استاد امپريال كالج لندن، مديريت آب كشور را گرفتار تفكر سازه اي دانست و گفت: تا وقتي كه سدسازي و طرح هاي انتقال آب به عنوان سمبل غرور و توسعه در كشور شناخته شوند، بحران آب حل نمي شود.


كاوه مدني روز يكشنبه در سخنراني با موضوع «باورهاي غلط مديريت منابع آب ايران» كه در سالن آمفي تئاتر سازمان آب و برق خوزستان تشكيل شد، تصريح كرد: هنوز در كشور ما سازه هاي بتني و بزرگي مانند سدها و برج ها به عنوان سمبل توسعه و غرور شناخته مي شوند و بر همين اساس بعد از ناكامي در سدسازي نيز به دنبال اجراي طرح هاي انتقال آب ميان حوضه اي و شيرين كردن آب رفته ايم.

وي با بيان اينكه ما تشنه توسعه بوده و هستيم و آن را به غلط فهميده ايم، اظهار كرد: مديريت منابع آب در كشور گرفتار تفكر سازه اي و سندروم ماموريت هيدروليكي است كه حل بحران آب را صرفا در ساخت سازه مي داند، در حالي كه كشورهاي پيشرفته دنيا با تجارب تلخي كه دراين زمينه داشته اند از دهه هاي 70 و 80 رويكرد خود را تغيير داده اند.

مدني افزود: با وجود ايجاد مشكلات بسيار و دستورات زيست محيطي مقامات عالي مملكت، اين مكتب فكري همچنان ادامه دارد و دنبال سدسازي و طرح هاي انتقال آب و باروري ابرهاست.

وي با انتقاد از اجراي طرح هاي انتقال آب ميان حوضه اي گفت: اجراي طرح هاي انتقال آب در مناطق كويري و خشك، فقط آنها را تشنه تر مي كند كه نمونه آن اجراي طرح هاي انتقال آب كوهرنگ يك، 2 و 3 از سرچشمه هاي كارون به اصفهان است.

اين پژوهشگر توضيح داد: وقتي عرضه آب در منطقه اي كه با كمبود آب مواجه است بيشتر شود، تقاضاي آب در منطقه به دليل افزايش مهاجرت و جمعيت و توسعه صنايع و كشاورزي بيشتر خواهد شد، بنابراين باز هم نياز بيشتر شده و مجبور به اجراي طرح هاي انتقال آب جديد خواهيم شد.

وي همچنين با بيان اينكه سوءمديريت منابع آب فقط به عملكرد بخش آب محدود نمي شوداظهار كرد: بسياري از مشكلات به بخش آب تحميل شده است زيرا جمعيت، آمايش سرزمين، سياست هاي اقتصادي، شهرسازي و راهسازي را بخش آب تعيين نمي كند؛ اگر چه بخش آب واكنش غلطي به اين سياست ها نشان داده است.

اين متخصص آب، با بيان اينكه هم اكنون 23 درصد مشاغل و 30 درصد جمعيت كشور به كشاورزي وابسته است تاكيد كرد: نظريه تعطيل كردن كشاورزي براي مديريت منابع آب، غيرمنطقي است و اين كار مي تواند در كشور بحران ايجاد كند كه فقر، مهاجرت و حاشيه نشيني بخشي از تبعات آن است.


وي اضافه كرد: بخش كشاورزي در كشور به شدت مشكل دارد و به دليل سياست هاي اشتباه و اقتصاد نفتي، وضع معيشتي كشاورزان هر روز بدتر مي شود، ولي راه حل در كوتاه مدت تعطيلي بخش كشاورزي نيست زيرا جايگزيني براي اشتغال مردم تعريف نشده است.

مدني توانمندسازي كشاورزان را يكي از راهكارهاي مديريت منابع آب و خروج از بحران دانست و افزود: توانمندسازي كشاورزان با دادن يارانه و سوبسيد محقق نمي شود.

وي افزود: برخي منتقدان جمعيت را در مديريت منابع آب بي تاثير مي دانند اين در حاليست كه با افزايش جمعيت، مصرف آب زياد مي شود و به تبع آن سرانه آب براي هر نفر كاهش پيدا مي كند كه به اين مساله بايد پراكنش جمعيت در كشور و تمركز آن در پنج كلان شهر را هم بايد اضافه كرد.

اين استاد دانشگاه با انتقاد از كارشناسان و رسانه هايي كه صرفه جويي شهروندان را در مديريت منابع آب بي تاثير مي دانند اظهار كرد: برخي 90 درصد مصارف را مربوط به بخش كشاورزي مي دانند به همين دليل صرفه جويي در بخش آب شهري را در مديريت منابع آب بيهوده مي پندارند، اين در حاليست كه مقايسه قيمت تمام شده، برگشت پذيري و آلايندگي آب شهري و كشاورزي نشان مي دهد كه مصرف كنندگان در بخش شهري به ويژه در شهرهاي بزرگ، تاثيرگذار هستند.

