اصفهان: کاهش مصرف راهکار مقابله با چالش آبی
هر چند هر روز به چالشها و بحرانهای خشکی زاینده رود به عنوان اصلیترین رودخانه فلات مرکزی ایران اضافه میشود اما تمهیدات اندیشیده شده برای کنترل این بحران حرکت لاکپشت گونه دارد و راهکاری که تاکنون اجرا شده تنها به عنوان مسکنی التیام دهنده مقطعی چالشهای بحران آب در اصفهان بوده است.
از این رو برخی از متخصصان راهکارهای کوتاه مدت، بلند مدت ومیان مدت را پیشنهاد میدهند تا بتوان بحران آب را در اصفهان کنترل کرد و آیندگان نیز بتوانند از حیات زاینده رود استفاده کنند.
جهانگیر عابدی کوپایی، رئیس پژوهشکده آب و آبفای دانشگاه صنعتی اصفهان در این رابطه گفت: آنچه در استان اصفهان اتفاق افتاده این است که مصارف ما بیشتر از داشتههای آبی مان است، از سویی باید توجه داشت با شرایط فعلی کشور نمیتوان به هیچیک از بخشهایی که مصرف آب دارند اعلام کنیم که امکان تأمین آب را برای آنها نداریم.
وی ادامه داد: اصفهان در همه زمینههای صنعتی، کشاورزی، محیط زیست و شرب نیاز دارد و در شرایطی که با کمبود آب رو به رو هستیم باید در همه بخشها به یک میزان کاهش مصرف را داشته باشیم و تاکید ما این است که محیط زیست ما که در این حوزه منظور تالاب گاوخونی است، حداقلهای تخصیص شورای عالی آب کشور را دریافت کند که این اقدام در زندگی انسانها و موجودات زنده در مسیر آن تأثیر بسزایی دارد.
وی عنوان کرد: بازچرخانی آب در صنایع از مهمترین اقداماتی است که میتوانیم برای کاهش مصرف آب در صنایع دنبال کنیم، طی سالهای اخیر صنایع به سمت بازچرخانی آب رفتهاند و استفاده از پساب را در دستور کار قرار دادهاند و این نقطه قوتی برای ما است.
بوشهر: لزوم استفاده از پساب شهری
استان بوشهر به کمبود جدی منابع آبی روبرو است و حدود ۹۰ درصد از آب شرب مصرفی این استان از طریق استانهای همجوار تأمین میشود.
این استان در زمینه آب کشاورزی و آب صنعتی نیز با کمبودهای جدی روبرو است و بخش عمده منابع آب زیرزمینی این استان در وضعیت بحرانی قرار گرفته است تا آینده مبهمی در انتظار باغات و مزارع این استان باشد.
متخصص حوزه آب استان بوشهر و دکترای مدیریت منابع آب در این رابطه گفت: یکی از مهمترین، اساسیترین و اصولیترین راهکارها در مدیریت منابع آب که سیاستگذاری کلان کشور آن را مد نظر قرار نداده است، مدیریت تقاضا به جای مدیریت تأمین آب است.
جابر مظفری زاده بیان کرد: همه هم و غم مسئولان حوزه آب و کشاورزی کشور روی این است که به هر صورتی آب را تأمین کنند برای مصارف مختلف؛ از شرب تا صنعت و کشاورزی. ولی روی مدیریت تقاضا تقریباً هیچ تمرکزی در کشور نداریم و باید روی مدیریت تقاضا تمرکز شود تا منابع آب را حفظ کنیم.
وی ادامه داد: بیتوجهی به مطالعات آمایش سرزمین یکی دیگر از مسائلی است که باعث شده صنایع در مناطق غیرمناسب جانمایی شده و توسعه یابند که موجب هدررفت آب میشود که باید بازنگری جدی صورت گیرد.
وی عنوان کرد: بخش اعظم آب مصرفی در بخش کشاورزی تبخیر میشود و کاهش تبخیر در بخش کشاورزی از راهکارهای مدیریت مصرف است که میتواند صرفهجویی قابل توجهی را در منابع آب ایجاد کند.
