از آنجا که قیمت محصولات غیر اساسی را عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌کند، تصمیم گیری کشاورزان برای کشت این محصولات براساس قیمت سال گذشته است؛ بنابراین اگر قیمت محصولی مناسب باشد کشاورز همان محصول را در سال زراعی آینده نیز خواهد کاشت.
براین اساس با تولید بدون حساب و کتاب، یک سال با کاهش یا کمبود محصول کشاورزی و سال بعد با افزایش همان محصول مواجه می‌شویم و این مشکل هر سال بعد از برداشت گریبان یک محصول کشاورزی را می‌گیرد و زحمات کشاورزان وارد بازار بی تدبیری می‌شود.
کارشناسان نبود برنامه ریزی در اجرای الگوی کشت، توسعه نیافتگی تجهیزات صنایع تبدیلی و تکمیلی، فراهم نبودن بسترصادرات، بی توجهی به سیاست‌های حمایتی و تشویقی و آموزش کشاورزان موجب تولید بیش از اندازه و هدر رفت منابع آب و خاک برای تولید دربخش کشاورزی شده است.
اما چرا هنوز در بخش کشاورزی به تعادل در تولید نرسیده ایم و در سال‌های اخیر همواره تولیدکنندگان و مصرف کنندگان دچار ضرر و زیان می‌شوند؟ برای بررسی بیشترموضوعات مطرح شده با برخی مسئولان و کارشناسان بخش کشاورزی به گفتگو نشستیم.
رامین گیلان شاهی مدیر دفتر بازرگانی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در گفت وگو با خبرنگارحوزه صنعت، تجارت وکشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان،گفت: سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران بر اساس قیمت‌های اعلام شده از سوی شورای اقتصاد اقدام به خرید محصولات غیر اساسی مانند صیفی جات از جمله پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی می‌کند. قیمت‌ها در اوایل سال گذشته و براساس معیار‌های کارشناسی آنزمان تعیین شده است.
او با اشاره به افزایش تولید برخی از این محصولات در سال زراعی پیش رو و مازاد تولید به خصوص در محصول پیاز، افزود: کشاورزان باید به الگوی کشت توجه کنند و برای تامین منافع کوتاه مدت به دنبال کشت‌های پر خطر نروند.
او ادامه داد: افزایش محصول در شرایطی که راهی برای صادرات آن وجود ندارد مشکلاتی را برای کشاورزان به وجود خواهد آورد.
گیلان شاهی صادرات را سوپاپ اطمینان برای اقتصاد کشاورزی در چنین شرایطی دانست و تصریح کرد: اگر محصولات کشاورزی بر اساس پارامتر‌های بین الملی تولید شود با ایجاد ارزش افزوده برای کشور ارز آوری خواهد داشت.
مدیر دفتر بازرگانی سازمان تعاون روستایی ایران با بیان اینکه تقویت صنایع فراوری و لجستیک باعث رقابت مناسب با کشور‌های هدف صادراتی می‌شود، گفت: تقویت و تجهیز صنایع تبدیلی و تکمیلی زمان براست، اما توسعه آن‌ها از جمله صنایع نگهداری مانند سردخانه‌ها قطعا در ماندگاری محصول و مدیریت بازار تاثیرگذار هستند.
مصطفی دارایی نژاد رئیس اتحادیه بارفروشان گفت: امسال کشاورزان دو برابر سال‌های گذشته پیاز کاشتند، اما محصول خود را به علت قیمت پایین و صرف نداشتن تحویل نداده و یا دور بریزند.
او افزود: دولت خرید تضمینی پیاز را ۵۹۶ تومان یعنی نصف هزینه تولید این محصول اعلام کرده است. قیمت اعلام شده بدون آنالیز هزینه‌های تولید یعنی قیمت بذر، کارگر، کرایه حمل و سود معقول کشاورز تعیین شده است.
او علت این مشکلات را نبود الگوی کشت دانست و ادامه داد: استفاده از ظرفیت دانش آموختگان کشاورزی و کارشناسان این بخش می‌تواند کشاورزان را در اجرای الگوی کشت کمک کند.
