گلوله برفی ؛ این تعبیری است که بالاترین مقام بهداشتی خوزستان از بحران تنگی نفس دارد و معتقد است گلوله برفی که اگر بدون چاره بماند، روز به روز بزرگتر می شود.

از سه سال پیش نخستین باران های پاییزی کام خوزستانی ها را تلخ کرده به طوریکه بعد از هر بارش باران تعداد مراجعان به بیمارستان برای درمان تنگی نفس خود مدام بالا می رود بطوریکه این تعداد در سه سال گذشته به بیش از 50 هزار نفر رسیده اند که 60 درصد آنها در اهواز بوده اند.

مسئولان تاکید دارند که این باران، اسیدی نیست و این در حالی است که افکار عمومی این موضوع را نمی پذیرند و اخباری را در شبکه های اجتماعی در این خصوص دست به دست می کنند.

برخی رسانه ها، کارشناسان و فعالان شبکه های اجتماعی مسئولان را متهم به مخفی کاری و پرده پوشی می کنند.

اکنون لیست متهمان علت تنگی نفس در استان خوزستان کوچک تر شده و عوامل احتمالی آن از 18 مورد به چهار مورد رسیده است، اگر چه امسال انگشت اتهام به سوی گرده افشانی درخت نورسیده کونوکارپوس در خوزستان نشانه رفته است.

از سوی دیگر اخبار رسانه های محلی عراق موید این موضوع است که همزمان با تنگی نفس خوزستان، چهار هزار و 800 نفر در بصره نیز به تنگی نفس دچار شده اند. حادثه ای که شاید سرنخی باشد برای رسیدن به منشاء نفس تنگی خوزستانی ها.

برای شفاف تر شدن بحرانی که هفته گذشته بیش از 17 هزار خوزستانی را نفس گیر کرد، میزگردی با حضور متولیان و متخصصان این امر برگزار شد که نتایج این میز گرد قابل توجه است.

*سرفه هایی که عمیق تر می شود

رییس دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز معتقد است: تنگی نفس خوزستان مثل یک گلوله برفی است که اگر سرچشمه اش پیدا نشود بزرگتر می شود.

دکتر اسماعیل ایدنی نسبت به تشدید عارضه در میان مبتلایان هشدار داد و افزود: اولین بارندگی در سال 92 اگر چه غافلگیر کننده بود و بدون عارضه کنترل شد اما عمق و شدت مشکل در سال 93 بیشتر شد به طوری که در سال 92 کمتر از 10 نفر در بخش مراقبت های ویژه و 80 نفر در بخش های معمولی بستری شدند که این آمار پارسال 10 برابر شد.

وی اظهار کرد: در سال 92 تحقیقاتی روی سه هزار و 500 نفر از مراجعان تنگی نفس انجام شد که در نهایت تشخیص مجموعه دانشگاه بیماری آسم بود.

این فوق تخصص ریه و مجاری تنفسی افزود: نتیجه مطالعات و پاسخ خیلی خوب بیماران به درمان آسم، دو برهانی بود که برای تشخیص بیماری آسم داشتیم.

وی اضافه کرد: بعد از نشست با گروه های مختلف متخصصان یک پروتکل درمانی و راهنمایی بالینی گام به گام برای این بیماران طراحی شد.

ایدنی تجهیز بیمارستان ها و مراکز درمانی به امکانات خاص بیماران تنفسی، ذخیره داروهای مورد نیاز و اطلاع رسانی از طریق رسانه ها را گام های بعدی دانست و افزود: مطالعات نشان داد که حتی مبتلایان به آسم شدید که تحت درمان نگهدارنده بودند در این شرایط دچار مشکل نمی شدند و عمده مراجعان، بیماران مبتلا به آسم بودند که داروهای خود را قطع کرده و یا دچار آسم نهفته بودند و کمتر بیماری بود که با وجود مصرف دارو دچار حمله شده باشد، بنابراین توصیه به بیماران مصرف منظم داروها، خودداری از تردد در هوای باز و استنشاق هوای محرک بود.

به گفته وی این اقدامات باعث شد این دوره به خوبی پشت سر گذاشته شود و این در حالیست که اگر این شرایط ویژه در خیلی از نقاط دنیا اتفاق می افتاد با مرگ و میر مواجه می شد.

