عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول گفت: حمام تاریخی میان دره دزفول یکی از ارزشمندترین حمام‌های تاریخی استان خوزستان در معرض آسیب جدی قرار دارد.


نجمه مورث‌نوری اظهار کرد: بافت تاریخی دزفول گنجینه‌ای ناشناخته از آثار و ارزش‌های ملی تاریخی است. بناهایی که قرن‌ها تجربه و فن و دانش سنتی مردمان هنرمند و خوش ذوق این دیار را در خود جای داده‌اند. یکی از آثار باارزش در این بافت حمام تاریخی میاندره است که تاکنون توجه ویژه‌ای در راستای بهره‌برداری از ظرفیت‌های فرهنگی ـ تاریخی آن صورت نگرفته است و علاوه بر آن به دلیل همین بی‌توجهی در معرض فرسودگی و آسیب جدی قرار گرفته است.

وی افزود: حمام تاریخی میاندره دزفول با مساحتی در حدود 700 مترمربع یکی از بزرگترین و ارزشمندترین حمام‌های تاریخی استان خوزستان است که به شماره 7902 در تاریخ 17 اسفند سال 1381 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده  و هم‌اکنون مالکیت آن در اختیار بخش خصوصی است اما به دلیل ارزش‌های تاریخی و معمارانه این بنا نیازمند توجه ویژه جهت بهسازی و احیای آن به عنوان اثری فرهنگی و ارزشمند برای استفاده عموم مردم به ویژه گردشگران است. بنایی که معماری آن با الهام از دوران صفویه بوده و قدمت ساخت آن به بیش از 200 سال می‌رسد.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اظهار کرد: بنای حمام دو هسته‌ای است یعنی فضاهای جداگانه‌ای به عنوان حمام مردانه و زنانه وجود دارد. دسترسی به دو بخش حمام به دلیل ایجاد محرمیت از دو کوچه متفاوت صورت می‌گرفته و تزیینات زیبای آجرکاری و خوون‌چینی شالوده‌ای (اشکال پاباریک و شاپرک) در سقف گنبدی شکل حمام مردانه دیده می‌شود که در نوع خود بی‌نظیر است.

وی توضیح داد: حمام‌ها در گذشته به عنوان فضایی عمومی محسوب می‌شدند و علاوه بر کارکرد خود به عنوان محلی است برای شست‌وشوی تن و سر و صورت فضایی ارزشمند جهت برقراری تعاملات اجتماعی بین افراد هر محل بود. وجود کاشی‌های معرق، هفت رنگ و کاشی‌های خشتی، با تصویر انسانی از زیبایی‌ها و ویژگی‌های ظاهری حمام‌ها بوده است و در معماری و ساخت هر یک دقت فراوانی صورت می‌گرفت.

مورث‌نوری گفت: حمام میاندره ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. یکی از مسایل بسیار مهمی که هنوز هم در این بنا وجود دارد و مشابه آن در هیچ بنایی دیده نشده چرخ چاه‌چوبی هست که جهت بالا کشیدن آب از شبکه سنتی آب زیرزمینی با نام قنات و هدایت آب به فضاهای داخلی و ذخیره آب در حوضچه‌های موجود در فضای داخلی حمام استفاده شده است.

وی تصریح کرد: این بنا در یکی از این محلات بافت قدیمی دزفول که به نام میاندره معروف است و نام‌گذاری آن نیز با الهام از نام محله است واقع شده است. علت نام‌گذاری آن به میاندره قرارگیری در عمق دره‌ای در مجاورت با آن است و با توجه به توپوگرافی دره‌ای که در این محله بوده به این نام شهرت یافته است.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول اظهار کرد: میاندره هم‌اکنون در مجاورت با شریان اصلی شهر (خیابان امام خمینی(ره)) و بین خیابان‌های شهید منتظری و طالقانی قرار گرفته است. زنجیره‌ای از بناهای باشکوه و تاریخی در این محله وجود دارد که هر کدام به لحاظ قدمت و معماری شایسته بررسی هستند.

وی افزود: از جمله این بناها که بیشتر آن‌ها به ثبت ملی رسیده‌اند خانه قلمبر، خانه نفیسی، خانه مرد سلطانی، خانه سوزنگر، مسجد تاریخی میاندره (علی ابن ابی‌طالب(ع))، خانه طهرانی، نخل کلبی‌خانی، خانه کِلی، خانه طهماسبی و در کنار این آثار ارزشمند حمام بزرگ و باشکوه میاندره واقع شده است و از این رو ارزش و اعتبار این بنای با شکوه را بیشتر می‌نماید. محله میاندره با وجود چنین آثاری گران‌بهایی می‌تواند یکی از محلات هدف گردشگری تاریخی استان انتخاب شده و از این رو نیازمند توجه ملی و منطقه‌ای ویژه‌ای است.

مورث نوری ادامه داد: از دیگر ویژگی‌های حمام میاندره دزفول می‌توان به احداث سکوهای سربینه زنانه در دوران جدید، گوشه‌سازی و ایوان‌های محاط کننده در سربینه مردانه، پوشش آتش‌خانه حمام با قوس و خیز زیاد و دیگ آب گرم در کف مخزن آب اشاره کرد.

او با بیان این که با وجود تمام ویژگی‌های خاصی که ذکر شد آسیب‌هایی جدی بنا را با خطر مواجه می‌سازد خاطرنشان کرد: آسیب‌دیدگی ورودی کاملا ورودی آن را مسدود کرده، متروکه ماندن، افزایش رطوبت‌های ناشی از بارش نزولات جوی، رشد گیاهان خودرو، تجمع آب در پشت بام، تجمع حشرات، پرندگان و حیوانات موزی و بسیاری موارد و مشکلات دیگر، زنگ خطر آسیب‌دیدگی جدی این بنا را به صدا درآورده و در صورتی که توجه جدی به آن صورت نگیرد، علاوه بر ایجاد ترس و اضطراب سلامت و بهداشتی که در محله به وجود آورده بیم از بین رفتن یکی از آثار گرانب‌های تاریخی ایرانی نیز می‌رود.

او توضیح داد: ارزش این محله که جزو محلات قدیمی و ویژه کشور به شمار می‌رود لزوم توجه به آن وظیفه‌ای خطیر و ملی به شمار می‌آید. اگر سازمان میراث فرهنگی استان و نهاد‌های مربوطه و بخش خصوصی در این امر مهم وارد شوند می‌توان با تخصیص بودجه و تسهیلات مناسب حیاتی دوباره به کالبد این بنای ارزشمند بازگرداند.

عضو انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول گفت: محله میاندره با وجود این بنای باشکوه و مجموعه‌های تاریخی که برخی از آن‌ها نظیر مسجد میاندره و خانه سوزنگر و نخل کلبی خان مرمت شده‌اند و با وجود ظرفیت‌هایی که نیازمند توجه و احیا هستند می‌تواند محله نمونه گردشگری در بافت تاریخی شهر دزفول باشد و احیای آن عامل مهمی در رونق چرخ صنعت گردشگری استان کهن و با تمدن غنی خوزستان باشد.

او تاکید کرد: شهر دزفول با داشتن حمام‌های تاریخی نظیر کرناسیون، شاه رکن الدین، میاندره و... حرف‌های بسیاری از نظر معماری حمام‌های سنتی در ایران دارد که توجه به این میراث کم‌نظیر را ضروری می‌سازد.