاثیر بوتاکس بر روی پوست افراد متفاوت است؛ به طور معمول اثر بوتاکس سه تا چهار ماه باقی می ماند، با این وجود در برخی افراد این زمان به یک سال هم می رسد.

اين متخصص پوست و مو عنوان كرد‌: تزریق بوتاكس ممكن است در برخی افراد موجب کبودی دور چشم شود که البته این عارضه به سرعت از بین می رود. افتادگی ابرو و پلک هم عارضه دیگری است که در برخی افراد پس از تزریق بوتاکس ظاهر می شود و در این مورد پزشکان نمی توانند کار خاصی انجام دهند.