معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به فعالیت بیش از 107 مرکز رشد در این دانشگاه‌، گفت: در این مراکز بیش از هزار هسته فناور، واحد و شرکت دانش‌بنیان مستقر هستند؛ پیش‌بینی ما این بود که تعداد مراکز رشد تا پایان سال 96 به 150 مرکز و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به 800 شرکت برسد که در بخش شرکت‌های دانش‌بنیان فراتر از برنامه پیش رفته‌ایم.

دکتر ابراهیم واشقانی فراهانی در نشست خبری که امروز، سه‌شنبه 28 دی‌ماه در حاشیه آیین افتتاحیه مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز برگزار شد، اظهار کرد: مأموریت اصلی دانشگاه تولید علم و تبدیل یافته‌های پژوهشی به کالا و خدمات مفید برای بهزیستی مردم و شکوفایی اقتصادی هر کشور است.

وی افزود: قطعا بحث مراکز رشد یکی از سیاست‌های دانشگاه اسلامی در این دوره است؛ مرکز رشد اهواز یکی از مراکز موفق دانشگاه است و تمام حمایت‌هایی که در چارچوب مقررات و آیین‌نامه‌های قانونی مشخص شده، در این مرکز انجام می‌شود.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: زمینه‌های فعالیت این مرکز گسترده و شامل حیطه‌های مختلفی مانند نانوفناوری، مسائل مرتبط با حفاری، ازدیاد برداشت، محیط‌زیست، کنترل، بهینه‌سازی مصرف انرژی و ... است. انتظار داریم با حمایت‌هایی که دانشگاه در چارچوب مقررات مربوط از مراکز رشد و شرکت‌های مستقر در آن انجام می‌دهد، شاهد باشیم که شرکت‌ها و هسته‌های فناور مستقر در این مرکز رشد بتوانند در کوتاه‌ترین زمان کالا و خدمات خود را به‌صورت تجاری در بازار عرضه کنند.

واشقانی فراهانی همچنین با اشاره به سهم دانشگاه آزاد اسلامی در تولید علم کشور، گفت: ابتدا باید تعریف درستی از تولید علم ارائه دهیم. گاهی تصور می‌شود که تنها انتشار مقاله به‌منزله تولید علم است که این تصور درستی نیست. تولید علم مؤلفه‌های مختلفی دارد و انتشار مقاله یکی از آن مؤلفه‌ها است.

وی خاطرنشان کرد: ثبت اختراع، محصولات و خدمات دانش‌بنیان، ارتباط با صنعت و انجام پروژه‌های برون‌دانشگاهی در مجموع برون‌دادهای علمی یک دانشگاه یا یک مرکز پژوهشی را تشکیل می‌دهند. دانشگاه آزاد اسلامی از نظر انتشار مقاله در سطح کشور و بین‌الملل وضعیت مناسبی دارد.

سهم 20 درصدی دانشگاه آزاد در تولید مقالات کشور

واشقانی فراهانی ادامه داد: بر اساس آماری که پایگاه اسکوپوس و تامسون رویترز منتشر کرده است، حدود 20 درصد انتشار مقالات در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی صورت می‌گیرد، اما این انتشار مقالات تنها در حدود 40 واحد از 400 واحد دانشگاه‌ آزاد کشور انجام می‌شود.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی علت این امر را عدم وجود دانشجوی تحصیلات تکمیلی در بسیاری از واحدهای دانشگاه عنوان کرد و گفت: برخی از این واحدها نیز به تازگی مجوز رشته‌های تحصیلات تکمیلی خود را دریافت کرده‌اند. شیب انتشار مقالات دانشگاه آزاد اسلامی در گذشته منفی بود اما این شیب نه‌تنها امروز مثبت شده، بلکه از متوسط کشوری در سال 2016 نیز بالاتر بوده است.

واشقانی فراهانی افزود: این شیب چه از نظر کیفیت مقالات و چه از نظر کمیّت مثبت بوده است. یکی از شاخص‌های کیفیت، تعداد استناد به مقالات است. در سال 2015 سهم ما در تولید مقالات کشور 20 درصد اما در استناد به مقالات،‌ 30 درصد بوده است که نشان دهنده بالا رفتن کیفیت مقالات دانشگاه است.