وی افزود: کاهش تلفات بهویژه در حوزه شرب از دیگر مسائلی است که باید مد نظر قرار گیرد. ۴۰ درصد هدررفت آب در شبکههای آبرسانی میزان بسیار بالایی است که رفع این هدررفت باعث میشود هیچ کمبود آبی در حوزه شرب نداشته باشیم و نیازی به ساخت آبشیرینکن هم نیست.
کهگیلویه و بویراحمد: منابع آب مدیریت نمیشود
کهگیلویه و بویراحمد سرزمین رودخانهها و آبشارهاست که خطوط و رگهای جاری در هر نقشهای بیانگر عبور صدها مسیر آبی در دل این سرزمین دارد. غرب و شرق و شمال و جنوبش از نعمت این ظرفیتها بی نصیب نمانده و آب در قلب هر نقطهای از آن جریان دارد.
مدیر بهره برداری و نگهداری سد کوثر گچساران در این راستا گفت: بیش از ۸٠ درصد روان آبهای کهگیلویه و بویراحمد از استان خارج میشود.
مجید خدری افزود: بخش زیادی از روان آبهای استان بی استفاده به خلیج فارس سرازیر میشود.
خدری با اشاره به وضعیت سد کوثر، تصریح کرد: سد کوثر تأمین کننده اصلی آب پنج استان جنوبی کشور بوده و جمعیتی بالغ بر ۲ میلیون و ۵٠٠ هزار نفر را پوشش میدهد.
همچنین دبیر اجرایی نهضت سبز زاگرس و کارشناس فعال محیط زیست و تغییرات اقلیمی، حرکت به سمت کشاورزی آب بر را یکی از مهمترین موارد تغییر در چرخه ظرفیت آب استان دانست.
امید سجادیان افزود: در گذشته ظرفیت روان آب بسیار مناسبی در اقلیم کهگیلویه و بویراحمد وجود داشت که با تغییرات و خشکسالیها میزان بارشها کاهش یافته و دست در دست مدیریت اشتباه مصرف شرایط فعلی را رقم زده است.
سجادیان با بیان اینکه مدیریت مصرف در استان بهینه نیست، تصریح کرد: نه در بخش خانگی و نه بخش کشاورزی، برداشتها و مصرف با یکدیگر همخوانی ندارد.
سجادیان ابراز داشت: طرحهای توسعه باغات باید بر اساس محصولات استراتژیک و غیر آب بر طراحی میشد، اما این توسعه بدون در نظر گرفتن منابع آبی عملیاتی و حتی ساختار کشت دیم نیز به سمت آبی رفته است.
هرمزگان: آب شیرینکن ها راه حل چالش کم آبی
خشکسالی و کم آبی ۲۰ ساله در هرمزگان موجب خشک شدن ۳۶۵ حلقه چاه آب آشامیدنی، ۱۸ دهنه چشمه و قنات و ۱۰۰ حلقه چاه آب کشاورزی و کاهش آب ۱۳۵ حلقه چاه بین ۳۰ تا ۷۰ درصد شده است؛ در سال زراعی جاری نیز به دلیل کاهش بارندگی ذخایر آبی سدهای استان کاهش یافته و آب برخی از سدها رو به پایان است.
کارشناس حوزه آب در هرمزگان با بیان اینکه احداث سد بر رودخانههای شیرینی که به دریا میریزند باید مورد توجه جدی مسئولان تصمیم گیرنده باشد، بیان داشت: از این طریق از هدر رفت آبهای شیرین جلوگیری میشود. سدهای هرمزگان در شرایطی لبریز از آب است، که بسیاری از مناطق هرمزگان از جمله روستاهای بسیاری در قشم و سندرک گرفتار کم آبی شدید هستند و از سندرک خبر میرسد که هر ۴۸ ساعت فقط برای ساعاتی آب برای مردم وصل میشود.
امین قصمی اظهارداشت: کاهش اثرات کم آبی منابع آبی یکی از دغدغهها است و امیدواریم این اثرات با تأمین منابع آبی و تثبیت سهمیه آب از آب شیرین کن یک میلیون متر مکعب برای استان هرمزگان رفع شود. این آب شیرین کن با هدف تأمین آب مورد نیاز صنایع استانهای کرمان و یزد در غرب شهر بندرعباس در حال احداث است.
وی خاطرنشان کرد: ۵۰ درصد نیاز اول آبی استان از محل سدها، چاههای آب و آب شیرین کنها خواهد بود و ۵۰ درصد دیگر نیاز استان از محل تأمین آب آب شیرین کن یک میلیون متر مکعبی کرمان در بندرعباس است.
وی با بیان اینکه توسعه آب شیرین کنها باید در دستور جدی دولت و مسئولان ارشد تصمیم گیر قرار بگیرد، تاکید کرد: اگرچه تأمین آب شیرین از آب دریا در بخش زیست محیطی و تولیدی، نسبت به منابع آب شیرین طبیعی هزینه بر است اما در بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران و به تبع آن هرمزگان، شیرین سازی آب دریا برای ادامه فعالیتهای انسانی و یا صنعتی و کشاورزی بسیار اجتناب ناپذیر است.
کارشناس حوزه آب در هرمزگان گفت: با انجام پروژههای مختلف در قالب طرح «سازگاری با کم آبی» در نیمه اول سال ۱۴۰۰، ۲۷.۹ میلیون متر مکعب در بخش آب شرب صرفه جویی حاصل شد. در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد نیاز آبی استان از طریق شیرین سازی آب دریا تأمین میشود که این میزان برابر ۲۶۰ هزار مترمکعب در شبانه روز بوده و جمعیتی حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفررا بهره مند میسازد.
چهارمحال و بختیاری: رفع عطش دشتها با تقویت آبخوانها
طی چند سال اخیر با تغییر اقلیم و تغییر نوع بارشها از برف به باران و شدت خشکسالیها در چهارمحال و بختیاری این استان که روزی ۱۱ درصد آب کشور را تأمین میکرد دچار بحران آب شد به گونهای که حتی با ۲۰ تانکر آب مورد نیاز شهرکرد مرکز استان تأمین میشد.
این مسئله به همین جا ختم نشد چرا که چشمه کوهرنگ که تأمین کنند آب شرب تعداد زیادی از شهرها همچون شهرکرد و روستاها بود به یک باره خشک شد و شک بزرگی به مردم استان وارد کرد.
فرونشست چندین باره زمین در مناطق مختلف چهارمحال و بختیاری، خشک شدن چاهها، جیره بندی آب و کاهش تولیدات کشاورزی از دیگر نتایج این رخ دادها بود.
کارشناس آب در حوزه کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه مدیریت الگوی کشت و برنامه آبیاری در زمان خشکسالی از اهمیت بالایی برخوردار است، اظهار کرد: تغییر ارقام کشت با نیاز آبی کم، حذف محصولات آب بر، افزایش کشتهای متراکم به ویژه کشت گلخانهای، کشاورزی حفاظتی، تغییر روش آبیاری و مدیریت بهره برداری بعد از اجرا باید در این دوران باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
بیژن یادگار با اشاره به اینکه مدیریت بهره برداری از آبیاری نوین یکی از ضروریات در حوزه کشاورزی است، تصریح کرد: تعدد دستگاههای اجرایی مرتبط با مسئله آب یکی از چالشها در این حوزه است.
وی افزود: بر اساس قانون توزیع عادلانه آب وزارت نیرو به عنوان متولی آب در کشور است اما باید تصمیمات مهم در این حوزه توسط جهاد کشاورزی، صنعت و محیط زیست گرفته شود.
کارشناس آب در حوزه کشاورزی چهارمحال و بختیاری ادامه داد: یکپارچه کردن موضوع آب در یک وزارتخانه در سطح کشوری ضروری است.
به هر حال به نظر میرسد برای برون رفت از مسائل حوزه آب باید برنامه ریزی جدی تر با پشتوانه علمی و عملیاتی انجام شود تا کام تشنه جنوب ایران با اقدام درست و صحیح سیراب شود.