۵۰۰ هزار نفر اشتغالزایی با توسعه صنایع تبدیلی در کشور
دارایی نژاد با بیان اینکه توسعه صنایع تبدیلی برای حل این موضوع به کمک کشاورزان می‌آید، از هدر رفت محصولات کشاورزی جلوگیری کرده و برای ۵۰۰ هزار نفر اشتغالزایی خواهد کرد، اظهارکرد: به جای هزینه برای ذخیره سازی و سوبسید، صنایع تبدیلی و فراوری ایجاد شود تا در چنین شرایطی زحمت کشاورزان به هدر نرود و حتی اشتغالزایی هم شود.
ورمزیاری کارشناس کشاورزی در گفت و گو با خبرنگارصنعت، تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان گفت: در بخش زراعت ۵/۲ میلیون کشاورز فعال هستند که درعرصه‌ای معادل ۷/۱۴ میلیون هکتار به تولید محصولات اساسی و غیر اساسی مشغول هستند.
چرا برای محصولات غیر اساسی خرید تضمینی صورت نمی گیرد؟
او افزود: دولت برای محصولات اساسی مثل گندم، برنج، ذرت وجو قیمت تضمینی تعیین می‌کند، اما برای محصولات غیراساسی یعنی صیفی جاتی مانند هندوانه، سیب زمینی، پیاز و گوجه فرنگی که شامل خرید تضمینی نمی‌شوند و عرضه و تقاضا بازار قیمت را تعیین می‌کند.
او با بیان اینکه کشت محصولات کشاورزی از تئوری تار عنکبوتی تبعیت می‌کند، تصریح کرد: در چنین شرایطی تصمیم گیری کشاورزان برای کشت محصولات غیراساسی قیمت سال گذشته است یعنی اگر قیمت محصولی در زمان برداشت مناسب باشد کشاورز در سال زراعی آینده دوباره همان محصول را خواهد کاشت و این باعث می‌شود یک سال در عرضه محصولی کاهش یا افزایش داشته باشیم.
او ادامه داد: گاهی اوقات فشار‌های سیاسی و اجتماعی تا حدی است که دولت برای محصولات غیراساسی خرید توافقی انجام می‌دهد تا جلوی ضرر و زیان کشاورز را بگیرد.
۸۰ درصد منابع آبی کشور در کشاورزی مصرف می‌شود
این کارشناس کشاورزی اظهار کرد: در کشور محدودیت منابع آب وجود دارد به طوریکه بر اساس آمار‌ها ۸۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، اما بهره وری همین میزان زیر ۵۰ درصد است و ۵۰ درصد منابع آبی هدر می‌رود.
او گفت: در شرایطی که کشور با محدودیت منابع آبی روبه رواست، بیشترین آمارمربوط به تولید و صادرات در بخش محصولات آب بر مانند سبزی و صیفی است که علت آن دخالت نداشتن دولت در قیمت گذاری این محصولات است و عرضه و تقاضا دربازار قیمت‌ها را تعیین می‌کند.
ورمزیاری با اشاره به سرانه مصرف ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تنی پیاز در کشور، افزود: بر اساس آمار در سال زراعی ۱۳۹۹ حدود ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تن پیاز در کشور تولید شده است که با توجه به میزان سرانه مصرف حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تن مازاد تولید داشتیم.
او راهکار جلوگیری از هدر رفت منابع آب و خاک را اجرای الگوی کشت با نگاه اقتصادی و اجتماعی دانست و ادامه داد: دولت در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه موظف بود طرح الگوی کشت را ارائه و به همه استان‌ها ابلاغ کند، ولی در این سال‌ها فقط شعاری بوده و به صورت عملی انجام نشده است.
او علت تعادل نداشتن تولید در بخش کشاورزی که منجربه زیان تولید کنندگان و مصرف کنندگان شده است را نوسان قیمت محصولات کشاورزی در بازار اعلام کرد و افزود: دولت موظف است برای محصولات کشاورزی قیمت تضمینی اعلام کند، اما در شرایطی که قیمت‌ها برای کشاورز‌ها انگیزشی نیست و متناسب با هزینه‌های تولید اعلام نمی‌شود، کشاورزان به دنبال تولید محصولاتی می‌روند که عرضه و تقاضا در بازار قیمت آن‌ها را تعیین می‌کند.
برنامه‌های توجیهی و تشویقی در کنار آموزش کشت محصولات جایگزین از سوی وزارت جهاد کشاورزی برای کشاورزان ارائه شود تا آن‌ها متناسب با این برنامه‌ها تولید کنند.
