گسترش جنگل‌ها و کاشت نهال در عرصه‌های منابع طبیعی یکی از لازم‌ترین الزامات برای بشریت است که باید با توجه بیشتر به این مسئله آب و هوا را تعدیل و رواناب‌ها را مهار کرد.

در تابستان‌های گذشته هزاران هکتار از منابع طبیعی و جنگل‌ها در استان خوزستان و در مرز کهگیلویه و بویر احمد دچار حریق‌های عظیمی شدند که خطرات جدی زیست محیطی و از بین رفتن پوشش گیاهی را به دنبال داشت.

به عقیده برخی از کارشناسان یکی از دلایل سیلاب‌های اخیر در استان خوزستان از بین رفتن پوشش‌های گیاهی در مراتع و نابودی جنگل‌ها به دلایل مختلف از جمله آتش سوزی‌های عمدی و قطع شاخه و تنه درختان برای قاچاق چوب و فروش آن برای کسب درآمد از سوی بعضی عشایر است.

رشته کوه‌های طویل زاگرس که از جنوب ایران در خوزستان تا شمال ایران کشیده شده اند در تابستان‌های اخیر به ویژه در شهرستان ایذه آتش به جانشان افتاد و بخش‌های وسیعی را سوزاند و خاک آن مناطق را به نابودی کشاند.

جنگل‌های زاگرس پر است از درختان بلوطی که ریشه در دل زمین و قدمتی به بلندی کوه‌های خوزستان دارند؛ این درختان سرد و گرم فصل‌ها را که چشیده اند به همراه آن سرد و گرم روزگار را هم دیده اند و هم تیشه نامهربانی را بر ریشه خود احساس کرده اند.

تبدیل تهدید کرونا به فرصت توسعه نهالستان

اگرچه همچنان نیز هستند افرادی مهربان که نسبت به طبیعت سعی دارند از تهدید‌ها فرصت ساخته و در جهت حفظ منابع طبیعی اقدام نمایند؛ رئیس دانشگاه آزاد ایذه یکی از این افراد است که در دوران کرونا و با توجه به مجازی بودن آموزش نهالستانی را راه اندازی کرد تا طی دوران کرونا با رشد دادن نهال‌ها سپس آن‌ها را به عرصه‌های منابع طبیعی منتقل کرده و جایگزین درختان سوخته نمایند.

خسرو خیری زاده رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه در گفتگو با خبرنگار ما با بیان اینکه این مرکز آموزشی به دنبال بازنگری رویه‌های خود در بخش‌های مختلف از جمله کشاورزی است، گفت: طی دوران شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه سعی شد نهالستانی با محوریت گونه‌های زاگرس احداث شود که مهم‌ترین گونه آن بلوط به عنوان میراث اصلی زاگرس؛ بادام، بنه، کلخونگ و سایر محصولات این رشته کوه‌ها است.

او افزود: در حال حاضر بانک گیاهی خوبی با حدود ۳۰ هزار نهال ایجاد شده که آماده عرضه به علاقه‌مندان برای کشت در عرصه‌ها است و ما تلاشمان بر آن است تا تعداد درختان را به ۱۰۰ هزار اصله افزایش دهیم.

خیری زاده با یادآوری این نکته که بسته به نوع نهال بین یک تا ۲ سال نیاز است تا این نهال‌ها وارد عرصه شوند، بیان کرد: با توجه به آتش سوزی‌های متعدد و دوران خشکسالی حاکم بر کشور باید تمام سعی مان بر آن شود تا زاگرس را به دوران شکوه گذشته بازگردانیم و از علاقه‌مندان نیز دعوت می‌شود علاوه بر مشاهده نهالستان ما آن را برای کشت در عرصه‌های منابع طبیعی نیز انتخاب کنند.

هزاران اصله نهال در انتظار اولین باران

تیموری مدیر حوزه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه نیز در گفتگو با خبرنگار ما گفت: با توجه به وضعیت کنونی جنگل‌ها در عرصه‌ها مشخص است که طی سال‌های گذشته مراقبت درستی از آن‌ها صورت نپذیرفته و آن‌ها دچار مشکلات فراوانی شده اند.

