اگر از اهواز به طرف خرمشهر حرکت کنید در حدود ۴۰ کیلومتری خرمشهر به آبگیری وسیع برمی خوریم که از سه راهی حسینیه در مسیر جاده خرمشهر آغاز و جاده خرمشهر اهواز را فراگرفته است. وسعت این آبگیر که از سال ۷۷ در اثر هدایت  پساب دو شرکت بزرگ نیشکر میرزا کوچک خان و امیر کبیر ایجاد شده، ۳۹ هزار و ۴۰۰ هکتار است.

این آبگیر پیش از این به  تالاب ناصری معروف بود که با افزایش وسعت ناشی از ورود پساب های مزارع نیشکربه آبگیر نیشکر معروف شده است. آبگیر نیشکر از نظر مسئولان کشت و صنعت به صورت حوضچه های تبخیری در نظر گرفته شده بود اما حتی برای این حوضچه ها زیرسازی و جداسازی نیز صورت نگرفته تا آب شور به زمین نفوذ نکند.

این آبگیر با وجود اینکه از نظر فعالان زیست محیطی به زیستگاهی برای پرندگان و موجوداتی تبدیل شده که احداث سدها و استفاده بی شمار از آب کارون در صنایع نیشکر، بخش اعظم زیستگاه های قبلیشان را نابود کرده است اما در عین حال مدت هاست که به عنوان یک دغدغه ای از سوی مسئولان به ویژه نماینده مردم خرمشهر مطرح می شود. دغدغه ای که در جلسه اخیر شورای کشاورزی خرمشهر که با حضور مسئولان محلی و استانی همچون رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان برگزار شده بود، برای چندمین  بار مطرح شد.

در این  جلسه عبدالله سامری نماینده خرمشهر در مجلس با یادآور شدن پیگیری موضوع از راه های مختلف همچون مطرح کردن آن با رئیس جمهور و حتی طرح سئوال از وزیر کشاورزی، از نبود گوش شنوا و چشم بینا در کشور ابراز گلایه کرد و از ارجاع موضوع به مراتب بالاتر خبر داد.
 
دغدغه ای که ناشی از نگرانی از زیرآب رفتن بخشی از یک شهر حکایت دارد.

آبگیر نیشکر معایب و مزایایی دارد

رئیس اداره حفاظت محیط زیست خرمشهر در این خصوص بیان می کند: مساحت صنایع نیشکر امیرکبیر و میرزا کوچک خان ۲۴ هزار هکتار است که زهاب این اراضی ابتدا به رودخانه کارون ریخته می شد اما به خاطر بالا رفتن EC کارون تصمیم گرفته شد این زه آب ها در اراضی پست کارون تخلیه شوند و در نهایت در سال ۷۷ این زهاب ها به زمین های پست کارون که آبگیر خطی بود تخلیه شدند.

«رضا جاوید» ادامه می دهد: با تجمع این زهاب ها، آبگیر نیشکر خرمشهر که به چهار بخش مجزا اما مرتبط تقسیم می شود به وجود آمد و اینک به طور متوسط ۱۴ متر مکعب در ثانیه زهاب وارد این آبگیر می شود.

وی با یادآور شدن اینکه هدف از تخلیه زهاب های نیشکر در مرحله نخست ایجاد لاگون تبخیری بوده است، توضیح می دهد: قرار بود در اثر تابش خورشید این زهاب ها تبخیر شوند اما میزان ورودی آب از تبخیر بیشتر بود و کم کم این آبگیر وسیع شکل گرفت.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست خرمشهر بیان می کند: متوسط عمق این تالاب یک متر و نیم است و EC آن ۳۰ هزار میکروزموس اعلام شده که جزو پساب های فوق العاده شور محسوب می شود.

وی خاطر نشان می کند: تجمع این حجم انبوه زهاب ها که به اشتباه به تالاب معروف شده است، مزایا و معایبی دارد.

جاوید از تعدیل آب و هوایی و اشتغال زایی از طریق صید ماهی به عنوان عمده مزایای آبگیر نیشکر یا همان تالاب ناصری یاد می کند.

