گروه ایرنا زندگی - ایران اگرچه به‌عنوان اقلیمی چهارفصل شناخته می‌شود، بخش قابل‌توجهی از آن شامل نواحی کویری است. از آنجایی که آب به‌عنوان عنصری حیاتی برای شکل‌گیری شهرها و روستاها نقش دارد، می‌توان زیست انسان را در شهرها یا روستاهای اطراف رودخانه‌ها مشاهده کرد.
طولانی‌ترین رودهای ایران کدامند؟
از طولانی‌ترین رودهای ایران می‌توان به رود ارس، رود کارون، رود کرخه، رود مند، سفید رود و رود اترک اشاره کرد.
به‌طور کلی، رودهای ایران در چهار دسته «دائمی و پرآب»، «فصلی و موقتی»، «خشک و بی‌آب» و «کم‌عمق و وسیع» جای می‌گیرند. رودخانه‌های طولانی اغلب در دسته دائمی و پرآب هستند. در این مقاله به بررسی اجمالی برخی از طولانی ترین رودهای ایران می‌پردازیم.
زاینده رود
موقعیت مکانی: فلات مرکزی ایران
سرچشمه: کوه‌های زاگرس مرکزی، استان چهارمحال و بختیاری
دهانه رود: تالاب گاوخونی، استان اصفهان
طول: حدود ۳۶۰ کیلومتر
اندازه حوضه آبریز: حدود ۴۱,۵۰۰ کیلومتر مربع
زاینده رود را احتمالا بتوان مهم‌ترین و معروف‌ترین رود در ایران دانست؛ چراکه شهر بزرگ و تاریخی اصفهان در جوار آن شکل گرفته و در واقع این شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. این رودخانه با ۳۶۰ کیلومتر طول، بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رود فلات مرکزی ایران نیز به حساب می‌آید.
زاینده رود از کوه‌های زاگرس مرکزی در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد و پس از طی یک مسیر طولانی به تالاب گاوخونی سرازیر می‌شود. این رود در سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.
زاینده رود از گذشته‌های دور محلی برای تامین آب زمین‌های کشاورزی در فلات مرکزی ایران بود و با توجه به اقلیم خشک فلات، آب زاینده رود محل اختلاف و حتی جنگ‌های محلی نیز شد؛ البته در دوره حکومت صفویان با طرح ابتکاری شیخ بهایی این اختلافات فروکش کرد؛ اما در دهه‌های گذشته و با افزایش بحران آب در ایران، بسیاری از مشکلات دوباره برگشته‌اند و به همین خاطر زاینده‌رود همواره در صدر اخبار قرار دارد.
سی‌وسه‌پل و پل خواجو، دو نمونه از مشهورترین جاهای دیدنی اصفهان به حساب می‌آیند که جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ، هنر و تاریخ ایرانی دارند. این دو پل روی زاینده‌رود ساخته شده‌اند و در گذشته نه چندان دور، حاشیه پل‌ها و رودخانه تفرجگاه اصلی مردم اصفهان و گردشگران بود؛ اما در حال حاضر به‌دلیل خشک‌شدن زاینده رود، دیگر چنین نیست و حتی به پایه‌های پل‌ها آسیب جدی وارد شده است. همچنین طومار شیخ بهایی و ماجرای تقسیمات آب زاینده رود از داستان‌های مثال‌زدنی تاریخ ایران هستند که نشان از اهمیت قابل‌توجه این رود دارد.
رود دز
موقعیت مکانی: جنوب غرب ایران
سرچشمه: رود بختیاری و رود سزار در استان لرستان
دهانه رود: رود کارون
طول: حدود ۴۰۰ کیلومتر
اندازه حوضه آبریز: حدود ۲۳,۲۲۹ کیلومتر مربع
رود دز با طول ۴۰۰ کیلومتر یکی از طولانی ترین رودهای ایران به حساب می‌آید؛ البته از سال ۱۴۰۱ در محدوده شهرستان شوشتر کاملا خشک شده است. این رود اغلب به خاطر سد دز شناخته می‌شود و قدمتی چند هزار ساله دارد. این سد بتنی با ۲۰۳ متر ارتفاع تا مدت‌ها به‌عنوان بلندترین سد ایران شناخته می‌شد.
تا پیش از خشک‌شدن عمده دز، آب این روخانه به‌عنوان یکی از تامین‌کننده‌های اصلی رود کارون بود و در واقع یکی از دلایل کاهش شدید سطح کارون، خشکی دز است. در اطراف شهر دزفول و اندیمشک نیز تفرجگاه‌های گوناگونی حول رود دز وجود دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به پارک ساحلی دووه و پارک ساحلی قلعه مختار اشاره کرد. همچنین ۶ پل روی دز وجود دارد که به شرح زیر هستند:
پل قدیم دز با قدمتی ۲,۰۰۰ ساله و مربوط به دوره ساسانیان
پل جدید که پر رفت و آمدترین پل دزفول است.
پل فتح‌المبین (پل سوم) که مسیری برای رسیدن به جاده اندیمشک است.
پل چهارم که محل اتصال کنارگذر دزفول - اندیمشک به جاده شوشتر است.
پل غدیر (پل پنجم) واقع در منطقه گاومیش‌آباد
پل شناور که محل اتصال جاده ساحلی در محله علی مالک به‌سمت دیگر رود دز است.
رود زاب کوچک
موقعیت مکانی: مرکز به غرب ایران
سرچشمه: رشته‌کوه‌های زاگرس
دهانه رود: رود دجله در کشور عراق
طول: حدود ۴۰۰ کیلومتر
اندازه حوضه آبریز: حدود ۲۲,۰۰۰ کیلومتر مربع