پتروشیمی آبادان متولد ۱۳۴۸ است. در خانواده صنایع پتروشیمی ایران و همین‌طور در خانواده صنایعی که زیر نظر صندوق بازنشستگی کشوری هستند، پیرمرد به حساب می‌آید. مالکیتش عمومی است و ۱۱۰۰ کارمند رسمی و قراردادی و حدود ۳۰۰ کارگر و کارمند پیمانکاری دارد. با احتساب خانواده‌های این آدم‌ها می‌توان گفت که این مجموعه به تنهایی نان حدود ۵۰۰۰ نفر را تامین می‌کند.
این پیرمرد، اوایل تابستان دو سال پیش سکته کرد. هفتم تیر ۱۳۹۷، کمی بعد از ساعت ۱۱ شب، یکی از مخازن گاز واحد ۶۰۰ پتروشیمی آبادان دچار حادثه شد. نشت گاز به سرعت تا واحد مجاور ادامه پیدا کرد و در یک چشم‌به‌هم‌زدن، قلب پیرمرد در آتش غرق شد. شاهدان حادثه می‌گویند: «یکی از تکنسین‌ها که با آغاز نشت گاز سعی کرد شیر ورودی گاز به مخزن آسیب‌دیده را ببندد، بر اثر شدت فشار به ستون کنار مخزن برخورد کرد و ساعت‌ها وسط آتش باقی ماند. یک نفر دیگر که هنگام نشت روی تاسیسات بود، با بدنی آتش‌گرفته سعی کرد خودش را از محل آتش‌سوزی دور کند. گلوله آتش چند متری از محوطه فاصله گرفت و زمین خورد. همکارانش آتشی که تمام تنش را پوشانده بود خاموش کردند و او را به بیمارستانی در اهواز رساندند.»
ساعت‌های دردناکی می‌گذرد تا شمار جان‌باختگان حادثه به دو نفر برسد. بعد از آتش‌سوزی از پیکر مردی که درست کنار مخزن آسیب‌دیده بود، چیزی بیشتر از چند استخوان سوخته باقی نمانده بود. ۱۸ نفر دیگر زخمی شدند و ۲۲ تیم امدادی از تمام استان برای کمک آمدند اما بعد از طلوع خورشید فردا با کم‌شدن التهاب ماجرا، تمام واحد ۶۰۰ از مدار خارج شد.
مهندس بهروزان، مدیر واحد بهره‌برداری شرکت پتروشیمی آبادان درباره این حادثه می‌گوید: «هیچ حادثه صنعتی‌ای نیست که عامل فردی در آن دخیل نباشد. ضخامت مخازن و لوله‌های صنعتی در واحد پتروشیمی باید مرتب بررسی شود. شاید اگر در بررسی‌های قبل از حادثه، ضخامت مخزنی که دچار حادثه شد بدرستی بررسی و گزارش شده بود، آتش‌سوزی رخ نمی‌داد.»
۲۴ ساعت بعد از شروع آتش‌سوزی، ساعت ۱۱ شب ۸ تیر ۱۳۹۷، به سختی می‌توان گفت که آیا پیرمرد می‌توانست دوباره روی پا بلند شود یا نه. مهندس علوی، مدیرعامل فعلی پتروشیمی آبادان که در زمان حادثه هم از مدیران اصلی واحد بود، می‌گوید: «اصلی‌ترین تولید پتروشیمی آبادان انواعی از PVC است. برای تولید PVC به ماده دیگری به نام VCM نیاز است که از گاز استخراج می‌شود. بدون VCM عملا پتروشیمی تعطیل است و واحد آسیب‌دیده پتروشیمی آبادان، همان تولیدکننده اصلی VCM این پتروشیمی است. برآورد اولیه نشان می‌دهد که با قیمت‌های سال ۹۷، پتروشیمی تنها در چند ساعت آتش‌سوزی، ۷۰ میلیارد تومان آسیب دید.»