وی این آبگیر را به عنوان زیستگاه موجودات آبزی و کنارآبزی هم معرفی می کند و می گوید: برخی پرندگان همچون پلیکان ها، غازسانان، فلامینگوها و مرغابی سانان، از این آبگیر به عنوان زیستگاه واسطه استفاده می کنند و پتانسیل لازم را برای تبدیل شدن به یک سایت اکوتوریسم دارد.

محیط زیست مخالف است

رئیس اداره حفاظت محیط زیست خرمشهر با وجود همه این مزایا ادعا می کند محیط زیست، مخالف این آبگیر حاصل از زهاب نیشکر است و اخطارهایی را نیز به صنایع نیشکر و برخی صنایع شیلاتی داده است.

وی بیان می کند: زهاب های نیشکر شور است و باعث شوری خاک شده است. زیرساخت های راه آهن را تخریب می کند و به تخریب دایک های مرزی هم منجر شده که امروز شاهد پیشرویی آن در اراضی پشت لوله سازی هم هستیم و احتمال دارد از طریق کانال شیردم وارد رودخانه کارون هم بشود که با توجه به شوری زهاب ها، می تواند به این رودخانه شوک وارد کند.

جاوید، حتی ماهی های آبگیر نیشکر را هم برای صید توصیه نمی کند و توضیح می دهد: این ماهی ها باید از نظر سموم و فلزات سنگین بررسی شوند و محیط زیست هیچ وقت به صیادان، صید در تالاب ناصری را توصیه نمی کند و معتقد است که سازمان بهداشت و شیلات هم باید در این خصوص ورود کنند.

احتمال زیر آب رفتن یادمان شلمچه

وی با یادآور شدن اینکه این تالاب توسط خاکریزهایی محدود شده است، می افزاید: خاکریزی در قسمت جنوب تالاب وجود دارد که اگر این دایک حد فاصل اراضی با تالاب دچار شکستگی شود از سمت پلیس راه تا کنار یادمان شهدای شلمچه زیر آب خواهد رفت.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست خرمشهر همچنین بر این موضوع تاکید می کند که تخلیه زهاب ها بدون مجوز محیط زیست بوده است.

وی به انعقاد تفاهمنامه ای سه جانبه برای رفع این مشکل میان صنعت نیشکر، وزارت نفت و وزارت نیرو هم اشاره می کند. تفاهمنامه ای که در آن احداث کانال، زهکش و ایجاد سیفون برای تخلیه آب های جمع شده به سمت خور دورق تعریف شده بود. در این تفاهمنامه احداث سیفون جزو شرح وظایف وزارت نفت آورده شده اما این وزات تا کنون از انجام این کار سرباز می زند.

طبق گفته نماینده مردم خرمشهر در مجلس، وزیر نفت با یادآور شدن افت قیمت نفت در بازار جهانی و به صرفه نبودن اجرای این پروژه به ظاهر قصد انجام آن را هم ندارد.

سد احداث شده مستحکم نیست

نماینده مردم خرمشهر در نشست خبری که تیرماه ۹۵ در خرمشهر داشت راجع به آبگیر نیشکر، این موضوع را از عمده موضوعاتی برمی شمارد که در دوره نهم مجلس به شدت آن را پیگیری می کرده و نامه های انبوهی را به خبرنگاران نشان می دهد.

«عبدالله سامری» وقتی اسم تالاب را از خبرنگار مهر می شنود فوری حالتی انفعالی به خود می گیرد و می گوید: این تالاب نیست. یک کانال است تالاب تعریف دیگری دارد.

وی در ادامه می گوید: اقدام غیرکارشناسی و عدم پیگیری و بی مسئولیتی نمایندگان و مسئولین وقت باعث شد زهاب نیشکر به زمین های اطراف تخلیه شود و بخش قابل توجهی را فراگیرد، سفره های آب زیر زمینی را شور و زمین های حاصلخیز کشاورزی را نابود و زمین های مجاور را در معرض تهدید قرار دهد و حالا نام تالاب را روی آن گذاشته اند که این کار غیر کارشناسی را توجیه کنند.