رییس گروه مطالعات تنگی نفس استان خوزستان تصریح کرد: مراجعات امسال افراد دچار تنگی نفس شده از ساعت 10 شب چهارشنبه ششم آبانماه امسال با آغاز بارندگی به تعداد زیاد شروع شد که بیشترین آنها در بیمارستان های امام، ابوذر، امیرالمومنین، گلستان و نفت بودند و بعد از پنج روز تعداد مراجعات به بیش از 17 هزار مورد رسید اما برای 60 درصد بیماران تشکیل پرونده نشد و رایگان درمان شدند به همین دلیل نمی توانیم بگوییم چند درصد از آنها مربوط به سال های قبل بودند.

* آلرژی بودن تنگی نفس قطعی است

ایدنی وقوع تنگی نفس در بصره و خوزستان را مرتبط با یکدیگر دانست و افزود: با توجه به فاصله چند کیلومتری بین محل های وقوع این عارضه در شهرستان های مختلف خوزستان و بندر بصره در عراق می توان گفت اینها به هم مرتبط هستند.

وی با اشاره به ابهامات بسیاری که هنوز در زمینه تنگی نفس وجود دارد، اظهار کرد: نتیجه قطعی که به آن رسیدیم یک پروسه آلرژیک است و تردیدی در آن وجود ندارد.

وی گفت:معتقدم آلرژن ها باعث مشکل تنگی نفس می شوند که به دلیل وجود سایر آلاینده های هوا اثر آنها تشدید می شود به طور نمونه در مناطق شهری بیش از مناطق روستایی دیده می شود زیرا آلاینده های هیدروکربنی به عنوان یک عامل عمل می کنند و نفوذ و نشست عوامل آلرژی زا را در ریه ها افزایش می دهند.

وی تاکید کرد: به طور قطع عامل اصلی این بیماری، ریزگردها نیستند چون در بهمن 93 با وجود توفان شدید گرد و خاک تعداد مراجعات به این اندازه نبود بنابر این چند فاکتور در آن دخیل است که بارندگی آن را تشدید می کند.
ایدنی با بیان اینکه نمی توان روی یک مساله تاکید خاص کرد، افزود: شناسایی برخی عوامل فراتر از توان تیم تحقیقاتی است به طور مثال اندازه گیری سطح آلرژن ها درهوا (با اندازه کمتر از 3 میکرون) جزو وظایف معمولی محیط زیست نیست اما جزو تکالیفی است که در جریان تحقیقات به دست آمده است.

*بحرانی که بحران اعلام نشد

رئیس دانشگاه علوم پزشکی اهواز با بیان اینکه پایین ترین سطح خدمات اجتماعی در هر کشوری که یک وظیفه جهانی است امداد و نجات در شرایط بحران است، تصریح کرد: اعلام شرایط بحرانی وظیفه دانشگاه علوم پزشکی نیست، بلکه از وظایف ستاد بحران استانداری است که آن را اعلام و منابع مالی را تامین کند تا بتوان درمان را رایگان کرد اما ستاد بحران تا کنون چیزی به ما ابلاغ نکرده است.

وی با بیان اینکه دانشگاه علوم پزشکی بیش از 50 میلیارد ریال در این زمینه هزینه کرده است گفت: در این سه سال، مشکل تنگی نفس بار زیادی به دانشگاه تحمیل کرده اما هیچ اعتباری به ما داده نشد این در حالسیت که بیمارستان ها یک نهاد خودگردان هستند و دانشگاه علوم پزشکی فقط ارائه دهنده خدمت است و تامین کننده منابع مالی نیست.

ایدنی افزود: مصوبه پارسال خدمات رایگان مربوط به بیماران ناشی از ریزگرد بود که ربطی به مساله تنگی نفس ندارد.

وی با اشاره به تصویب 500 میلیارد ریال اعتبار برای دانشگاه علوم پزشکی اهواز در جریان توفان پارسال ریزگردها، اظهار کرد: در آن زمان استانداری تکالیفی تعیین کرد اما هیچ پولی داده نشد در این صورت تشکیل جلسه فایده ای ندارد.

ایدنی تصریح کرد: مجوز تاسیس بیمارستان فوق تخصصی ریه و بیماری های تنفسی را گرفته ایم اما راه اندازی این بیمارستان احتیاج به اعتبار دارد.

*متهمان را بی دلیل تبرئه نکنیم

این استاد دانشگاه همچنین گفت: اظهار نظر یک محقق با مقام اجرایی تفاوت دارد زیرا مقام اجرایی ناچار است چارچوب های اجتماعی و سیاسی را در نظر بگیرد، و اکنون این دو نقش برای من یکی شده است البته به این معنی نیست که به یافته هایی رسیده ایم که قابل گفتن نیست.