وي تصريح كرد: اينكه آب و محيط زيست ارزش بيشتري دارد يا غذا، مقايسه اشتباهي است زيرا اينها در تعارض با يكديگر نيستند و در كنار هم معنا پيدا مي كنند؛ بر همين اساس خشك كردن تالاب براي استحصال نفت توجيه ندارد.

مدني تاكيد كرد: بسياري از اكوسيستم ها وقتي تخريب شوند، نمي توان آنها را دوباره احيا كرد و اين اكوسيستم ها حتي با تامين حقابه نيز دوباره به حالت اول بازنمي گردند كه در اين صورت ناچار به مهندسي مي شويم.

اما براي همراه كردن جامعه بايد براي دليل درست و قابل فهمي از احياي تالاب ها و اهميت محيط زيست براي عموم ارائه شود.

*ظهور پوپوليسم محيط زيستي

استاد دانشگاه سلطنتي لندن با تاكيد بر ريشه يابي مشكلات منابع آب در كشور اظهار كرد: متاسفانه در كشور تا شرايط به مرحله بحران نرسد به آن پاسخ داده نمي شود و در اين زمان نيز به جاي حل ريشه اي مسائل به دنبال نشانه ها مي رويم.


وي با بيان اينكه بسياري از كارشناسان و مردم سدها را ريشه بحران آب مي دانند افزود: در دنيا سدهايي داريم كه به صورت كارشناسي و بر اساس اقليم خشك منطقه ساخته شده اند و منافع آنها از مضراتشان بيشتر است.

مدني اظهار كرد: سدسازي، طرح هاي انتقال آب و شيرين سازي آب مي توانند گزينه هايي براي مديريت منابع آب باشند، اما اينها نبايد در اولويت اول قرار گيرند، بنابراين اگر چه ما منكر مشكل كمبود آب در يزد و اصفهان نيستيم اما بايد به دنبال راهكار اساسي براي حل اين مشكل باشيم.

وي نسبت به ظهور پوپوليسم محيط زيستي هشدار داد و افزود: در حال حاضر محيط زيست، حاشيه امن براي اظهار نظر افراد ايجاد كرده و بسياري از افراد بي اطلاع در زمينه محيط زيست كه از اقتصاد و سياست ناراضي هستند به اظهارنظر در حوزه محيط زيست روي آورده اند.

به گفته وي، دفاع از محيط زيست خوب و ارزشمند است ولي نبايد براي اين كار به دروغ و بزرگنمايي رويدادها متوسل شويم.

مدني با انتقاد از اغراق گويي و اظهارات غيرعلمي درباره بحران آب در كشور گفت: بعضي هشدارها واقعا در اين زمينه آگاهسازي مردم و مسئولان كارساز بوده است اما ايجاد موج رسانه اي و وحشت در مردم نتيجه اي دربرنخواهد داشت و اظهارنظرهايي از سوي مقامات مسئول همچون پيش بيني خشكسالي 30 ساله در كشور، 11 برابر شدن خشكسالي و يا وقوع سيل بي سابقه در يكصد سال گذشته، هيچگونه پايه علمي ندارد و اطلاعات غلطي است كه به مردم داده مي شود.

وي بر شفاف سازي در حوزه آب تاكيد كرد و گفت: اشتباهات و خطاهاي مهندسي بايد براي مردم شفاف سازي شود، همانگونه كه اقدامات خوب در اين حوزه نيز بايد اطلاع رساني شود.

مدني مافياي آب در كشور را نوعي دشمن فرضي توصيف كرد و افزود: سوءاستفاده از موضوع آب در كشور به دليل بداخلاقي ها و سيستم پيچيده اداري است.

وي گفت: ما به بحران ها براي اصلاح مديريت منابع آب و تقويت خود نياز داريم و اتفاقاتي كه در درياچه اروميه، هورالعظيم و زاينده رود رخ داده اگر چه تلخ است اما باعث اصلاح شيوه مديريت منابع آب، شكل گيري تشكل هاي مردم نهاد و ايجاد حاشيه امن براي صحبت كردن درباره محيط زيست شده است.

دكتر كاوه مدني، استاد مديريت منابع آب و محيط زيست مركز سياست محيط زيست دانشگاه سلطنتي لندن و استاد دانشگاه فلوريداي مركزي در آمريكا است. مدني در سال 2012 به عنوان يكي از 10 چهره جديد مهندسي عمران توسط انجمن مهندسان عمران امريكا معرفي شده است. مقاله اخير مدني با عنوان «مديريت منابع آب در ايران؛ چه چيز باعث اين بحران فزاينده شده است؟» در نشريه بين المللي مطالعات و علوم محيط زيست به ريشه يابي عوامل ايجاد بحران آب در ايران مي پردازد، كه بازتاب هاي زيادي داشته است.