تخریب خانه احمد محمود نویسنده مشهور خوزستانی، مساله تخریب بافت تاریخی اهواز را دوباره به میان آورده است.

مهر ماه امسال بعد از اینکه خانه پدری احمد محمود نویسنده برجسته معاصر خوزستانی، از سوی خانواده‌اش فروخته شد، فعالان میراث فرهنگی ابراز نگرانی کرده و خواستار حفاظت از این بنای فرهنگی و تبدیل آن به موزه مشاهیر اهواز شدند.

خانه پدری احمد محمود در مرکز شهر اهواز و در بافت تاریخی این کلانشهر اما در حالی در روز جمعه گذشته (۲۴ بهمن) با بلدوزرهای مالک جدید با خاک یکسان شد، که شهرداری اهواز و اداره میراث فرهنگی، همچنان انگشت اتهام به سوی یکدیگر گرفته‌اند.

شهرداری اهواز همانند موارد مشابه تخریب خانه‌های تاریخی مدعی بی‌اطلاعی از این خرابی‌هاست. اگر چه در روزهای اخیر اسنادی از تسویه حساب مالی مالک بنا و چراغ سبز شهرداری برای تخریب منتشر شده است.

تخریب یادگار احمد محمود، مطالبه قدیمی فعالان فرهنگی اجتماعی برای حفاظت از بافت تاریخی اهواز و اختلاف حل نشده شهرداری و میراث فرهنگی را دوباره به میان آورده است.

وعده برخورد با متخلفان

شهردار اهواز صیانت از بافت تاریخی را وظیفه میراث فرهنگی می‌داند و می‌گوید: شهرداری اهواز در ماجرای تخریب خانه پدری احمد محمود نویسنده خوزستانی به وظایف خود عمل کرده ولی این میراث فرهنگی است که به وظایف خود عمل نمی‌کند.

موسی شاعری در گفت وگو با ایرنا می‌گوید: شهردار منطقه در تماس تلفنی تاکید کرده است که هیچ مجوزی برای تخریب نداده‌ایم و مالکان از داخل ساختمان، به صورت غیرقانونی و بدون مجوز آن را تخریب کرده‌اند، در همین راستا با متخلفان برخورد قانونی می‌کنیم و اگر در مجموعه شهرداری قصوری صورت گرفته باشد نیز برخورد خواهد شد.

شاعری هر گونه مذاکره با اداره میراث فرهنگی درباره حفاظت از خانه احمد محمود را رد می‌کند و می‌افزاید: اصلا میراث فرهنگی هیچ توافقی با شهرداری نداشته، متاسفانه میراث فرهنگی به وظایف خود عمل نمی‌کند و فقط نامه ه‎ایی ارسال می‌ کند بدون اینکه بعدا پیگیری انجام دهد به طوری که من تا امروز هنوز مسئولان میراث فرهنگی را ندیده‌ام زیرا هیچوقت برای پیگیری امور نیامده‌اند.

وی تاکید می‌کند: وظیفه ذاتی و اساسی اداره میراث فرهنگی حفاظت و صیانت از بناهای تاریخی ، پیگیری ، مذاکره و اقدام از طریق راهکارهای قانونی است، حفاظت از بافت تاریخی از وظایف شهرداری نیست و درباره حفاظت از بافت تاریخی باید از مسئولان میراث فرهنگی سوال شود، وظیفه شهرداری این است که نگذاریم کسی پروانه تخریب بگیرد که در مورد این بنا، مجموعه شهرداری به وظایف خود عمل کرده‌ و برای مالک پروانه صادر نکرده است.

بافت تاریخی جزو وظایف شهرداری و شورا نیست

قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی فرهنگی، شهرداری‌ها و شورای شهرها را به عنوان یکی از نهادهای مسئول در حفظ و احیای بافت تاریخی معرفی کرده و ماده ۱۴ این قانون شهرداری و شورای شهرهای دارای بافت تاریخی فرهنگی مصوب را مکلف کرده در تخصیص بودجه عمرانی سالانه شهر، این بافت‌ها را در اولویت قرار دهند.

رییس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، امور ورزش و جوانان شورای شهر اهواز اگر چه می‌گوید: بافت تاریخی اهواز در مناطق یک و هفت شهرداری و سایر مناطق جزو میراث ماست و باید حفظ شود اما تاکید می‌کند: متولی بافت تاریخی شهر، اداره میراث فرهنگی است و این وظیفه ذاتی شهرداری نیست.

حجت الاسلام جاسم موسی‌پور با بیان اینکه در سال‌های ۹۸، ۹۹ و ۱۴۰۰ برای احیای بافت تاریخی اهواز ردیف بودجه اختصاص داده شده، می‌افزاید: نشست‌ها و بازدیدهایی با مدیران میراث داشتیم و چند بار اعلام آمادگی کردیم که اداره میراث طرحی برای احیای بافت تاریخی ارائه کند تا شهرداری آن را اجرا کند، زیرا شهرداری تخصص لازم را ندارد اما تا کنون حتی یک طرح نیز به شهرداری و شورا ارائه نشده است، از جمله در سال‌های ۹۸ و ۹۹ برای احیای بافت محله عامری اهواز بودجه پیش بینی شده بود اما به رغم بازدیدهای مشترک حتی یک طرح برای احیای این بافت ارایه نشد.

وی همچنین با اظهار بی‌اطلاعی از دلایل تخریب خانه احمد محمود می‌گوید: باید بررسی کنیم که آیا این خانه از بناهای ثبت شده میراث بوده یا خیر، البته این خانه مالک خصوصی دارد که می‌تواند آن را خرید و فروش کند.