رتبه 158 دانشگاه آزاد در پایگاه ESI از نظر انتشار مقالات

وی یکی دیگر از شاخص‌ها را آمار انتشار مقالات در پایگاه ESI عنوان و تصریح کرد: در این پایگاه آمار مقالاتی که مورد استناد و ارجاع قرار گرفته‌‌اند، رصد می‌شود. بر اساس آخرین آماری که روزگذشته از پایگاه گرفته شد، دانشگاه آزاد اسلامی رتبه 158 جهان را اخذ کرده است؛ این در حالی است که دانشگاه آزاد از این نظر در رتبه نخست کشور قرار دارد. رتبه ما در سال 93 در این پایگاه حدود 800 و در فوریه 2016، 187 بود که امروز در ژانویه 2017 توانستیم رتبه خود را به 158 برسانیم. البته با توجه به شیب مقالات، انتظار داریم که وضعیت بهتر شود.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در سال 2016 دانشگاه آزاد اسلامی در پروژه‌های بزرگ درگیر شده است. همچنین با سایر دستگاه‌های اجرایی مانند وزرات صنعت، معدن و تجارت، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و سازمان استاندارد‌ قراردادها و تفاهم‌نامه‌های مختلفی امضا‌ شده که در جهت این قراردادها گام برمی‌داریم.

اجرای طرح ریزگردها با حمایت معاونت علمی ریاست‌جمهوری

وی اظهار کرد: طرحی در خصوص ریزگردها با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در دانشگاه در حال اجرا است؛ برای این طرح یک کنسرسیوم از تمام واحدها تشکیل شده و سیاست ما آن است که برای هر پروژه‌ای که از طرف واحدها به این کنسرسیوم ارائه شود، 50 درصد هزینه‌های آن توسط سازمان مرکزی پذیرفته شود.

واشقانی فراهانی ادامه داد: یکی از این طرح‌ها با حمایت شهرداری اصفهان در زمینی به مساحت 100 هکتار به صورت پایلوت در حال عملیاتی شدن است و انتظار داریم با برون‌دادهای موفقی که از آن حاصل می‌شود با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست بتوانیم آن را در بخش‌های مختلفی که منشأ گردوغبار و ریزگردها هستند، اجرایی کنیم. ما تلاش خود را در بحث فنی طرح انجام دادیم و اجرای آن نیاز به حمایت دستگاه‌های اجرایی دارد.

تأسیس یک شرکت دانش‌بنیان برای تجاری‌سازی نتایج پژوهشی

وی با اشاره به برنامه دانشگاه برای تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی، تصریح کرد: در این خصوص علاوه بر حمایت‌هایی که از شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد انجام می‌شود، یک شرکت دانش‌بنیان برای تجاری‌سازی نتایج پژوهشی در حال تأسیس است که مقدمات آن فراهم شده و فکر می‌کنم گام بزرگی در بحث تجاری‌سازی یافته‌های پژوهشی باشد.

اخذ مجوز تأسیس پارک علم و فناوری دانشگاه از وزارت علوم

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی افزود: یکی از چرخ‌های اصلی اقتصاد دانش‌بنیان، پارک‌های علم و فناوری هستند. دانشگاه آزاد اسلامی اولین مؤسسه غیردولتی است که مجوز تأسیس پارک علم و فناوری را از وزارت علوم اخذ کرده است. زیرساخت‌های این پارک فراهم شده و به‌زودی آماده پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان خواهیم بود. منطقه اصلی استقرار پارک، منطقه گرم‌دره در غرب تهران خواهد بود.

واشقانی فراهانی اظهار کرد: با توجه به وجود پژوهشگاه‌های متعدد در غرب تهران استقرار پارک می‌تواند به توسعه علم و فناوری کمک شایانی کند. تاکنون بیش از 20 شرکت در این پارک پذیرفته شده‌اند و 180 شرکت دیگر نیز متقاضی حضور در این پارک هستند. اکنون در حال فراهم کردن فضای مناسب برای استقرار این شرکت‌ها هستیم زیرا فضای موقت موجود پاسخگوی نیازهای ما نیست.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: با بزرگترین پارک علم و فناوری روسیه، یعنی پارک اسکولکوا (skolkova) تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌ایم‌ و به زودی دفتر پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد در آنجا و به‌طور متقابل دفتر پارک اسکولکوا (skolkova) نیز در پارک علم و فناوری دانشگاه آزاد افتتاح می‌شود. این مسأله می‌تواند زمینه مناسب را برای ارتقاء دستاوردهای بین‌المللی دانشگاه فراهم کند.

