ساماندهی کَت‌ها(حفره‌ها و غارهای حاشیه رودخانه دز) از جاذبه‌های گردشگری شهرستان دزفول به منظور حفظ حریم رودخانه و استفاده بهتر گردشگران ضروری است.

 حفره‌های غارمانند در بستر رودخانه دز یا همان کت‌های گویش دزفولی در روزهای گرم سال میزبان گردشگران و پناهگاهی برای فرار از گرما هستند. 
شبیه بودن فضای درون کت‌ها به غار و نزدیکی به رودخانه دز باعث شده، اقامت در این کت‌ها در گرمای روز بدون استفاده از وسایل خنک کننده و به دور از زندگی ماشینی، دلپذیر و لذت بخش باشد.

علاوه بر آن در محل‌هایی که عمق رود مقابل کت‌ها مناسب است با رعایت نکات ایمنی و استفاده از جلیقه می‌توان در رودخانه زلال دز تنی به آب زد. 

این اماکن گردشگری پناهگاه یا خنک کننده‌های ساخت بشر در روزگار دور هستند که دیواره آنها ارتفاعی بین ۲ تا چهار متر دارد و در توده سنگ‌هایی از جنس کنگلومرا حفر شده‌اند.
مساحت کت‌ها به امکان توسعه و کاربرد آنها از پنج مترمربع شروع و تا بیش از ۱۰۰ مترمربع نیز حفاری شده و گستره کت‌های محدوده طرح از منطقه چال کندی تا سد تنظیمی دز(علی کله) است.

هدف از نگارش این گزارش معرفی این اماکن گردشگری نیست بلکه بررسی مشکلاتی نظیر چگونگی رفع نقض حریم رودخانه دز، نبود جاده دسترسی و همچنین راه‌های بهره مندی بیشتر مردم از این اماکن گردشگری است.

این کت‌ها به هر حال با وجود مشکلات موجود اجاره داده می‌شوند لذا با توجه به اینکه ساز و کاری برای ارائه خدمات بهتر به گردشگران تعریف نشده بود طرح ساماندهی و ایجاد سیستم یکپارچه مدیریت، نظارت و توسعه گردشگری در مجموعه کت‌های دزفول روی میز فرماندار این شهرستان قرار گرفت.

اگرچه در سال ۱۳۹۷ نیز این طرح به یک پیمانکار واگذار شده بود ولی در عمل اقدام قابل توجهی در این زمینه صورت نگرفت.

مشاور طرح ساماندهی کت‌های دزفول با تشریح این طرح در نشست شورای حفاظت آب عنوان کرد: دسترسی به منطقه طرح از طریق شهرستان دزفول امکان پذیر است و دسترسی به کلیه کت‌ها در ساحل راست و برخی از کت‌های سمت چپ رودخانه فقط به وسیله قایق ممکن است.

پیام صالحه مهمترین معیار انتخاب کت‌ها در این طرح گردشگری را امکان دسترسی زمینی دانست و افزود: درصورت وجود راه زمینی در هنگام بروز خطر، امکان امدادرسانی سریع وجود خواهد داشت همچنین دسترسی راحت خانواده از این طریق امکان پذیر است.

وی با اشاره به شناسایی ۷۴۵ دستکند(کت) در دیواره رودخانه دز در محدوده طرح افزود: تعداد ۶۷۶ کت از این تعداد در ساحل چپ و ۶۹ کت در ساحل راست رودخانه دز حفر شده‌اند.

مشاور طرح ساماندهی کت‌های دزفول با بیان اینکه این کت‌ها در محدوده چال کندی تا سد تنظیمی دز به طول ۱۶ کیلومتر در طول ساحل حفر شده‌اند، بیان کرد: حدود ۲۹۴ کت به لحاظ موقعیت و استحکام و امکان فراهم آوردن شرایط توسعه‌ای و بهسازی مستعد تشخیص داده شده‌اند و مابقی شرایط و استحکام لازم را ندارند.

به گفته کیسان روئینیان رئیس امور آب شمال غرب خوزستان برای ساماندهی فعالیت کت‌های دزفول، نخستین مطالعات در این حوزه انجام و گزارش آن به سازمان آب و برق خوزستان ارسال شده است.

ساماندهی این اماکن گردشگری و استقرار امکانات به طور قطع نیاز به احداث اماکنی نظیر سرویس بهداشتی، پارکینگ، جاده و اتاقک‌هایی برای اسکان و فروشگاه است که باید در احداث آنها حریم رودخانه دز رعایت شود.  
البته روئینیان این اطمینان خاطر را داده که این سازه‌ها در طرح ساماندهی کت‌ها خارج از بستر رودخانه احداث و خدمات عمومی و رفاهی به دور از بستر رودخانه ارائه خواهند شد. 

به طور معمول طرح‌های مرتبط با گردشگری در ایامی به اجرا گذاشته می‌شوند که گردشگران کمتر در اماکن گردشگری حضور دارند لذا استارت ساماندهی کت‌های دزفول نیز با توجه به خنک شدن هوا اکنون باید زده شود.

رعایت ضوابط زیست محیطی از سوی گردشگران یکی دیگر از مواردی است که باید به آن توجه شود چراکه احداث جاده آسفالت برای دسترسی بهتر گردشگران به کت‌های دزفول باعث حضور بیشتر گردشگران و به تبع آن مشکلات زیست محیطی بیشتر می‌شود. 

اغلب این کت‌ها در حاشیه رودخانه دز سالهاست مالک و در و قفل دارند که باید وضعیت مالکیت آنها با اجرای طرح ساماندهی مشخص شود؛ رئیس امور آب شمال غرب خوزستان در این باره می‌گوید: از نظر حقوقی کسی مالک کت‌ها نیست ولی برای واگذاری و اجرای این طرح، افرادی که حقی دارند در اولویت خواهند بود.

اعطای مجوز فعالیت برای کت‌ها نیز از دیگر مباحثی که از سوی مالکان مطرح می‌شود؛ مهدی چناری سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با استقبال از طرح ساماندهی کت‌های دزفول از صدور مجوز برای فعالیت کت‌ها خبر داده است.

مجموعه گردشگری ارزانی پیش از این تجربه موفقی در مدیریت و ساماندهی کت‌ها داشته و می‌توان در طرح ساماندهی این اماکن گردشگری از تجربیات آن استفاده کرد.این مجموعه ۲۵ کت را ساماندهی و خدماتی نظیر عرضه جت اسکی، قایق، سرویس بهداشتی، مغازه، نگهبانی و سایر موارد را برای استفاده گردشگران فراهم کرده بود که از این طریق نیز کسب درآمد می‌کرد.

انتظار می‌رود با وجود چنین ظرفیت‌های خاص و منحصربفردی در شهرستان دزفول، شاهد احداث مجموعه‌های مجهز و سازماندهی شده برای جذب گردشگر در منطقه باشیم.

شهرستان دزفول با داشتن رود، کوه، جلگه و جنگل از ظرفیت‌های طبیعی بی نظیری برای جذب گردشگر بهره مند است.