سد گتوند علیا یکی از بزرگ‌ترین سدهای ایران است که بر روی رودخانه کارون در جنوب غربی ایران احداث شده است . این سد، در فاصله ۳۸۰ کیلومتری از ریزشگاه رودخانه کارون قرار دارد و آخرین سد قابل احداث بر روی رودخانه کارون است.

دریاچه این سد با مخزنی ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعبی دومین دریاچه مصنوعی بزرگ کشور (پس از کرخه) است . ارتفاع این سد سنگریزه‌ای با هسته رسی ۱۸۲ متر است که بلندترین سد خاکی کشور محسوب می‌شود. عملیات اجرایی این طرح در سال ۱۳۷۶ آغاز شده است و در میان سدهای ساخته‌شده و در دست ساخت بر روی کارون، از همه پایین‌دست‌تر قرار دارد.

با آبگیری این سد 18 روستا در شهرستان مسجد سلیمان به زیر آب رفته و 9 روستای دیگر این شهرستان در حریم دریاچه این سد قرار گرفت.

در شهرستان لالی نیز 14 روستا در حریم این سد قرار گرفت که 11 روستای آن در بخش آبماهیک قرار داشت.

هدف از احداث سد و نیروگاه گتوند، تأمین بخشی از برق مورد نیازکشور,کنترل سیلاب‌های فصلی کارون و نیز تنظیم آب کشاورزی پایین‌دست است. همچنین دریاچه سد می تواند تبدیل به یک جاذبه گردشگری برای منطقه شود .

احداث سد گتوند از همان ابتدا با انتقادهایی همراه بود, زیر آب رفتن ۱۰۰ هکتار از زمین‌های مرغوب و حاصلخیز دشت عقیلی و برخی از آثار باستانی و تخریب صدها اصله درخت از جمله حاشیه‌های پیرامون احداث و آبگیری این سد بود.

مهم ترین انتقادهایی که به احداث این سد وارد می شود مربوط به محل احداث آن است . برخی کارشناسان نسبت عدم توجه سازندگان این سد بزرگ به مسائل زیست محیطی و طرح های مطالعاتی پیش از احداث این سد معترض اند .

پس از آبگیری سد گتوند کوه های حاشیه دریاچه سد گتوند در نزدیکی بخش عنبر از توابع شهرستان مسجدسلیمان دچار رانش و فرسایش نسبتا شدیدی شده اند که یکی از دلایل این حادثه را می توان جانمایی نادرست این سد دانست .

 
بهروز نجاتی رئیس اداره حفاظت محیط زیست مسجدسلیمان در همین رابطه به خبرنگار ما می گوید : این منطقه را به طور متناوب مورد بازدید قرار می دهیم. خاک این منطقه هنوز به تثبیت نرسیده و انحلال گنبدهای نمکی باعث بروز ترک خوردگی های چند صد متری و رانش زمین می شود.
 
وی در پاسخ به این سوال که آیا جانمایی سد در نقطه دیگری می توانست از فرسایش خاک جلوگیری کند گفت : در هر صورت فرسایش خاک اتفاق می افتاد اما ممکن بود با این حجم و به این صورت نباشد ، خاک این منطقه هنوز تثبیت نشده و ممکن است یک توده چند تنی خاک وارد آب شود.
 
مرادی رئیس اداره منابع طبیعی مسجدسلیمان به خبرنگار ما گفت : فرسایش خاک و رانش زمین علت های مختلفی می تواند داشته باشد.
 
با توجه به اینکه خاک این منطقه گچی و نمکی است ,نفوذ رطوبت و آب به لایه های زیرین زمین باعث شسته شدن و نشست خاک شده و در نتیجه می تواند یکی از علل فرسایش خاک .و رانش زمین در این منطقه باشد.
 
وی افزود : وجود دریاچه سد هم می تواند یکی از علل بروز این حادثه باشد اما نمی توان تنها یک عامل را به عنوان عامل اصلی این رخداد قلمداد کرد .

مرادی با تاکید بر اینکه همه ما باید به اصول علمی معتقد باشیم ادامه داد : برای سدسازی باید شرایط زمین را در نظر گرفت , در خصوص سد گتوند هم باید دلایلی را که برای احداث این سد در مکان دیگری مطرح شده بود و دلایلی را که براساس آنها این سد را در این منطقه احداث کردند بررسی شود تا بتوانیم به یک نتیجه گیری درست برسیم که جا به جایی مکان احداث سد گتوند که امروز این مشکلات را ایجاد کرده به دلایل فنی بوده یا بنا بر دلایل دیگری انجام شده است.

مرجع / آسماری نیوز