ایدنی با تاکید بر رعایت احتیاط در اظهارنظر، افزود: اگر بدون شواهد کافی صراحتا اعلام کنیم که مقصر گیاه است همه صنایعی که پیوست های زیست محیطی ندارند و درحال آلوده کردن محیط هستند را بدون دلایل کافی تبرئه کرده ایم بنابراین بحث پنهانکاری نیست بلکه بحث مسئولیت اجتماعی در مقابل مردم است.

*دستگاهی برای گرده ها

مدیرکل هواشناسی خوزستان نیز در این میزگرد، از خرید دستگاه اندازه گیری گرده گیاهی در صورت تامین اعتبار خبر داد.

کوروش بهادری اظهار کرد: امسال با راه اندازی دستگاه سنجش باران اسیدی از اولین باران پاییزی اندازه گیری شد و آزمایشات ثابت می کند که باران اسیدی نبوده است.
به گفته وی، PH این باران ها حدود 7 بوده است که نشان می دهد باران پاک بوده است.

وی با اشاره به بحث هایی که درباره پنهان کاری مسئولان درباره وقوع باران اسیدی می شود، تاکید کرد: ما حقایق را در اختیار مردم قرار می دهیم.

بهادری همچنین درباره احتمال وجود آلودگی خاصی در لایه های فوقانی جو افزود: آلودگی در هر کدام از لایه ها باشد باید در طی باران خود را نشان دهد اما تا الان وجود باران اسیدی منتفی شده و شاید پدیده دیگری باشد؛ مثلا ممکن است گونه گیاهی یا نوعی گاز باشد.

*گرده افشانی یک گونه گیاهی در تنگی نفس نقش دارد

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان نیز در این نشست، از نامه نگاری با شهردار اهواز در دو ماه پیش برای هرس کردن درختان آلرژی زای اهواز خبر داد.

احمدرضا لاهیجان زاده اظهار کرد: در سال 92 با وقوع عارضه تنگی نفس 18 گزینه به عنوان احتمال مطرح شد که سپر یونی، رعد و برق و باران اسیدی جزو گزینه های رد شده بود.

وی اضافه کرد: پیدا کردن ذره یا ترکیب مشکل ساز مانند پیدا کردن سوزن در انبار کاه است، بنابراین تصمیم گرفتیم با حذف منابع آلودگی اهواز منشاء تنگی نفس را پیدا کنیم.

لاهیجان زاده توضیح داد: دو سال پیش پنج میلیون لیتر بنزین پتروشیمی توزیع می شد که با اثبات مشکلات آن بعد از چند ماه تلاش از توزیع آن جلوگیری شد، همچنین واحد نفتی اهواز 2 در پشت ورزشگاه غدیر به دلیل نداشتن امکان فرآوری نزدیک به 30 هزار بشکه نفت خام ترش از میدان نفتی آزادگان آلودگی زیادی به وجود می آورد که با پیگیری، فرآوری آن متوقف شد.

وی با بیان اینکه طرح آماک به اتمام رسیده و تا یک ماه آینده به بهره برداری می رسد، افزود: طرح آماک (جمع آوری گازهای همراه نفت) با وجود 90 درصد پیشرفت فیزیکی چهار سال متوقف مانده بود که بعد از این حوادث به جریان افتاد.

به گفته وی با بهره برداری از طرح آماک از سوختن 12 میلیون فوت مکعب گاز در 20 کیلومتری اهواز که شش میلیون فوت مکعب آن گاز ترش است، جلوگیری می شود.

لاهیجان زاده با اشاره به آغاز توزیع بنزین یورو 4 در اهواز از سه روز پیش، افزود: برداشت سبز از مزارع نیشکر، کاهش آلودگی کارخانه فولاد و خروج شرکت کربن نیز در برنامه قرار دارد.

وی با اشاره به احتمال منشاء گرده گیاهی در پدیده تنگی نفس اظهار کرد: شواهدی به دست آوردیم که نشان می دهد گرده افشانی یک گونه گیاهی در تنگی نفس نقش دارد و مثل بقیه احتمالات داریم روی آن کار می کنیم.

دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای استان افزود: بعد از مشورت با چند نفر از گیاه پزشکان، شهریور ماه نامه ای به شهردار اهواز نوشتیم که تا پیش از مهر ماه این درخت در شهر هرس شود.