آقای رضایی، مدیر روابط عمومی پتروشیمی آبادان هم می‌گوید: «پتروشیمی آبادان تحت لیسانس یک شرکت آمریکایی است. عمده تجهیزات آن باید از خارج بیاید و مشمول تحریم‌های همه‌جانبه است. ساخت تجهیزات در داخل کشور، زمان و هزینه بیشتری لازم دارد و رعایت استانداردها حیاتی است. شرکت آمریکایی جواب مکاتبه‌های مدیران پتروشیمی را نمی‌داد و از طرف دیگر، این واحد صنعتی در سال‌های قبل بیش از آنکه سودآور باشد، زیان‌ده بوده است. نه پولی در بساط بود، نه شرکت کار می‌کرد و قرض و بدهی‌های قبلی از پول خوراک گرفته تا هزینه آب و فاضلاب هم روی هم انبار شده بود.»
پتروشیمی درگیر تغییرات مدیریتی شد. از زمان وقوع حادثه تا اواخر همان سال، سه مدیر در پتروشیمی تغییر کرد. عوض‌شدن مدیران و آمدن سرپرست‌ها یکی بعد از دیگری کار بازسازی را حتی سخت‌تر هم کرد. برنامه بازسازی هنوز روشن نبود و شرکت برای پرداخت حقوق کارکنانش زیر بدهی‌های بیشتری می‌رفت و با وام‌های بزرگ، فروش برخی محصولات جانبی و سهام یکی از شرکت‌های زیرمجموعه‌اش سر پا بود اما کجدار و مریز را تا آخر دنیا نمی‌شود ادامه داد.
اردیبهشت ۹۸، بالاخره یک تیم جدید برای بازسازی پتروشیمی تشکیل شد. مهندسانی که سابقه طولانی در خود پتروشیمی داشتند، موقتا با خرید اندک‌اندک VCM از پتروشیمی‌های دیگر، برخی واحدهای پتروشیمی را راه‌اندازی کردند. بعد از ماه‌ها نامه‌نگاری روشن شد که نمی‌توان برای بازسازی واحد ۶۰۰ روی چیزی غیر از توان داخلی حساب کرد. مهندسی معکوس تجهیزات سوخته شروع شد. مدیران جدید پتروشیمی تصمیم داشتند پیرمرد را هر طور شده احیا کنند. ۲۵۰ میلیارد تومان هزینه شد. کار بازسازی شبانه‌روزی است. مخازن و اتصال‌ها و بسیاری تجهیزات دیگری که در آتش‌سوزی از بین رفته بود باید از نو ساخته می‌شد. آنچه باقی مانده بود باید دوباره زیر فشار قرار می‌گرفت تا مطمئن شوند که می‌توان روی آنها حساب کرد.
بازسازی هم البته به این راحتی‌ها نیست. یک روز، سیل کار را متوقف می‌کند، روز دیگر شیوع کرونا ولی پتروشیمی آبادان نگاهش به سرنوشت هفت‌تپه بود. اگر شرکت بیش از این از چرخه سودآوری دور می‌ماند، وام‌ها و بدهی‌های انباشته به وضعیت بحرانی می‌افتاد. اگر نمی‌توانست هزینه نیروهای قراردادی را پرداخت کند، اعتراض‌های کارگری شروع می‌شود و وضعیتش می‌توانست از هفت‌تپه هم وخیم‌تر شود.
پتروشیمی ۱۰۳ میلیارد تومان زیان انباشته داشت. بیمه هنوز رقم خسارت آتش‌سوزی را که بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ میلیارد تومان ارزیابی می‌شد پرداخت نکرده بود، ۱۲۰ میلیارد تومان هم وام داشتند. اما بالاخره با مهندسی معکوس هر آنچه که تولید آن در داخل ممکن بود و واردات چندبرابر قیمت چیزهایی که تولید آن ممکن نبود، خرداد ۹۹ واحد ۶۰۰ از کما خارج شد و دوباره VCM تولید کرد.
پتروشیمی آبادان در طول مدتی که درگیر احیا بود، علاوه بر زیان انباشته قبلی و وام و بدهی‌های بعدی، به دلیل توقف تولید، زیانی نزدیک به ۳۰۰ میلیارد تومان متحمل شد. با این‌حال شرکت از مهر بعد از ۶۰ ماه زیان‌دهی، سودآور شد.