ایجاد بیش از 107 مرکز رشد فناوری در دانشگاه آزاد کشور

وی با بیان اینکه بیش از 107 مرکز رشد در دانشگاه‌ آزاد کشور وجود دارد، گفت: در این مراکز بیش از هزار هسته فناور، واحد و شرکت دانش‌بنیان مستقر هستند. پیش‌بینی ما این بوده است که تعداد مراکز رشد تا پایان سال 96 به 150 مرکز و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به 800 شرکت برسد که در بخش شرکت‌های دانش‌بنیان فراتر از برنامه پیش رفته‌ایم.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص حمایت‌های دانشگاه آزاد اسلامی از مراکز رشد، تصریح کرد: از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در این مراکز، حمایت‌های گوناگونی انجام می‌شود که این حمایت‌ها متناسب با طبیعت و نوع واحدهای فناور متفاوت است. علاوه بر امکانات فیزیکی که در اختیار واحدهای فناور گذاشته می‌شود، حمایت‌مالی برای نوشتن برنامه کسب‌و‌کار و استفاده از آزمایشگاه‌های دانشگاه از‌جمله تسهیلات است.

واشقانی فراهانی ادامه داد: همچنین بر اساس برنامه کسب‌و‌کار شرکت‌ها، دانشگاه تا 35 درصد در سرمایه‌گذاری این شرکت‌ها مشارکت می‌کند؛ البته نوع مشارکت متفاوت و ترجیح ما مشارکت به‌صورت ویژه در سود این شرکت‌ها است، به نحوی که ریسک‌پذیری دانشگاه کاهش پیدا کند اما اگر شرکت‌ها تولید مطمئنی داشته باشند، این سرمایه‌گذاری می‌تواند به‌صورت مستقیم، سهامی و غیرسهامی نیز صورت ‌گیرد.

تأسیس صندوق حمایت از پژوهش و فناوری در دانشگاه

وی تأکید کرد: با تصویب هیأت رئیسه دانشگاه قرار شد که صندوق حمایت از پژوهش و فناوری با همکاری صندوق شکوفایی و نوآوری تأسیس شود؛ در حال حاضر سرمایه اولیه‌ای به میزان حدود پنج میلیارد تومان برای این شرکت‌ها پیش‌بینی شده است. هر استانی که بخواهد در این صندوق مشارکت کند باید 1.5 میلیارد تومان سرمایه اولیه اختصاص دهد. ریاست دانشگاه در نظر دارد تا تمام استان‌ها در این طرح شرکت داشته باشند. این صندوق، حمایت‌های مالی را از شرکت‌ها انجام خواهد داد؛ البته این حمایت‌ها، غیر از حمایت‌های صندوق شکوفایی و نوآوری است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: همچنین شرکت دانش‌بنیان تجاری‌سازی فناوری به شرکت‌ها و واحدهای فناور کمک می‌کند تا بتوانند محصولات خود را در بازار عرضه کنند، به عبارت دیگر هم در ارزیابی و هم پیش‌بینی بازار می‌تواند به این شرکت‌ها کمک کند؛ چراکه یکی از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان، عرضه محصولات به بازار و بازاریابی است. تأسیس این شرکت می‌تواند حمایت بسیار بزرگی برای شرکت‌های دانش‌بنیان و اقتصاد دانش‌بنیان باشد.

واشقانی فراهانی با بیان اینکه دانشگاه آزاد یک سازمان دولتی نیست که بودجه متمرکز داشته باشد، گفت: در دانشگاه آزاد هر واحد با توجه به درآمدهایی که به‌دست می‌آورد، می‌تواند هزینه کند. یکی از ویژگی‌های دانشگاه آزاد این است که به منابع درآمدی خود متکی است.

وی در خصوص اهداف فعالیت مراکز رشد واحدهای فناور، گفت: یکی از علل مهاجرت دانش‌آموختگان، نبود امکانات برای جذب آنان در کشور است. یکی از اهداف مراکز رشد نیز آن است که ایده‌ها و یافته‌های پژوهشی این افراد در قالب واحدها و هسته‌های فناور حمایت شود تا نه‌تنها برای خود یک کسب‌وکار فراهم کنند و ماندگار شوند، بلکه برای دیگران نیز ایجاد شغل کنند. در واقع بزرگترین هدف مراکز رشد آن است که بتوانند از خروج سرمایه‌های علمی کشور جلوگیری و زمینه اشتغال افراد را فراهم کنند.

اخذ مجوز ایجاد 2 رشته دکتری تخصصی از وزارت بهداشت

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی همچنین با بیان اینکه تا‌کنون مجوز ایجاد 2 رشته دکتری تخصصی از وزارت بهداشت اخذ شده است، گفت: در بسیاری رشته‌ها نیز مجوز مقاطع کارشناسی ارشد صادر شده است. در رشته‌های علوم پزشکی از نظر تحصیلات تکمیلی نسبت به گذشته پیشرفت بسیار خوبی داشته‌ایم؛ در سایر رشته‌ها نیز با توجه به تغییر بافت جمعیتی و برخی سیاست‌های غلط دوره گذشته جمعیت دانشجویی دانشگاه آزاد در مقطع کارشناسی ارشد به‌شدت کاهش پیدا کرد.

