فعالان محیط زیست خوزستانی، همزمان با آیین پیاده‌روی اربعین حسینی، پویش‌هایی برای کاهش تولید پسماند به ویژه کاهش استفاده از ظروف یک بار مصرف، راه‌اندازی کردند.

  حدود ۲ هفته است که آیین‌های پیاده‌روی اربعین آغاز شده. خوزستان چند سالی است که در مرزهای شلمچه و چذابه میزبان خیل زائران اربعین است. این در حالی است که برخی مشکلات محیط زیستی همچون حجم بالای پسماند به ویژه ظروف پلاستیکی یکبار مصرف در مسیر پیاده‌روی زائران، همچنان یکی از چالش‌هاست.
امسال نیز فعالان محیط زیست با برپایی موکب‌ها و راه‌اندازی پویش‌های محیط زیستی، تلاش کرده‌اند تا بار این مشکل را کم کنند. «اربعین بدون ردپا» یکی از همین پویش‌هاست که از سوی انجمن محیط زیستی جامعه درختکاران خوزستان با هدف کاهش ظروف یکبار مصرف و ترویج ظروف همراه، راه‌اندازی شده است.
حسن ناصر مدیر انجمن محیط زیستی جامعه درختکاران خوزستان در این باره می‌گوید: زائران امام حسین (ع) می‌توانند در کوله پشتی خود ظروف همراه مورد نیازشان را مثل لیوان شخصی، قاشق، چنگال و ظرف غذا حمل کنند، این کار گام موثری در راستای کاهش پسماند در مسیر پیاده‌روی چه در کشور خودمان و چه در عراق است و اگر زائران این مساله را رعایت کنند، یک انقلاب در کاهش ظروف پلاستیکی یکبار مصرف رخ می‌دهد و تبدیل به یک فرهنگ می‌شود.
وی یکی از جلوه‌های فرهنگ حسینی را فرهنگ کاهش تولید زباله و صرفه‌جویی در مواکب توصیف می‌کند و می‌افزاید: بخشی از پویش «اربعین بدون ردپا» مربوط به مواکب، و بخش دیگر به زائران بازمی‌گردد که بسیار گسترده است و از توزیع توزیع نذورات و مدیریت هوشمند هزینه‌ها تا جلوگیری از اسراف را شامل می‌شود.
ناصر ادامه می‌دهد: با نصب بنر و پلاکارد و آموزش می توان این مسائل را به زائران یادآور شد و ترویج کرد، به طور مثال در اسلام ایستاده غذا خوردن کراهت دارد بنابراین با آموزش این مساله که به سلامتی هم مرتبط است، می‌توان زائران را به توقف در کنار مواکب تشویق کرد، در این صورت شاهد پراکنش زباله در طول مسیر هم نخواهیم بود.
 
نه به ظروف یکبار مصرف
امسال برای نخستین بار سخنرانی محیط زیستی در ایام عزاداری اربعین نیز در اهواز برپا شده است. حسن ناصر که سخنرانی با موضوع «حق‌الناس در فرهنگ حسینی (با نگاهی به مسائل محیط زیستی)» را به مدت پنج شب در یکی از این مجالس عزاداری حسینی برعهده دارد، می‌گوید: همیشه در ایام محرم می‌گوییم که قیام امام حسین (ع) برای برپایی حکومت اسلامی و اصلاح جامعه بوده که در این راه به شهادت رسید، بنابراین نباید در این ایام هرچه ولنگاری و بدعت و عمل اشتباه است را انجام دهیم و آن را به نام امام حسین (ع) تمام کنیم.
وی با انتقاد از حجم بالای تولید زباله اضافه می‌کند: ایران، عراق و کشورهای شیعی با وجود اعتقاد بسیار به انجام عمل ثواب، در ایام محرم و اربعین، حجم زیادی از پسماند تولید می‌کنند در حالیکه اگر نذرهای خود را هوشمندانه‌تر مدیریت کنیم، این همه تولید زباله نخواهیم داشت. توصیه ما به زائران، موکب‎داران و عاشقان اهل بیت (ع) این است که واقعه کربلا را مطالعه کنند و قبل از انجام هر کاری، ابتدا آن را با معیارها و شاخص‌های این رویداد مذهبی و فرهنگی بسنجند.
این کنشگر محیط زیست تاکید می‌کند: هدف اصلی پویش «اربعین بدون ردپا» کاهش پسماند است به این معنی که نباید در ایام اربعین، ردی از خود به جا بگذاریم اما این پویش می‌تواند فقط به حوزه محیط زیست و پسماند محدود نشود، به طور مثال در مورد سر و صدایی که برخی مواکب با نصب بیش از اندازه سیستم صوتی ایجاد می‌کنند یا مسدود کردن مسیر تردد عمومی، باید سوال شود آیا این رفتارها ضرورت دارد و آیا در چارچوب مفاهیم کربلا قابل تایید هستند؟ و اگر قابل تایید نیستند نباید بر کار اشتباه اصرار داشته باشیم.
ناصر ادامه می‌دهد: این پویش را می‌توان به صرفه‌جویی و کم کردن هزینه‌های برگزاری آیین‌های اربعین و انجام نذورات نیز گسترش داد، به طور مثال با مدیریت هزینه‌ها و از محل عدم خرید ظروف یکبار مصرف می‌توان ثبت‌نام کودکان بازمانده از تحصیل را در آستانه بازگشایی مدارس انجام داد و با این اقدام زیبا می‌توان اسلام و محرم و اربعین را معرفی کرد.
وی توضیح می‌دهد: پویش‌های محیط زیستی در ایام محرم و اربعین را از سال ۱۳۹۱ آغاز کردیم که ابتدا با مخالفت‌های بسیاری همراه بود، منتقدان می‌گفتند چرا این پویش‌ها در سایر مراسم‌ها انجام نمی‌شود؛ اما با گذشت چند سال و با پافشاری و تداوم این پویش‌ها از سوی فعالان محیط زیست، مخاطبان نیز با ما همراه شدند، به طوری که اکنون این پویش‌ها یک حرکت ملی شده و در بسیاری از شهرهای کشور اجرا می‌شود و امسال توانستیم به منبر برویم.