سامری می افزاید: برای ممانعت از پیش روی آب، سدی احداث شده اما مستحکم نیست و احتمال ریزش دارد و در صورت صدمه به سد آب می تواند تا نقطه مرزی ایران و عراق پیشروی کند.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس شورای اسلامی، عدم احداث سیفون برای تخلیه زهاب به دریا را عامل ایجاد این مشکل می داند و در ادامه می گوید: زمانی که وزیر جهاد کشاورزی را طرح سئوال کردم نخستین سئوالم از او همین موضوع بود و از وزیر نفت هم خواستم ایجاد سیفونی از سوی وزارت نفت انجام شود که کاهش قیمت نفت را عاملی در عدم انجام برشمرد و در نهایت به این نتیجه رسیدم که موضوع را باید از برخی مسئولان بلندپایه نظام این موضوع را پیگیری کنم.
 
وضعیت بحرانی است

سامری همچنین در جلسه شورای کشاورزی  که روز چهارشنبه هفته گذشته در فرمانداری خرمشهر برگزار شد باز هم این موضوع را مطرح می کند و با اشاره به سودهای عاید از این صنایع از رفع نشدن مشکل تاکنون گلایه کرد و مردم خرمشهر را بزرگترین زیان دیدگان در این جریان می داند.

نماینده مردم خرمشهر با بیان اینکه زهاب نیشکر دور تا دور جاده اهواز را فراگرفته و حالتی بحرانی برای شهر ایجاد کرده است، می افزاید: این مشکل حتی برای نیروهای مرزی ما هم حالتی بحرانی دارد.

وی توضیح می دهد: هر آن ممکن است سد این زهاب شکسته و این آب وارد شهرک اول شلمچه و زیرساخت های اقتصادی شلمچه شود و اوضاع را بهم بریزد.

مشکل زهاب های نیشکر ۲۰ ساله شد

سامری در ادامه بیان کند: حدود ۱۸ تا ۲۰ سال از این قضیه می گذرد اما متاسفانه کاری در این مورد انجام نمی شود. موضوع را به رئیس جمهور گفتیم وعده اش را عملی نکرد به وزرا و به پائین دست ها هم که می گوییم تنها وعده می دهند.

وی باز هم پیگیری موضوع تا پای طرح سئوال از وزیر کشاورزی و مکاتبات متعدد از دوره نهم مجلس را یادآور می شود و می گوید: تذکرات و طرح سئوال وزیر را از دوره نهم داشتیم و حتی خواستیم طرح سئوال را به استیضاح بکشانیم اما به احترام برخی ها دست نگه داشتیم اما نباید فراموش کرد این حق و حقوق مردم است.

نماینده مردم خرمشهر در مجلس همچنین از تحویل نامه ای در خصوص آلایندگی صنایع نیشکر خبر می دهد و اظهار می کند: طی تحقیقات انجام شده، صنایع نیشکر میرزا کوچک خان یا امیرکبیر آلایندگی دارند که من نامه محیط زیست را هم هفته گذشته در تهران تحویل دادم و از احتمال برخورد با آنها در آینده هشدار دادم.

قضیه به شورای امنیت ملی کشیده شد

رئیس سازمان جهاد کشاروزی نیز در همین جلسه در واکنش به سخنان نماینده مردم خرمشهر در مجلس بر منتفع نشدن وزارت جهاد کشاورزی از صنایع نیشکر تاکید و اظهار می کند: سودهای نیشکر به حساب بخش خصوصی واریز می شود و برای جهاد کشاورزی ایجاد مشکل می کند.

«کیخسرو چنگلوایی» در ادامه اظهار می کند: در بحث پساب های  نیشکر  که حدود ۴۰ هزار هکتار است بحث ساخت سیفونی متاسفانه از سوی وزارت نفت پیگیری نشد اما سازمان آب و برق کارهایی در این خصوص انجام داده و این قضیه به شورای امنیت ملی هم کشیده شده است.

طبق نظر کارشناسان خشک کردن این آبگیر تقریبا ۴۰ هزار هکتاری می تواند نمکزاری وسیع ایجاد کند که بر مشکلات ناشی از ریزگردها هم بیفزاید. با توجه به حجم آب و خطرات ناشی از اقدام دیرهنگام، این وضعیت بحرانی همچنان به عنوان یک نگرانی باقی مانده است و می طلبد اقدامی سریعتر و به صورت کارشناسی شده در این زمینه انجام شود.