شربت‌ها دسته مهمی از انواع و اشکال دارویی هستند که در دنیای طب پزشکی و طب سنتی به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. تقریبا همه ما آشنایی کلی با مفهوم شربت که در زبان عامه مورد بکار برده می‌شود، داریم.

در این کاربرد، شربت به گونه‌ای آشامیدنی گفته می‌شود که با پایه آب و افزودن ترکیب های مختلف دیگر تهیه می‌شود. شربت‌های نوشیدنی مختلف که در فصول مختلف سال بویژه در فصل تابستان مورد استفاده قرار می‌گیرند اغلب از ترکیب آب و میوه و عصاره میوه‌ها، دانه‌ها و یا گیاهان مفید بدست می‌آید. ایرانی‌ها مهارت خاصی در تهیه شربت‌ها و نوشیدنی‌ها دارند و از دیرباز تاکنون آشامیدنی‌های ویژه‌ای را با خواص منحصر به فرد بکار می‌برند. شربت آلبالو، شربت توت فرنگی، شربت خاکشیر، شربت غوره، شربت انار، سکنجبین، شربت ریواس، شربت تمر هندی، شربت جو، شربت بابونه، شربت بادام و ... همگی از جمله شناخته‌شده ترین شربت‌ها می‌باشند. بسیار دیگری از شربت‌های طبیعی دارای منشا گیاهی هستند و از گیاهان دارویی بدست می‌ایند. شربت بیدمشک، شربت بنفشه، شربت هفت بادام، شربت عرق نعناع، شربت کوکنار، شربت نیلوفر، شربت لیموی سفرجلی، شربت گل مکرر، شربت گل گاوزبان، شربت خشخاش، شربت آلوئه ورا و غیره جزو شربت‌ها با خاصیت ویژه دارویی هستند که توسط متخصصان طب سنتی توصیه می‌شوند.

همانطور که اشاره شد بسیاری از شربت‌ها به روش ساده و از مخلوط کردن آب، شکر و طعم دهنده ساخته می‌شوند. بدین منظور می‌توان پس از جوشاندن میوه یا آب آن همراه با شیرین‌کننده‌ای مانند شکر یا عسل و قوام آوردن مخلوط به دست آورد و آن را با آب ترکیب کرد.

اما مفهوم شربت در دنیای طب و داروسازی به هر نوع فراوردهای مایع که توسط فرآیندهای مختلف شیمیایی تغلیظ ‌شده، و حاوی شکر یا مواد جانشین‌شونده آن است، و دارای خاصیت دارویی و ماده موثره می‌باشد، اشاره دارد. این شکل دارویی به دلیل سهولت مصرف از جمله محبوب‌ترین انواع دارویی می‌باشد و به خصوص برای کودکان یکی از بهترین فراورده‌های خوراکی به شمار می‌رود.

به عنوان مثال یکی از رایج‌ترین شکل مصرف داروی استامینوفن که برای کودکان تجویز می‌شود، شکل شربت آن است زیرا شربت استامینوفن به دلیل بلع آسانتر در مقایسه با قرصها و کپسول برای خردسالان مورد استقبال قرار می‌گیرد. از طرفی دیگر تلخی و مزه نامطبوع مواد دارویی که در حالت قرص یا کپسول حس می‌گردد به واسطه شیرینی شکر و همچنین چگالی زیاد مایع به چشم نمی‌آید.

مهم ترین شیرین کننده شربت‌ها شکر می‌باشد، اما در مواردی از سایر مواد شیرین‌کننده مانند دکستروز، سوربیتول، گلیسیرین، ساخارین و هیدروکسی اتیل سلولز نیز استفاده می‌شود. بدلیل آنکه شربت‌ها حاوی مقادیر قابل توجهی مواد قندزا و شیرین کننده هستند مصرف آنان برای افراد مبتلا به دیابت تنها باید با مجوز پزشک صورت بگیرد، شربت‌هایی مانند شربت مولتی ویتامین حاوی مقادیر فراوانی مواد قندی است، از این رو نباید خودسرانه مصرف گردد.