موکب‌های محیط زیستی اربعین
از اوایل ماه صفر، مواکب به عنوان ایستگاه‌هایی برای خدمات‌رسانی به زائران اربعین در مسیرهای منتهی به شهرهای مذهبی عراق برپا می‌شود. امسال یک هزار و ۵۰۰ موکب در خوزستان مستقر شده‌اند.
مدیر روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خوزستان می‌گوید: این اداره کل ۲ موکب در مرزهای شلمچه و چذابه به عنوان بخشی از وظایف محیط زیستی برپا کرده که علاوه بر خدمات‌رسانی به زائران، آموزش‌های محیط زیستی و کمک به جمع‌آوری پسماندهای قابل بازیافت را در برنامه دارد.
 شهریار عسکری با اشاره به لزوم پاکسازی مسیرهای پیاده‌روی زائران، می‌افزاید: در مرز چذابه با همکاری شهرداری سوسنگرد سطل‌هایی در مسیر پیاده‌روی قرار داده شده همچنین کیسه‌های بزرگ زباله در بین موکب‌داران توزیع می‌شود تا از ریختن پسماند بر روی زمین و پراکنش آن در طبیعت جلوگیری شده و پسماندها در کمترین زمان جمع آوری شود که در این منطقه به دلیل همکاری شهرداری، اقدامات تاثیر و نمود بیشتری داشته است.
وی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته، در مسیرهای پیاده‌روی زائران در مناطق حفاظت شده از جمله میشداغ ایستگاه‌هایی مستقر می‌شد اما برای نخستین بار است که برپایی موکب‌هایی با همکاری ادارات محیط زیست هویزه، دشت آزادگان، پارک ملی کرخه و خرمشهر انجام شده است.
 
از قطع درخت تا کاشت درخت
آیین پیاده‌روی اربعین امسال با شرجی و گرمای شدید هوا در خوزستان همراه بوده، از سوی دیگر ازدحام جمعیت در مرزها شرایط را دشوار کرده است. با این حال برخی از اهالی شهرستان دشت‌آزادگان در مسیر مرز چذابه روزانه جمع‌آوری زباله‌های مسیر را برعهده گرفته‌اند.
در سال‌های گذشته دوستداران محیط زیست پویش‌هایی با عنوان «محرم یاران محیط زیست» و «محرم شهر پاک» را در ایام محرم راه‌اندازی کرده بودند. انجمن حامیان محیط زیست نبض کرخه شهرستان حمیدیه نیز از چهار پنج روز پیش با راه‌اندازی یک موکب در مرز چذابه، تلاش کرده است آموزش‌های محیط زیستی را بین زائران و موکب‌داران ترویج کند.
ناصر منابی مدیر انجمن حامیان محیط زیست نبض کرخه شهرستان حمیدیه، هدف از راه‌اندازی موکب این انجمن را در سال‌های اخیر، ترویج فرهنگ محیط زیستی به ویژه کاهش پسماند و عدم استفاده از ظروف یکبار مصرف عنوان می‌کند و می‌گوید: توزیع کیسه زباله و جمع آوری پسماند و در روزهای اخیر کاشت درخت کنار در مسیر پیاده‌روی زائران با هدف توسعه فضای سبز، از اقدامات اعضای این انجمن بوده که تا پایان ماه صفر و بازگشت زائران ادامه می‌یابد.
وی ادامه می‌دهد: امسال به صورت خیلی محدود از ظروف یکبار مصرف در موکب استفاده کردیم، امیدواریم عدم استفاده از ظروف یکبار مصرف به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود و مسئولانی که دغدغه محیط زیست دارند پای کار بیایند، چرا که آموزش و آگاه سازی مردم در نهایت به سود همه کشور خواهد بود.
منابی همچنین می‌گوید: با توجه به محدودیت کپسول‌های گاز، متاسفانه بسیاری از مواکب برای آشپزی و تهیه چای از چوب‌هایی استفاده می‌کنند که با قطع درختان جنگل‌های اطراف تامین می‌شود، بنابراین یکی از تلاش‌های ما صحبت و آگاهسازی موکب‌داران برای عدم استفاده از چوب درخت و مذاکره با ادارات محیط زیست و منابع طبیعی بوده تا بتوانیم از قطع بیشتر درختان جلوگیری کنیم. البته امسال شرایط بهبود یافته و برخی از موکب‌داران به استفاده از برق و گاز روی آورده‌اند.
منابی می‌افزاید: از سال آینده قصد داریم موکب این انجمن را به پنل خورشیدی مجهز کنیم تا به عنوان یک موکب محیط زیستی الگویی برای سایر مواکب باشد و آنها نیز به این سمت حرکت کنند.