استعلام کنید

بافت تاریخی بخشی از شهرهای امروزی است که در آن ساختمان‌ها و بناها و آثار ارزشمند معماری و تاریخی وجود دارد. هفت شهر خوزستان در سال ۸۷ به عنوان شهرهای دارای بافت تاریخی معرفی شدند که اهواز یکی از آنها با مساحت ۳۷۷ هکتار بافت تاریخی است. مناطق یک، ۲ و ۷ اهواز دارای بافت تاریخی هستند که بیشترین مساحت در منطقه یک است و خانه احمد محمود نیز در این منطقه قرار داشت.

مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در اردیبهشت ۱۳۹۶ نیز محدوده تاریخی ۱۶۸ شهر کشور از جمله اهواز، آبادان، بهبهان، دزفول، رامهرمز و شوشتر را ابلاغ کرده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اهواز با تاکید بر نقش پررنگ شهرداری و شورای شهر در حفظ و احیای بافت تاریخی، می‌گوید: وظایف شهرداری در قوانین و ضوابط و دستوالعمل‌ها مشخص شده و شورای عالی شهرسازی نیز محدوده و نقشه بافت‌های تاریخی را به شهرداری به عنوان متولی شهرسازی ابلاغ کرده است.

تبار قریب با اشاره به تخلف شهرداری اهواز مبنی بر عدم استعلام فعالیت‌های عمرانی در بافت تاریخی می‌افزاید: بر اساس ضوابط و قوانین، شهرداری موظف است قبل از صدور پروانه ساختمانی و یا عوارض و یا هر گونه مجوز برای کارهای عمرانی از اداره میراث فرهنگی استعلام کند، عمده مکاتبات و جلسات ما با شهرداری نیز برای تحقق این موضوع است تا بتوانیم بافت تاریخی را مدیریت و هویت و یکپارچگی آن را حفظ و از تخریب جلوگیری کنیم اما شهرداری هنوز این استعلام را به صورت مستمر و سازماندهی شده و منسجم انجام نداده است.

به گفته وی، هم مالکان بناهایی که در محدوده بافت تاریخی قرار دارند و هم شهرداری باید بدانند که بر اساس قانون، در محدوده بافت تاریخی استعلام از اداره میراث فرهنگی، همچون استعلام آب و برق و گاز الزامی است، این یک الزام قانونی است که در شهرهای استان انجام می‌شود و می‌تواند مانع ساخت و ساز بی‌ضابطه و تخریب بافت تاریخی اهواز شود.

قریب اضافه می‌کند: با استعلام، ضوابطی مثل نما و ارتفاع هم شامل آن بنا می‌شود و خودبخود به سمت یکدستی در بافت تاریخی و حفظ هویت آن خواهیم رفت، ما معتقدیم بافت تاریخی علاوه بر هویت تاریخی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی، کارکرد مهم اقتصادی نیز دارد که در صورت حفظ بافت می توان آن را بکار گرفت.

اطلاع شهرداری از تخریب خانه احمد محمود

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اهواز در ادامه می‌گوید: درباره خانه احمد محمود به صورت اختصاصی با شهرداری اهواز مکاتبه و اعلام کرده بودیم که این بنا در بافت تاریخی قرار دارد و واجد ارزش است و نباید اقدامی در آن صورت گیرد.

وی با بیان اینکه پیگیری حقوقی تخریب این بنا در حال انجام است، می‌افزاید: مالک خانه احمد محمود همه مراحل کاری در شهرداری را طی کرده و هزینه‌ها را پرداخت و مجوزها را از شهرداری گرفته است، در حال حاضر در حال بررسی اسنادی هستیم که مالک ارائه کرده و نتایج آن را اعلام می‌کنیم.

قریب با اشاره به جلساتی که با کمیسیون عمران شورای شهر اهواز برگزار شده، نیز می‌گوید: عدم استعلام شهرداری در این کمیسیون بحث و بررسی شده و فلسفی رییس این کمیسیون در جریان موضوع است و مقرر شده در بودجه سال ۱۴۰۰ ردیفی برای آن درنظر گرفته شود.

وی با بیان اینکه مطالعات تدوین ضوابط اختصاصی بافت تاریخی اهواز در حال تهیه است می‌افزاید: معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری اهواز ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار برای منطقه عامری و مسجد این محله اختصاص داده بود که برای نحوه هزینه‌کرد آن با میراث فرهنگی مشورت شده بود، کارشناسان میراث نیز بعد از بررسی و مستندسازی طی یک مکاتبه رسمی برآورد و تحلیل خود را بیش از یک ماه پیش به این معاونت اعلام کردند، به غیر از این مورد اعتبار دیگری برای بافت تاریخی اهواز اختصاص داده نشده است.

قریب تاکید می‌کند: برای احیا و باززنده‌سازی بافت تاریخی اهواز باید همکاری همه جانبه‌ای بین دستگاه‌های متولی، بخش خصوصی، رسانه‌ها و انجمن‌ها شکل بگیرد، اداره میراث فرهنگی یک متولی بین بخشی است، این در حالی است که تجربه‌های موفق در کشور، حاصل یک برنامه و همکاری جمعی بوده است.

سرانجام خانه‌های تاریخی اهواز

آذر ماه امسال، یک خانه دیگر (خانه شالباف) در بافت تاریخی اهواز با مجوز شهرداری و بدون استعلام از اداره میراث فرهنگی تخریب شد اما هیچ خبری از برخورد با متخلفان نشده است. همانطور که سرنوشت پرونده تخریب سرای عجم (یکی از کاروانسراهای شیخ خزعل در مرکز شهر اهواز) از اسفند ۱۳۹۲ همچنان در ابهام مانده است.

با این وضعیت آیا امیدی به نجات بافت تاریخی اهواز وجود دارد؟