شربت‌های گیاهی دسته مهم دیگری از شربت‌ها هستند که به دو شکل سنتی و صنعتی (صنعت داروسازی) تهیه می‌شوند. گیاهان دارویی مختلف به واسطه خواص فوق العاده خود مورد توجه هستند و متخصصان طب سنتی نیز استفاده از آنان به شکل شربت را نیز در دستور کار خود قرار می‌دهند، زیرا این گیاهان نیز مانند سایر منشاهای دارویی ممکن است از مزه و طعم خوشایندی برخوردار نباشند و اغلب تلخ هستند، از این رو با ترکیب آن با سایر مواد افزودنی ضمن افزایش خاصیت آنان به حالت مطلوب‌تر در می‌آورند. در ادامه با چند شربت گیاهی مهم و خواص آنان آشنا می‌شویم.

شربت آنتی بلغم از جمله شربت‌های موثر برای درمان انواع بیماری های ناشی از سردی می‌باشد. ترکیبات بکار برده شده در این شربت مانند پرسیاوشان، انجیر زرد، مویز، استوخودس فرانسوی، گل سرخ، افسنطین، مصطکی، کندر و غیره موجب شده است تا گزینه مناسبی برای از بین بردن رطوبت و غلبه بلغم، سستی، رخوت، تیروئید کم کار، پرخوابی و سنگینی خواب، تکرر ادرار، ضعف حافظه، ضعف هاضمه، ترش و رفلاکس معده، سردی، پادرد، معده، کاهنده اشتها، منضج و مسهل بلغم غلیظ خون، ضد صرع و سردی مغز، ملین و مقوی معده به شمار رود. علاوه بر آن در درمان افسردگی حاصل از شدت بلغم در بدن و نشاط آور بدن بسیار قوی و موثر، درمان پر خوابی و رفع کسالت از بدن، قوت بخش و انرژی زا حاصل از رطوبت زیاد، جلوگیری از افزایش بزاق و آبریزش دهان و کاهنده اشتها و منضج و مسهل بلغم توسط متخصصان و کارشناسان طب سنتی توصیه شود.

شربت اکسیر ریه حاوی زوفا، پرسیاوشان، استوخودس، پولک، آویشن شیرازی، بادرنجبویه، بسفایج، تاجریزی، درونج، مخلسسه، ریشه ایرسا می‌باشد. محتویات بکار رفته در این شربت گیاهی موجب شده است تا این شربت به عنوان یک داروی محلل و منضج، درمان کننده بیماری های ویروسی، رافع عفونت ریه، ضد تنگی نفس، ضد آسم و برونشیت، ضدعفونی کننده مجاری تنفسی، خلط آور، برطرف کننده سرفه های مزمن، درمان گلو درد، درمان سینوزیت، تقویت دستگاه گوارش، رافع تب های عفونی شناخته ‌شود.

شربت اکسیر مفاصل داروی دیگری است که برای محلل، منضج، مفتح و مقوی مفاصل، تقویت ساختار استخوان و مفاصل، تسکین‌ درد مفاصل و استخوان، رافع سردی تجمع یافته در بدن، کاهش‌ تورم و التهاب، افزایش حرارت بدن کمک به بهبود سیاتیک و نقرس، پیشگیری از رماتیسم و سرطان، کاهش‌ درد آرتروز، آرتریت و روماتوئید، سم‌زدایی و تصفیه‌ خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. ریشه رازیانه، ریشه کرفس، سنا، سورنجان و فلفل و بوزیدان محتویات این شربت فوق العاده را تشکیل می‌دهند.

شربت زوفا حاوی عسل و عصاره های زوفا، ختمی، آویشن باریک، گل سپستان و انجیر زرد می‌باشد. خواص ویژه این ترکیبات منجر شده است تا زوفا در درمان سرفه کهنه، نزله، تنگی نفس و رَبو (تنگی نفس ناشی از حساسیت) موثر باشد.