او افزود: در گذشته اکثر نهال بلوط‌ها خودرو بودند، اما حالا به دلیل مراقبت نکردن از نهال‌ها این روند طبیعی از بین رفته و به حدی خشکسالی بالا رفته که قسمت آب راه درختان از بین رفته، در حال خشک شدن هستند و بسیاری از قسمت‌های کمربندی زاگرس دچار آفات شدند.

تیموری با اشاره به اینکه بلوط‌ها از جنگل‌های زاگرس به نهالستان منتقل شدند تا پس از طی روند رشد خود دوباره به طبیعت بازگردانده شوند، بیان داشت: نمو نهال‌ها نیز به خوبی پیش رفته به گونه‌ای که میزان رویش آن‌ها طی این یکسال گذشته اندازه ۳ سال رشد شان در عرصه و جنگل‌ها است.

مدیر حوزه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه دلیل این مسئله را استفاده از خاک ترکیبی و تنظیم نور (نور مستقیم تابستان برای نمو درختان زیان دارد) است که حالا به مرحله کاشت در عرصه‌ها رسیده اند و منتظر نخستین باران هستیم تا با نمناک شدن اراضی، زمینه برای انتقال این نهال‌ها مناسب گردد.

آفت؛ خوره ای که به جان زاگرس افتاده است

زمین‌های جنگلی به دلیل کاهش بارندگی‌ها و خشکسالی برای انتقال و کاشت نهال‌های بلوط و سایر نهال درختان بومی زاگرس فعلا مساعد نیست، زیرا در غیر این صورت و کاشت آن‌ها در مراتع خشک پس از مدتی از بین خواهند رفت، بنابراین لازم است تا منتظر نخستین باران ماند.

درختان بلوط چتری به روی زندگی مردمان دیار زاگرس گشوده اند و خوان نعمت شان بر زندگی آن‌ها گسترده اند، اما به شرط‌ها و شروطها.

علاوه بر آتش سوزی که هر از گاهی به جان درختان جنگل‌های زاگرس می افتد و باعث از بین رفتن درختان بلوط با سن بالا می‌شود، حالا معضل بیماری و آفت و سمپاشی نشدن درخت به مشکلی روی مشکلات تبدیل شده و گویا هیچ نهادی نیز اهمیتی نمی‌دهد.

سید غلامعلی حسینی قرقبان منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار ما گفت: بسیاری از درختان زاگرس حالا دچار آفت شده اند که این مورد باعث خشک شدن درختان و بلوط‌ها در سال‌های آینده می‌گردد.

او افزود: در منطقه سادات حسینی ایذه که بالاترین تراکم پوشش گیاهی را دارد، از سال‌های گذشته نیز تاکید شد که باید سمپاشی شوند، اما این کار صورت نپذیرفت و برخی درختان با قدمت ۲۰۰ یا ۳۰۰ ساله حالا خشک شدند.

کفر نعمتی که همه ما در آن مسئولیم

از بین رفتن جنگل‌های زاگرس و به ویژه درختان بلوط به دلیل آفت، زنگ هشداری است جدی برای همه شهروندان و مسئولان منابع طبیعی که با بی اهمیتی به این داده‌های خداوند، شکر نعمت را به جا نمی‌آورند و گاهی نیز کفر نعمت را موجب می‌شوند.

درختان اصیل بلوط که نماد مردم محلی و لر‌ها و بختیاری‌های زاگرس نشین هستند، از بین رفتن شان و بی توجهی به آن‌ها یعنی نابودی یک نماد علاوه بر آن میوه این درختان از چنان خاصیتی برخوردار است که می‌توان از همین راه درآمد خوبی برای مردم محلی ایجاد کرد تا به سمت کشاورزی غیر بومی یا قطع درختان برای فروش چوب آن‌ها کشیده نشوند، کافی است مسئولان محلی برای حفظ منابع ملی عزم خود را جزم نمایند.

گزارش از ساسان ناصری زاده