وی درباره اینکه چرا این گونه گیاهی در گذشته مشکل تنفسی ایجاد نکرده، گفت: این گونه حدود 10 سال پیش برای اولین بار وارد اهواز شد و هنوز به گلدهی نرسیده بود و تراکم الان این گیاه در آن زمان وجود نداشت در حالی که این گیاه اکنون گونه غالب خیلی از شهرها بخصوص در جنوب استان شده است علاوه بر این مقالاتی داریم که می گوید این گونه در پاکستان و ژاپن مشکل تنفسی ایجاد کرده است.


*10 سال در غبار

لاهیجان زاده با تاکید بر اینکه این مساله نیاز به تحقیقات وسیعی دارد، اظهار کرد: از سوی دیگر بیش از 10 سال از وقوع پدیده گرد و غبار در استان می گذرد که همین آلودگی مستمر باعث شده مردم حساس شوند و شاید اگر در شرایط سالم زندگی می کردند دچار تنگی نفس نمی شدند.

وی تاکید کرد: 21 ایستگاه سنجش آلودگی هوا در استان (بر اساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت) و دو ایستگاه سنجش آلودگی های خاص در اهواز و ماهشهر در زمان باران ها هوا را در وضعیت استاندارد نشان می داد.
لاهیجان زاده میانگین کشوری تحقق طرح جامع کاهش آلودگی هوای کلانشهرها را 39 درصد عنوان کرد که اهواز نیز همین گونه است.

وی افزود: اجرای پروژه های این طرح مانند استاندارد خودرو، توزیع سوخت استاندارد و خروج خودروهای فرسوده خارج از اختیار استان ها بوده است.

*اتهام پرده پوشی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز نیز در این نشست، از اظهارنظرهای عجیب برخی اعضای هیات علمی دانشگاه های کشور درباره عارضه تنگی نفس در خوزستان انتقاد کرد.

دکتر نعمت الله جعفرزاده با تاکید بر اینکه حرفی که می زنیم باید مبتنی بر شواهد باشد افزود: مشکلی که در کشور ما وجود دارد این است که بدون داشتن شواهد اظهار نظر می کنیم به طور مثال من با رصد کردن شبکه های اجتماعی در دو سال گذشته حداقل 50 اظهارنظر از هیات علمی دانشگاه های کشور درباره باران اسیدی پیدا کردم که سازمان های دولتی را به پرده پوشانی متهم کرده اند در حالی که مستندات نشان می دهد باران اسیدی نیست.

عضو گروه مطالعات طرح جامع کاهش آلودگی هوای اهواز اظهار کرد: عارضه تنگی نفس خاص خوزستان نیست و در برخی نقاط دنیا و کشور نیز اتفاق افتاده است مثلا در سال 92 در تعدادی از استان های همجوار غیرصنعتی نیز این اتفاق افتاده است بنابراین نشان می دهد با یک مساله چند متغیره روبرو هستیم.

وی تجهیز دانشگاه علوم پزشکی از نظر امکانات و اعتباری برای مقابله با مشکل تنگی نفس را یکی از راهکارها دانست و افزود: در حال حاضر در دوره وقوع تنگی نفس بار زیادی به بیمارستان ها و مراکز درمانی تحمیل می شود در حالی که بدون تخصیص اعتبار آمادگی کافی ندارند و از سوی دیگر نیز مساله منشاءیابی باید دنبال شود.

جعفرزاده اضافه کرد: البته باید توجه داشت پیش از منشاءیابی، عدم نتیجه گیری از مطالعات قبلی باید آسیب شناسی شود.

وی با اشاره به اجرا نشدن طرح جامع کاهش آلودگی هوا و نبود مطالعه برای ریزگردها گفت: ما در این موارد به شدت دچار موج گرفتگی و شتابزدگی هستیم به این صورت که بعد از وقوع یک مشکل همه را برای مطالعه بسیج می کنیم و همیشه هم دچار عجله ایم، اما همیشه هم دیر می رسیم.

این محقق اضافه کرد: به طور نمونه 10 سال است که مشکل ریزگرد داریم اما هنوز بر سر اینکه چند درصد منشاء داخلی دارد و چند درصد منشاء خارجی، به جان هم افتاده ایم، در حالی که اگر هر سال پنج درصد از مشکل را حل کرده بودیم اکنون 50 درصد حل شده بود.

وی با بیان اینکه برای منشاءیابی به نقشه راه نیاز داریم، افزود: مطالعات منشاءیابی می تواند به سیاست مقابله و روش های مقابله هم بیانجامد.

جعفرزاده اضافه کرد: نیاز است یک کارگروه هم افزا با یک ساختار قانونی تشکیل شود که اعضای آن همدیگر را نقض نکنند.