ترکیب مواد مختلف مانند عناب، بنفشه، شیرین بیان، پرشیاووشان، عسل، شکر قهوه ای شربت سرما خوردگی و برونشیت بسیار قوی و موثر را به وجود آورده است که برای درمان سرماخوردگی و برونشیت توصیه می گردد.

شربت مفید بعدی سکنجبین عنصلی می‌باشد که بدلیل دارا بودن پیاز عنصل، سرکه انگور، عسل مصفی، پر سیاووشان، رازیانه، نعناع دارای خواص ویژه‌ای در درمان گرفتگی عروق، انسداد کبد و کبد چرب، دفع بلغم، مشکلات ریوی، آسم وتنگی نفس، کمک به درمان سنگ کلیه و مثانه و گرم کننده بدن محسوب می‌شود.

ترکیبات موجود در شربت شاهتره دارای خاصیت  صفرابر، اشتهاآور و تصفیه کنده خون و سرشار از انواع ویتامین‌هاست. از این رو به عنوان مدر (ادرار آور)، تب بر، تصفیه کننده خون، مفید برای نارسائی های کبد، اشتها آور، درمان عفونت های پوستی، قارچ های جلدی، اگزما، برطرف شدن لکهای پوستی، خارش بدن، ضد یرقان، رفع حرارت، درمان جزام، مفید برای زخم های دهان، رفع صفرا، کم کننده غلظت و چسبندگی خون، نشاط آور، روشن کننده پوست، تقویت قوه بینایی و پاکسازی چشم، انسداد طحال، سودازدگی و بیماری‌های صفراوی، ضداسهال، ضد تهوع تجویز می‌شود.

شربت‌های گیاهی دیگری نیز همچون شربت شباب با خاصیت بالابرنده خواص غریزی بدن، تقویت قوه جنسی، زیاد کننده منی، گرم کننده و فربه کننده کلیه ها، شاداب کننده رنگ و چهره، خونساز قوی، مقوی کلیه و مثانه، موثر در درمان بیماریهای سرد مغز واعصاب و مفاصل، کمک در درمان کمر درد، موثر در درمان اسم و تنگی، نفستحلیل برنده بادها، شربت مفرح ابریشمی اکسیر سبز با خاصیت آرام بخشی و ضدافسردگی، شربت کافشه با دارا بودن خاصیت ادرار آور، حل کننده مواد عفونی داخل مثانه (از جمله سنگ مثانه )، بازکننده مجاری و  کمک به درمان قطره قطره آمدن ادرار و  کمک به درمان ریزش ادرار بدون اختیار، پاکسازی مجاری اداری، رافع ورم پروستات، جلوگیری کننده از سرطان پرستات، بسیار موثر در رافع سنگ کلیه و مثانه و شربت گیاهی مصفای خون با خواص پاکسازی بدن از اخلاط غیرطبیعی، تنظیم کننده میزان اخلاط طبیعی بدن، کمک به برطرف شدن بیماریهای مانند: اگزما، خارش، جوش، لک، تیرگی پوست، پسوزیاریس، واریس، بواسیر، افسردگی، مالیخولیا، تصفیه کننده خون و مجاری عروقی، مقوی قلب و اعصاب، سرشار از آنتی اکسیدان، پاکسازی کبد، پیشگیری از سرطان و عوارض پیری، تقویت کننده و پایدار کننده عروق، تصفیه کننده و ترمیم کننده عروق، منضج و پاکسازی کننده اخلاط ثلاثه (بلغم، صفرا، سودا) مورد توجه افراد قرار می‌گیرد.

همچنین می‌توان سایر شربت‌ های گیاهی مانند شربت اکسیر کبد، شربت ماءالاصول مدبر، شربت مفتت، شربت ملین و شربت منضج اخلاط ثلاثه را از یکی از معتبرترین فروشگاه‌های عرضه کننده محصولات ارگانیگ و گیاهی یعنی اکسیرسبز خریداری نمود.