واشقانی فراهانی ادامه داد: این اقدامات در راستای سیاست‌های کلی دانشگاه برای افزایش سهم دانشجویان تحصیلات تکمیلی به 30 درصد از ظرفیت کل دانشجویان در افق 1404 انجام شد؛ کماکان تعامل خود را با وزارت علوم و وزارت بهداشت ادامه خواهیم داد، البته تأکید ما این است که گسترش تحصیلات تکمیلی با رعایت استانداردها و بر اساس چارچوب‌هایی که وزارت‌خانه‌های بهداشت و علوم تعیین می‌کنند، انجام شود.

تحصیل 53 درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی کشور در دانشگاه آزاد

وی افزود: در حال حاضر این هدف محقق شده است و 53 درصد دانشجویان تحصیلات تکمیلی کشور را دانشجویان دانشگاه آزاد تشکیل می‌دهند. ما نمی‌خواهیم ظرفیت کارشناسی را کاهش دهیم، اما تقاضا برای این رشته‌ها وجود ندارد. ما از ایجاد درآمد پرهیز نمی‌کنیم و پذیرش دانشجو یکی از منابع درآمدی دانشگاه است.

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه در افق 1404 پیش‌بینی شده که دانشگاه بیش از 60 درصد به شهریه دانشجویی متکی نباشد، نبود دانشجوی کارشناسی را یکی از چالش‌های فعلی دانست و گفت: زیرساخت‌های زیادی برای دانشگاه فراهم شده است اما با این وجود در حال حاضر واحد موظف بسیاری از اعضای هیأت‌علمی به دلیل کمبود دانشجو پُر نمی‌شود. این مسأله یکی از دلایل زیان‌ده شدن برخی واحدهای دانشگاه است.

واشقانی فراهانی تصریح کرد: حدود 100 هزار کارمند و عضو هیأت‌علمی در دانشگاه آزاد مشغول به تحصیل هستند. بودجه اعتباری دانشگاه نیز مبلغی حدود 10 هزار میلیارد تومان است. دانشگاه آزاد اسلامی نه‌تنها از نظر تربیت نیروی فرهیخته کمک بزرگی به کشور کرده، بلکه از نظر استخدام نیز به دولت کمک کرده است. هم‌اکنون حدود یک میلیون و 690 دانشجو در دانشگاه مشغول به تحصیل و حدود 5.5 میلیون نفر نیز دانش‌آموخته دانشگاه آزاد اسلامی هستند.

وی با اشاره به اینکه در برنامه راهبردی پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد بر تعامل با دستگاه‌های اجرایی، جامعه، صنعت و دولت برای شناسایی نیازها و پاسخگویی برای برآوردن این نیازها تأکید شده است، گفت: دانشگاه آزاد اسلامی در حال گذر از دانشگاه آموزش‌محور به یک دانشگاه پژوهش‌محور و کارآفرین و پاسخگو به جامعه است. "ارتباط با صنعت برای حل مشکلات - در ازای حل مشکلات، کسب درآمد" یکی از سیاست‌های دانشگاه است، اما اینکه در این زمینه تا حد موفق بوده‌ایم، میزان فعالیت‌ها را مطلوب نمی‌دانیم.

لزوم تأسیس حداقل یک دفتر ارتباط با صنعت در مراکز صنعتی بزرگ

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: به تمام استان‌ها دستور داده شد که حداقل در مراکز صنعتی بزرگ یک دفتر ارتباط با صنعت تأسیس کنند تا با صنعت تعاملی نزدیک داشته باشند. اگر چنین دفترهایی تأسیس شود، دانشگاه به طور فعال‌تر و نزدیک‌تر با صنعت آشنا می‌شود، مشکلات آن‌ها را رصد و نیازسنجی می‌کند و از این طریق نیز هم مشکلات صنعت را رفع می‌شود و هم دانشگاه کسب درآمد می‌کند.

واشقانی فراهانی تأکید کرد: بخشنامه‌ای به تمام واحدها ارسال شده و بر اساس آن واحدها موظف شدند هر سه ماه یک‌بار طرح فعالیت و تعامل خود با دستگاه‌های اجرایی و صنعت را گزارش دهند. حتی پیش‌بینی شده که از صنعت برای برنامه‌ریزی‌های درسی و تدریس دروس مشورت بگیرند. دانشگاه آزاد اسلامی این آمادگی را دارد که این ارتباط را با صنعت برقرار کند، اما ایجاد چنین ارتباطی نیاز به یک تعامل دو طرفه دارد. دستاوردهای خوبی در این زمینه داشته‌ایم اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم.