جبار رحمانی در توضیح اهمیت و کارکرد یلدا تصریح کرد: می توانیم آیین ها را در چند وجه تحلیل کنیم. یک وجه مهم آیین ها این است که بخش های جدی و کلیدی ارزش ها، باورها و عناصر جهان بینی فرهنگی را در خود دارند.

وی ادامه داد: این موارد به صورت ضمنی به آدم ها یاد می دهند آیین هایی مانند یلدا و نوروز مبتنی بر آن بخش از جهان بینی ما هستند که مرتبط با طبیعت است. از آن رو که بستر اصلی زندگی ایرانی که معیشت و کشاورزی بوده، به شدت به طبیعت وابسته بوده و درکی عمیق و پیچیده از رابطه با طبیعت داشته است.

رحمانی خاطرنشان کرد: آیین هایی مانند نوروز، سده، مهرگان و یلدا نشانه گذاری هایی بوده اند برای اینکه به آدم ها بگویند طبیعت تا چه اندازه مهم است و تا چه اندازه باید حساس و مسئولانه با آن برخورد کرد و این نکته اصلی در ذات آیین هایی ایرانی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: آیین ها علاوه بر کارکردهایی که برای جهان بینی یک فرهنگ و نظم یک زندگی دارند، برای خود جامعه و فرهنگ در حالت روزمره و جاری نیز کارکردهای خاص خود را دارند، زیرا آیین ها علاوه بر اینکه ریشه های یک فرهنگ را منتقل می کنند، وضعیت امروز یک فرهنگ را نیز سامان می دهند.

وی تصریح کرد: اتفاقی که در مورد آیین هایی مانند یلدا و نوروز در جامعه می افتد این است که آنان علاوه بر دلالت های نمادینی که نسبت به باورهای کهن ایرانی در مورد شب، زمان، نور، خلقت و طبیعت دارند، یکسری دلالت های دیگر هم برای زندگی اجتماعی دارند چون مهمترین ویژگی آیین هایی مانند یلدا این است که تجمعی از آدم هایی است که نزدیک به هم هستند و با یکدیگر رابطه عاطفی و همدلانه دارند؛ و تجمع آدم های به هم وابسته را در قالب مجموعه‌ای از فضاهای شادمانه فراهم می کنند.

رحمانی گفت: یعنی به واسطه چنین آیین‌هایی، ما پیوندهای اجتماعی نزدیک خود را که معمولا حول مفهوم خانواده است، بازسازی و علقه ها را بیشتر و مناسبات را تقویت می کنیم و از سوی دیگر حال خود را در زندگی روزمره بهتر می سازیم زیرا به تجربه این را دریافته ایم که وقتی که در جشنی شرکت می کنیم از قبل و بعد از آن برای مدتی حال ما خوب است زیرا می دانیم که در آن جشن پر از انرژی روحی و عاطفی عمیق است.

وی ادامه داد: به خصوص این که این کارکرد را برای ما دارد که در آن عزیزترین هایمان را هم میبنیم؛ به همین دلیل آیین هایی مانند یلدا فارغ از سطح کیهان شناسی‌شان، در سطح اجتماعی - فرهنگی زندگی ما را سرشار از معنا، همدلی و روابط عمیق می کنند.

استاد دانشگاه افزود: آیینی در یک جامعه حفظ می شود و می تواند تداوم یابد که شور زندگی و همبستگی لازم برای زندگی اجتماعی و بار عاطفی که ما برای زندگی لازم داریم را فراهم سازد. به همین دلیل می بینیم که مهمترین آیین هایی که در زندگی روزمره داریم (یلدا، نوروز و حتی آیین های دینی مانند محرم و ...) هر جایی است که در آن پیوندهای ما با دیگران به عمیق ترین، پاک ترین و زیباترین وجه آراسته می شود.

یلدا به رونق اقتصاد کمک می کند 

وی با تاکید بر کارکردهای آیین یلدا خاطرنشان کرد: هرقدر آیینی را زیباتر کنیم، معمولا این آیین ها رنگی تر می شوند و رنگ ها در آنان برجستگی پیدا می کنند. در آیین یلدا رنگ قرمز بسیار مهم است و جامعه دریافته که می تواند این را آیین را گسترش دهد به همین دلیل وجوه زیبایی شناختی آن برجسته تر شده است.

رحمانی افزود: هر اندازه این آیین ها سازوکارهای بهتر و متنوع تری برای اجرا در زندگی ما داشته باشند، قاعدتا انتقال آنها برای نسل بعدی بهتر و راحت تر خواهد بود، چون نسل بعدی که در این آیین ها شرکت می کنند تجربه های خوشایندی هم از لحاظ زیبایی شناختی و هم از لحاظ روحی-عاطفی و هم از منظر اجتماعی - فرهنگی پیدا می کنند که دوست دارند این تجربه را دوباره تکرار کنند زیرا ما آدم هایی که در جامعه زندگی می کنیم به یک ریتم های معناداری در زندگی نیاز داریم که با زمان ها و مکان های خاصی نشانه گذاری شوند.

استاد دانشگاه تاکید کرد: کارکرد اصلی آیینی مانند یلدا این است که حال جامعه را خوش می کند؛ پیشتر و در زمستان های سخت و در شرایط محدودیت منابع، آدم ها به واسطه این آیین ها سختی ها را می گذراندند و انسجام لازم را برای ارتقای کیفیت زندگی فراهم می ساختند.

وی ادامه داد: در دوره جدید نیز همین است، یعنی همه آن چیزی که در دنیای جدید به عنوان جشنواره (می تواند بسیار خانگی باشد مانند جشن تولد، و بسیار وسیع باشد مانند جشن های ملی که وجود دارد و..) شناخته می شود، وظیفه آن همین است که انرژی روحی - روانی و شادمانی لازم را برای زندگی فراهم می سازد.

رحمانی یادآور شد: علاوه بر اینها می توانیم کارکردهای فرعی دیگری را هم برای آیینی چون یلدا بربشماریم؛ چنانچه این آیین چرخشی اقتصادی را موجب می شود و رونقی اقتصادی را برای بخش هایی از جامعه محقق می سازد.

این استاد دانشگاه افزود: همچنین باعث می شود که هنر در جامعه توسعه یابد؛ همچنان که در این سالها در شبکه های اجتماعی می بینیم که موسیقی ها، ترانه ها و کیلیپ های خاصی برای یلدا ساخته شده و این موضوع نشان می دهد که جامعه از این فرصتی که میل عمومی به آن زیاد است، برای خلاقیت های هنری خود استفاده می کند و عموم مردم این خلاقیت ها را جذب می کنند. از سوی دیگر یلدا کمک می کند که ایده های فرهنگی و هنری توسعه پیدا کنند و زمینه‌ای برای خلاقیت در این حوزه ها باشد.

دوام آیین‌هایی چون یلدا به دلیل تعلق اجتماعی آنان است

این استاد دانشگاه افزود: یلدا و آیین هایی مانند آن انسجام اجتماعی را تقویت می کنند؛ اینکه حس هویت ایرانی بودن را در یلدا پیدا می کنیم و شبکه های میان فرهنگی ایجاد می شود چون یلدا به شدت به آیین کریسمس نزدیک است و احتمالا منشا آیین کریسمی را هم باید در ساختارهای اسطوره ای و آیینی ای جست که یلدا از دل آن برآمده است.

رحمانی ادامه داد: مهمترین شباهت این دو آیین هم همان رنگ قرمز کلیدی است که در هر دوی اینها هست و نشانه نور، مهر، خلقت و تقدس و برکت است و اینها می تواند زمینه ساز یک همدلی میان فرهنگی باشد که البته این مورد در ایران خیلی مورد توجه قرار نگرفته است.

وی اظهار داشت: در سطح فردی هم اگر به جامعه اجازه دهیم که آیین های خوب و شادمانه ای داشته باشد، بطور قطع حال روحی تک تک اعضای جامعه بهتر می شود و این موضوع در بلندمدت می تواند حال روحی کل جامعه را بهبود بخشد.

این انسان شناس تاکید کرد: برای بهبود حال جامعه راهی جز مناسبت های آیینی و آنچه به تازگی به آن «رویداد» می گویند، نداریم تا انسجام اجتماعی را تقویت کند زیرا مبنای همه آیین ها این است که آدم ها در جمعی مشارکت می کنند که به آن تعلق عاطفی دارند و غیرمنفعت گرایانه نسبت به آن جمع رفتار می کنند.

وی افزود: در چنین جمعی هر آنچه هست ناشی از محبت و دوستی است و این موضوع باعث می شود که حال همه خوب باشد و این چیزی است که روح زندگی و روح اخلاقی زندگی اجتماعی ما را تعیین می کند.

این انسان شناس توضیح داد: به دلیل همه آنچه بیان شد کارکردهای اخلاقی، اجتماعی، هویتی، فرهنگی و حتی کارکردهای فردی هنری و اقتصادی آیین هایی چون یلدا می تواند به جامعه کمک کند و به نظر می رسد اینکه جامعه این آیین ها را علیرغم همه بی توجهی ها حفظ می کند، به دلیل این است که جامعه بسیار ضمنی و در یک منطق ناخودآگاه به اهمیت و حیاتی بودن این آیین ها پی برده است.

رحمانی گفت: دوام و بقای این آیین ها فقط صرف بودن آنها نیست بلکه به دلیل تعلق جامعه به آنها و کارکردهایی است که برای جامعه دارند.