مهندس خیرآبادی معاون تولید مجتمع می‌گوید: «با تلاشی که برای احیای واحد ۶۰۰ و در واقع احیای کل پتروشیمی آبادان انجام دادیم، حالا می‌توانیم بگوییم که در مورد پمپ‌های مورد نیاز واحد که با استفاده از مهندسی معکوس ساخته و نصب شده‌اند، به خودکفایی صد در صدی رسیده‌ایم. پتروشمی آبادان به دلیل جایگاهی که در صنعت پتروشیمی کشور دارد، در بسیاری از حوزه‌ها خط‌شکن بوده است و حالا پتروشیمی‌های دیگر می‌توانند با استفاده از تجربه ما از پمپ‌های ساخت داخل استفاده کنند. علاوه بر این، پتروشیمی آبادان حدود ۲۰ درصد از کاتالیست‌های مورد نیاز خودش را هم از داخل تامین می‌کند و در این مورد هم می‌تواند راه را برای پتروشیمی‌های دیگر کشور باز کند.»
پیش و بیش از اینها، مهم است که بدانیم چطور می‌شود پیرمرد خط شکن را سر پا نگه داشت. آقای خیرآبادی می‌گوید: «تغییرات مدیریتی و وضعیت ناخوش قبلی پتروشیمی باعث شده بود از بسیاری کارهای زمینه‌ای برای نگهداری پتروشیمی غافل باشیم. وقتی تصمیم به احیای پتروشیمی گرفته شد، وضعیت تغییر کرد. برای شروع یک پیمانکار از بیرون شرکت مامور کردیم تا تمام واحدهای پتروشیمی را ضخامت‌سنجی کند. ۵۵ هزار عملیات ضخامت‌سنجی در کل واحدهای پتروشیمی انجام شد تا هر جا لازم است، لوله‌ها، اتصالات، مخازن و پمپ‌هایی که ممکن بود به دلیل کاهش ضخامت حادثه‌آفرین باشند، تعمیر یا جایگزین شوند. این کاری بود که اگر قبل از آتش‌سوزی به همین دقت انجام شده بود، شاید این همه هزینه به پتروشیمی تحمیل نمی‌شد. علاوه بر این، برای تمام لوله‌های زیرزمینی پتروشیمی تجهیزات حفاظتی نصب کردیم تا هم عمر لوله‌ها طولانی‌تر شود و هم از حوادث دیگری که موقتا بعضی واحدها را از مدار خارج می‌کند جلوگیری شود. کاری که در پتروشیمی آبادان انجام شد، احیای یک مرده بود!»
مهندس علوی که از اسفند ۹۷ مدیرعامل پتروشیمی آبادان است، این روزها بعد از تجربه چند ماه سوددهی پتروشیمی برنامه‌هایی برای بهبود وضعیت در آینده نزدیک دارد: «علاوه بر اینکه تجهیزات جدید برای بسته‌بندی تولیدات پتروشیمی خریداری کردیم که می‌توانیم با آنها محصولاتمان را به فاصله‌ای بسیار بیشتر از قبل ارسال کنیم، برای انجام تعهدات زیست‌محیطی شرکت هم سیستم تصفیه پساب پتروشیمی را به‌روز کرده‌ایم. همچنین تجهیزاتی هم برای افزایش تولید گاز در پالایشگاه آبادان تهیه کرده‌ایم که اگر بتوانیم آنها را در پالایشگاه نصب کنیم می‌توانیم هم از هدررفت بخشی از گاز ترش پالایشگاه بکاهیم و هم ورودی خوراک به پتروشیمی را افزایش دهیم. پتروشیمی آبادان برای مدتی بسیار طولانی با ظرفیتی بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خودش کار کرده است. حالا با مجموعه اقدامات انجام‌شده در دو سال گذشته می‌توانیم امیدوار باشیم که از این سرمایه ملی در ماه‌ها و سال‌های آینده استفاده بهتری شود.»