*طرح هایی که در حاشیه ماند

این عضو هیات علمی دانشکده بهداشت محیط با اشاره به اینکه طرح جامع کاهش آلودگی هوای اهواز در سال 81 آغاز و در سال 83 به تصویب رسید، اظهار کرد: این طرح که منجر به تشکیل شورای کاهش آلودگی هوای اهواز شد، برای 10 سال عملیات اجرایی 156 پروژه معرفی کرده بود که با اجرای آنها آلودگی هوای اهواز به کمتر از 50 درصد آلودگی در سال 81 برسد.

وی افزود: بازنگری طرح بعد از 10 سال توسط سازمان محیط زیست انجام شده و تا یک ماه دیگر به اتمام می رسد.

جعفرزاده تصریح کرد: متاسفانه علیرغم حضور همه ارگان ها و تاکید صریح استاندار، عدم هم افزایی دستگاه ها از جمله ارائه نکردن اطلاعات لازم باعث شد این طرح هنوز کامل نشده باشد.

وی با بیان اینکه مسئول هم افزایی بالاترین مقام اجرایی استان است با بیشترین قدرت نفوذ است، اضافه کرد: در زمینه انتقال آب از سرشاخه های کارون، همزمان با پیگیری های خوزستان برای رد طرح، در اصفهان به دنبال توجیه طرح انتقال آب بودند، اما با این تفاوت که به دستور استاندار اصفهان همه هر هفته موظف بودند در جلسات مشترک برای توجیه طرح انتقال آب شرکت کنند.

جعفرزاده تاکید کرد: دانشگاه علوم پزشکی اهواز می تواند نقشه راه و پروپوزال مطالعات را در اختیار استانداری قرار دهد اما این مطالعات نیاز به پشتیبانی برای تامین هزینه ها و ارائه اطلاعات سازمان ها دارد.

*کمبود امکانات مقابله

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان تصریح کرد: برای مقابله با تنگی نفس باید کمبود تجهیزات و امکانات برای مبارزه با آن برطرف شود و چنانچه کمبودی وجود دارد از قبل برنامه ریزی شود.

هاشم بالدی گفت: حل مشکل تنگی نفس در استان نیازمند اقدامات میان مدت و بلندمدت است تا در سال های آینده کاهش یابد.

وی با بیان اینکه منشاء تنگی نفس تا کنون مشخص نشده است، برای انجام مطالعات و همکاری اعلام آمادگی کرد.

بالدی با بیان اینکه به کمک محققان برای انجام مطالعه شناسایی منشاء تنگی نفس نیاز داریم، افزود: با توجه به احتمال نقش درختان کونوکارپوس در تنگی نفس به شهرداران استان ابلاغ شده که درختان را ظرف 10 روز هرس کنند تا در بارندگی های آینده مشکل کمتر شود.

وی همچنین گفت: ستاد بحران استان بر اساس گزارش های دانشگاه علوم پزشکی شرایط را بحرانی اعلام می کند اما در گزارش این دانشگاه، شرایط ویژه اعلام شده بود، نه بحرانی.

به گفته وی با توجه به قانون ارائه خدمات رایگان در شرایط بحران، بنا داشتیم که اگر مراجعات بیمارستان ها بیش از اندازه باشد و شرایط بحرانی اعلام شود هزینه ها را رایگان کنیم.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان با بیان اینکه در ساعات اولیه وقوع تنگی نفس ستاد بحران استانداری تشکیل جلسه داده است، گفت: رییس شورای بحران استاندار است و او در صورت ضرورت بر اساس ردیف اعتباری مشخص، خدمات را رایگان اعلام می کند.

وی در ادامه درباره علت اعلام نشدن هشدار به شهروندان قبل از بارندگی، اظهار کرد: وقوع تنگی نفس قابل پیش بینی نبود و بیم آن می رفت که اعلام این مساله باعث نگرانی مردم شود، اما سعی کردیم برای مقابله آمادگی کامل داشته باشیم.

*نتیجه میز گرد خبری

براساس نتیجه گیری این میزگرد خبری علت پدیده تنگی نفس بعد از باران در خوزستان قطعا آلرژی است که منشا آن احتمالا ترکیب چند آلاینده از جمله گیاه کونو کارپوس با دیگر آلاینده ها بوده و در مناطقی از استان از جمله اهواز که دارای آلایندگیهای دیگر و تراکم گیاه کونو کارپوس هست تنگی نفس در افراد مستعد آلرژی و آسم بیشتر نمایان می شود.